راه اندازی بورس نفت در ایران

بورس نفت ایران هنوز دبیرکل ندارد و فعلا مسئولیت آن با مدیر تالار بورس کیش است
نخستین مرحله بورس فرآورده های نفتی ایران که خرید و فروش محصولات پتروشیمی را انجام خواهد داد با حضور مقامات دولتی در جزیره کیش افتتاح شد.
وزرای نفت، اقتصاد و دارایی، رئیس سازمان بورس و مدیرعامل بورس کالای ایران در تهران از طریق سیستم ویدئویی بورس نفت ایران را که ۲۱ کارگزار در آن فعالیت دارند، افتتاح کردند.
در اولین معامله دو هزار تن پلی اتیلن از محصولات پتروشیمی شرکت پتروشیمی امیرکبیر معامله شد. مقامات دولتی ایران امیدوارند که شرایطی فراهم شود تا بزودی در این بورس، نفت نیز معامله شود.
بر اساس مصوبه هیات وزیران، وزارت نفت و شرکت های وابسته به آن موظفند محصولات تولیدی خود را در بورس نفت عرضه کنند. از میان محصولات پتروشیمی تنها کود شیمیایی در بورس عرضه نخواهد شد چون دولت اصرار دارد که این کالا را به صورت یارانه ای در اختیار کشاورزان قرار دهد.
بورس نفت ایران هنوز دبیرکل ندارد و فعلا مسئولیت آن با مدیر تالار بورس کیش است.
حسین الله دادی، مدیر تالار بورس کیش گفته است هیچگونه محدودیتی برای خریداران خارجی وجود ندارد و همه خارجی ها می توانند معاملات خود را بدون محدودیت در این بورس انجام دهند.
کیش از مناطق آزاد تجاری ایران است که قوانین خود را دارد و رفت و آمد خارجی ها و نقل و انتقال ارز در آن محدودیتی ندارد.
پیش بینی شده معاملات در این مرحله با ریال، واحد پول ملی ایران انجام شود ولی معاملات با تمام ارزهای معتبر قابل انجام است و در اتاق پایاپای به هم ارز آن یعنی ریال تبدیل می شود.
دولت ایران امیدوار است با راه اندازی بورس نفت، معاملات بر اساس عرضه و تقاضا و به صورت شفاف انجام شود و با کوتاه شدن دست واسطه ها و حذف رانت، امکان حضور مشتریان حقیقی در این بازار فراهم شود.
قرار است دفتری نیز در تهران راه اندازی شود تا خریداران محصولات پتروشیمی در تهران بتوانند به طور همزمان در کیش، محصولات مورد نیاز خود را خریداری کنند.
● موانع شرعی و اقتصادی
ایجاد بورس نفت از سال ۱۳۸۰ در دستور کار بوده اما به دلایل مختلفی تاکنون این کار به تاخیر افتاده بود.
مقامات دولتی ایران برای تطبیق ابزارهای مالی رایج در دنیا با شرع، کمیته ای به عنوان "کمیته تخصصی فقهی" در سازمان بورس اوراق بهادار تشکیل داده اند
یکی از دلایل آن این بود که اکثر فراورده های نفتی به صورت سهمیه بندی و با یارانه عرضه می شد و امکان عرضه آن از طریق بورس وجود نداشت.
دلیل دیگر این بود که خرید و فروش در این بورس از طریق "قراردادهای آتی" صورت می گیرد که به لحاظ شرعی اشکال دارد و هنوز مجوز لازم برای استفاده از این قراردادها صادر نشده است.
قراردادهای آتی، قراردادهایی هستند که در آن پول کالای معامله شده تا زمان تحویل پرداخت نمی شود بلکه فروشنده و خریدار در آن تعهد می کنند تا در تاریخ مشخصی با قیمت مشخص کالایی را با کیفیت مشخص مبادله کنند. این قراردادها نوسان شدید قیمت در آینده را کاهش می دهد.
با آنکه بین فروشنده و خریدار در قراردادهای آتی پولی مبادله نمی شود اما برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد ودیعه ای به عنوان حسن انجام قرارداد و تضمین در نظر گرفته می شود.
مقامات دولتی ایران برای تطبیق ابزارهای مالی رایج در دنیا با شرع، کمیته ای به عنوان "کمیته تخصصی فقهی" در سازمان بورس اوراق بهادار تشکیل داده اند که نحوه استفاده از این ابزارهای مالی نظیر قراردادهای آتی و قراردادهای مشتقه را بررسی کرده و راهی برای استفاده از آنها پیدا کنند.
● پیچیدگی معاملات نفتی
غلامحسین نوذری، وزیر نفت ایران که از تهران به صورت ویدئویی در مراسم افتتاح بورس کالای نفت شرکت داشت گفت: "در یک صد سال گذشته از زمان اکتشاف نفت در ایران حدود ۶۳ میلیارد بشکه نفت و ۳ تریلیون متر مکعب گاز در ایران تولید شده اما سهمی در تجارت این محصولات در دنیا نداریم."
آقای نوذری تجارت نفت را یکی از پررونق ترین و پیچیده ترین تجارت ها در دنیا خواند و ابراز امیدواری کرد که راه اندازی بورس نفت فضای رقابتی مطلوبی را فراهم و عقب ماندگی سالهای گذشته را جبران کند.
ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت و گاز مزیت های زیادی دارد که می تواند از آن در بورس نفت استفاده کند با این حال برخی کارشناسان می گویند که پیچیدگی معاملات نفتی، نوسان زیاد دلار در بازار و وجود برخی موانع فقهی و شرعی در معاملات از مهمترین مشکلاتی است که بورس نفت ایران با آن مواجه است
بورس نفت بعد از بورس فلزات و کشاورزی سومین بورس کالایی ایران است. بورس فلزات اولین بورس کالایی ایران در شهریور ماه سال ۱۳۸۲ راه اندازی شد و بعد از آن نیز بورس کشاورزی به راه افتاد اما بورس کشاورزی در عمل نتوانست به موفقیت چندانی دست یابد. کارشناسان عدم مشارکت فعالان بازار کشاورزی ایران و برخی مشکلات مدیریتی را عمده دلایل عدم موفقیت بورس کشاورزی می دانند.
راه اندازی بورس نفت که مهمترین بازار عرضه کالاها و محصولات نفتی در ایران به حساب می آید با دشواریهایی رو به روست که باعث شده تا این بورس با تاخیری چند ساله فعالیت خود را آغاز کند.
البته ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت و گاز مزیت های زیادی دارد که می تواند از آن در بورس نفت استفاده کند با این حال برخی کارشناسان می گویند که پیچیدگی معاملات نفتی، نوسان زیاد دلار در بازار و وجود برخی موانع فقهی و شرعی در معاملات از مهمترین مشکلاتی است که بورس نفت ایران با آن مواجه است.
به عقیده کارشناسان، یکی از مهمترین عواملی که باعث عدم موفقیت بورس کالایی نظیر بورس فلزات و بورس کشاورزی شده این است که برخی کالاها از سوی دولت قیمت گذاری می شود و همین مسئله درباره بورس نفت نیز صادق است و می تواند این بورس را با شکست مواجه کند.
کارشناسان می گویند دولت ایران برای موفقیت بورس نفت باید هر چه سریعتر برخی محصولات پتروشیمی و فرآورده های نفتی را از سبد حمایتی دولت خارج کرده و به عرضه محصولات یارانه ای پایان دهد و موانع شرعی را نیز از پیش رو بر دارد.

بی بی سی
کاوه امیدوار

منبع : صدای مردم