سرمایه گذاری در سایه برنامه ریزی

سنگاپور در چند سال اخیر توانسته است در زمینه جلب مشارکت سرمایه گذاران خارجی دارو و سرمایه گذاران علوم زیستی موفقیت هایی را کسب کند. تقریباً پنج درصد درآمد ناخالص ملی (GDP) سنگاپور از محل منابع علوم پزشکی، علوم زیستی حاصل می شود و این مقدار نسبت به سال ۲۰۰۰ تقریباً چهار برابر شده است. این حجم درآمد تقریباً ۱۰ درصد از تولیدات این کشور کوچک را تشکیل می دهد. سنگاپور امروزه به یکی از سایت های بین المللی تولید دارو تبدیل شده و شرکت هایی نظیر GSK و «مرک» برای تولید دارو در این کشور سایت های قوی برپا کرده اند. سرمایه گذاری شرکت هایی نظیر GSK، Lonzza و Genetech در زمینه تولید داروهای بیولوژیک و واکسن ها در این کشور، سنگاپور را عملاً به یک تولیدکننده فرآورده های بیولوژیک تبدیل کرد. آمارها نشان دهنده ارائه روند رو به رشد تولید در سنگاپور است، به طوری که حجم خروجی صنایع زیستی که شامل علوم زیستی، تجهیزات پزشکی، بیوتکنولوژی و بهداشت می شود در سال ۲۰۰۶ در این کشور با ۳۰ درصد رشد به ۱۵ میلیارد دلار رسیده است. با این وضعیت ادامه فعالیت شرکت های چندملیتی در سنگاپور بی دلیل نخواهد بود. سرمایه گذاری در بخش دارویی چیزی در حدود شش میلیارد دلار است که با رشد ۸/۴ درصد و ارزش افزوده معادل ۳/۵۲ درصد به دارایی معادل ۹ میلیارد دلار می رسد.
● هزینه موفقیت
به نظر می رسد این موفقیت برای سنگاپور خیلی ارزان نیز به دست نیامده است و آنها برای آن به حد کافی سرمایه گذاری کرده باشند. در این مسیر هر آنچه سنگاپور از نظر جذابیت برای سرمایه گذاری و تحقیق و توسعه به دست آورده، در سایه برنامه ریزی شورای گسترش اقتصادی (EDB) این کشور بوده است.
برنامه ریزی سبب شده سنگاپور از یک کشور کوچک و بدون تاثیر در بازار منطقه آسیای جنوب شرق به یک مرکز مدرن و مناسب برای سرمایه گذاری علوم زیستی و تولید داروهای بیوتک و همچنین به یک مرکز مطالعه بالینی داروها تبدیل شود. رمز موفقیت این برنامه ریزی در تشویق های مستقیم و غیرمستقیم در ارائه تسهیلات برای بخش تحقیق و توسعه، آموزش، واردات و همچنین پایین بودن مالیات بر تولید بوده است. اخیراً نیز این شورا درصدد جلب حمایت تولیدکنندگان محلی برای به عرصه کشاندن محصول فکر محققان است. البته ارزش واقعی این برنامه ریزی پیچیده اصلاً قابل برآورد نیست زیرا آنها برای کسب موفقیت این برنامه مجبور بودند مورد به مورد طرف های خود را ارزیابی و پروژه های آنها را به طور جدی پیگیری و دنبال کنند و برای این منظور نیز صدها میلیون دلار هزینه کرده اند و در آینده شاهد آن خواهیم بود که حجم تولیدات زیستی آنها تا سال ۲۰۱۵ به بالاتر از ۲۰ میلیارد دلار نیز برسد.
● ضرورت اقتصادی
چرا سنگاپور به این میزان به سرمایه گذاری در علوم زیستی علاقه مند است و چرا این کشور درصدد جلب مشارکت سرمایه گذاران خارجی است؟ پاسخ صحیح به این پرسش در این واقعیت نهفته است که این کشور فاقد منابع طبیعی- اقتصادی است. از این رو می بینیم شورای توسعه اقتصادی سنگاپور درصدد جایگزین کردن درآمد حاصل از تولید فناوری و فروش فرآورده های زیستی به عوض درآمد حاصل از منابع طبیعی است که تقریباً از آن بی بهره است. البته دلایل توجیهی دیگری نیز وجود دارد که سبب شده این کشور به یک پایگاه سرمایه گذاری برای فرآورده های زیستی و تولید آنها تبدیل شود. شاید برخی از این دلایل به علت وجود قانون مالکیت معنوی و رعایت دقیق آن باشد و اتخاذ روش های تجاری دوستانه، سرعت تصمیم گیری بالا، وجود زمینه های رقابتی، حمایت های دولت برای به عرصه رسیدن تحقیقات دانشمندان و هزینه کم تحقیق و توسعه در این کشور از مهم ترین عوامل آن باشد. لذا می بینیم که وجود این عوامل سبب شده تا سنگاپور در عرصه علوم زیستی و فناوری به یک کشور مطرح و دارای جایگاه ویژه در بین دیگر همسایگان خود تبدیل شود. البته برخی از کشورهای این منطقه آسیایی از جمله کره جنوبی و تایوان نیز با دنبال کردن چنین برنامه هایی درصدد ارتقای جایگاه خود هستند و از این رو است که می بینیم در این دو کشور نیز در زمینه تولید داروها و سرمایه گذاری علوم زیستی و فناوری اقدامات جدی صورت گرفته است؛ اما هیچ کدام از این دو کشور چه از نظر مادی و چه از نظر حمایت معنوی همانند سنگاپور به این گستردگی کار نکرده اند. زمانی که در سال ۲۰۰۰ شورای توسعه اقتصادی سنگاپور سیاست های مالی و برنامه اقتصادی خود را برای رونق بخشیدن بازار تولید ارائه کرد، تقریباً چند صد میلیون دلار را به سرمایه گذاری کوتاه مدت درخصوص دارو اختصاص داد. این نوع برنامه ریزی سبب جلب سریع مشارکت کنندگان می شود. همچنین دولت با جلب دانشمندان برجسته خارجی و با به کارگیری تمام وقت آنها سبب شد تا اعتبار خود را در بین جوامع علمی نیز ارتقا دهد.
● حمایت های بنیادی
در چند سال اخیر شورای توسعه اقتصادی سنگاپور زمینه های جلب و حمایت از تولید و تحقیق را به حد کافی گسترش داده است، به طوری که این شورا توانسته از طریق بازوی اقتصادی خود یعنی Bio*One اقدامات زیادی را انجام دهد. به طور مثال فقط در سال گذشته با تزریق صد میلیون دلار نقد به تولیدکنندگان بیوتک درصدد تقویت و حمایت مالی از آنها بر آمد. موسسه A-Bio Pharma یکی از شرکت های سنگاپوری است که در زمینه تولید فرآورده های خونی و پژوهش های بالینی فعالیت گسترده یی دارد. هر دو این شرکت ها به طور کامل تحت حمایت اقتصادی EDB هستند.
● بیوپولیس
ایجاد بیوپولیس در سال ۲۰۰۳ به عنوان یک مجتمع تحقیق و توسعه و مرکز فناوری در سنگاپور نقش بسیار عمده یی در ایجاد تحول در این کشور داشت و با تاسیس دفاتر مختلف در این مجتمع و در اختیار قرار دادن انواع تسهیلات برای جلب سرمایه، باعث شد آنها به راحتی بتوانند در یک مرکز متمرکز و در یک محیط کاملاً تجاری به رونق اقتصادی مشغول شوند. مجتمع بیوپولیس در حال حاضر با در اختیار داشتن ۲۲۲هزار مترمربع فضا محلی برای اسکان نه تنها شرکت های معتبر، بلکه محل استقرار برخی از سازمان های دولتی سنگاپور مانند موسسه تحقیقات سلولی و مولکولی شده است. همچنین این محل مرکز تحقیقات بیماری های مناطق استوایی شرکت نوارتیس است. دیگر شرکت ها نیز کم و بیش در این مجتمع جایگاه دارند. توسعه در سنگاپور حول سه محور سرمایه گذاری صنعتی، سرمایه گذاری روی مالکیت معنوی و سرمایه گذاری روی نیروی انسانی شکل گرفته است. همانطور که گفته شد در زمینه سرمایه گذاری صنعتی شرکت هایی نظیر GSK با تاسیساتی در حد صد میلیون دلار و شرکت نوارتیس با سیصد میلیون دلار در زمینه تولید فرآورده های دارویی در سنگاپورحضور دارند. شرکت زیمنس نیز با اختصاص صد میلیون دلار در زمینه تولید تجهیزات پزشکی در این کشور در جمع سرمایه گذاران چندملیتی دیده می شود. سایر شرکت ها نظیر مرک، فایزر، باکستر، شرینگ و وای یت نیز در این جمع قرار دارند. به نظر می رسد برای چنین فعالیتی نه تنها بیوپولیس محل مناسبی برای کار و تجارت آنها بوده ، بلکه حضور آنها در پارک فناوری زیستی Tuas نیز یکی دیگر از دلایل استقبال صنایع و تولیدکنندگان بوده است. برای تاسیس و احداث این مجتمع چیزی حدود سیصد میلیون دلار هزینه شده است. در زمینه سرمایه گذاری مالکیت معنوی نیز ساز و کار فعالیت شرکت ها به نحوی طراحی شده تا آنها بتوانند زیر سایه شورای تحقیقات زیستی BMRC به راحتی از مزایای گرنت های تحقیقاتی استفاده کنند و از این مسیر ارتباط دانشگاه با صنعت به راحتی تحقق می یابد. از این رو تشویق سرمایه گذاران به ادامه همکاری، مسیری مطمئن برای عرضه و اجرای طرح های آنها است. در سال ۲۰۰۱ حدود ۴۰۰ نفر از متخصصان از بورس دوره های PhD استفاده کردند و در عرض کمتر از ۹ سال تعداد فارغ التحصیلان آماده کار به هزار نفر خواهد رسید. متخصصانی از سراسر دنیا برای آموزش و تربیت کادر نیروی انسانی در این کشور به کار مشغول شده اند. لذا قانون برای به کارگیری نیروهای متخصص خارجی کاملاً جهت یافته است. با این جهت گیری و حجم سرمایه گذاری سنگاپور در سال ۲۰۰۴،چیزی حدود هفت میلیارد دلار تولیدات زیستی داشته است و به نظر می رسد تا سال ۲۰۱۰ این حجم (غیر از تجهیزات پزشکی و تولیدات بهداشتی) به ۱۵ میلیارد دلار نیز افزایش یابد.
● کلید مشارکت
به نظر می رسد یکی از زمینه های موفقیت سنگاپور تلاش این کشور برای کسب مشارکت بین دولت و شرکت های خصوصی بوده است. اما در اینجا نیز به سختی می توان نقش کلیدی EDB را در این راستا نادیده گرفت. یکی از مدعاهای این امر، تلاش های گسترده یی بوده است که EDB برای انعقاد قرارداد با شرکت نوارتیس برای تولید یک داروی ضدمالاریا در سنگاپور انجام داد. برای این امر کنسرسیومی شامل موسسه ولکام و نوارتیس و یک شرکت سرمایه گذاری دیگر تشکیل شد تا طی قرارداد مندرج در آن، ارائه داروی تک دوز ضدمالاریای جدید عرضه شود. شرکت Merlion نیز یکی دیگر از سرمایه گذاران حاضر در سنگاپور است. شاید درآینده این شرکت از گسترش جهانی زیادی برخوردار شود، اما این شرکت برای کشف و بررسی چندین دارو که بتواند در امریکا، اروپا و ژاپن عرضه کند با سنگاپور قرارداد منعقد کرده است. شرکت S*Bio نیز که یک شرکت سرمایه گذاری حد واسط بین EDB و Chiron است، در زمینه تهیه و تولید داروها با مولکول های کوچک ضدسرطان فعالیت می کند. این شرکت در حال حاضر دارویی با نام SB۹۳۹ را در مرحله بررسی های بالینی دارد که ادعا می شود روی تومورهای جامد و سرطان های خون موثر است. این شرکت همچنین با موسسه سوئدی کارولینسکایا در زمینه تولید داروهای ضدسرطان خون فعالیت دارد. به نظر می رسد حضور برخی دانشمندان برجسته در سنگاپور نیز سبب تحکیم روابط و گسترش مشارکت در این راستا شده است. شرکت های SingVax وProTherapeutics نیز در زمینه تولید واکسن و فرآورده های بیوتک در سنگاپور فعالیت می کنند. شرکت SingVax توانسته است واکسن تک دوز علیه آنسفالیت ویروسی ژاپنی را تولید کند و در حال حاضر به دنبال جلب نظر شریک سرمایه گذار برای خود است. به نظر می رسد این شرکت با موسسه آلمانی Octoplus برای ارائه فرمولاسیون جدید برای واکسن خود که بتواند به صورت میکروسفر با قدرت آزادسازی کنترل شده عرضه شود، قراردادی را در سال۲۰۰۵ منعقد کرده است. همچنین دیگر شرکت ها مانند ProTherapeutics در سایر زمینه ها فعالیت می کنند. این شرکت درصدد ارائه فرم خوراکی یک پپتید طبیعی ضددرد است که به نوعی از سم مار کبری گرفته شده است. این پروژه در دانشگاه سنگاپور در حال اجرا است.
● آینده و جهت گیری
به نظر می رسد که EDB با کمک نیروهای داخلی خود در داخل سنگاپور درصدد شکل دادن تحقیق و توسعه باشد. آنها درصدد تجهیز خود برای ادغام پژوهش های بالینی بین المللی برای داروهای نوین هستند. مجموعه هزینه یی که آنها قرار است بین سال های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ برای این امر اختصاص دهند، چیزی حدود ۱۰ میلیارد دلار خواهد بود. از این نظر دولت سنگاپور در پی تقویت علوم پزشکی، داروسازی، تحقیق و توسعه است. اعتباری که برای انجام تحقیق و توسعه در سال گذشته در این کشور اختصاص یافت با یک سوم رشد به ۱۵۰ میلیون دلار رسیده است. آنها در تلاش هستند تا شرایط انجام پژوهش های بالینی را مطابق استانداردهای نوین و مطابق Good Clinical Practice (GCP)برای اثبات کارایی داروهای تولیدشده خود در کشور انجام دهند.

دکتر مرتضی پیرعلی
دانشیار دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران

منبع : روزنامه اعتماد