همه چیز درباره حشیش

حشیش یا کانابیس cannabis از گیاهان بومی شناخته شده در آسیای مرکزی و چین از ۴۰۰۰ سال پیش است که به صورت وحشی یا کشت در همه جهان قابل رویش است و بوته آن شبیه گزنه است . این گیاه در ایران به نام شاهدانه معروف است . این گیاه در ابتدا برای ساختن طناب و الیاف پارچه استفاده میشده و احتمالا هندیها نخستین قومی بودند که بیش از دو هزار سال قبل به خاصیت سکر آور بعضی از فراورده های آن پی بردند و ترکیبات مختلفی از گیاه شاهدانه را فراهم آوردند , از جمله این که این گیاه را در تپه ماهورهای هند کشت داده , از صمغ آن در بعضی مراسم و اعیاد مذهبی برای ایجاد تهیج استفاده می کردند و همچنین حشیش را برای قربانیان خدایان به کار می بردند . ارسطو و جالینوس نیز شاهدانه را به عنوان دارو و زیاده روی در استعمال آن را باعث مستی میدانستند .
نخستین بار ایرانیان در کتاب زند اوستا اشاراتی به سکر حاصل از برگ شاهدانه نموده اند ودر ادبیات ایران و اعراب نیز از بوته شاهدانه نام برده شده است . در آغاز قرن هفتم و پیشروی مسلمانان به طرف غرب , این گیاه و اثر نشئه آور آن به آفریقائیان و سایر کشورهای مدیترانه معرفی شد . کشت این گیاه از منطقه مدیترانه به سمت شمال و به طرف اروپا گسترش یافت ولی استفاده از آن تنها به عنوان یک سکر آور مطرح نبوده , بلکه در صنعت نساجی نیز به کار برده میشد و از دانه های آن به عنوان مقاصد داروئی نیز استفاده میشد. درآمریکا از سال ۱۹۱۰ احتمالا به وسیله کارگران مهاجر مکزیکی از زمانی که اثر آن به عنوان یک ماده مسکر شناخته شد به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار گرفته است . مصرف حشیش در دهه ۱۹۶۰ بطور گسترده ای اشاعه یافت وتا به امروز دارد.
اگر برگها , جوانه ها و ساقه های فوقانی گیاه شاهدانه را قطع کرده و خشک کنند و به صورت سیگار بپیچند محصول به دست آمده ماری جوانا marijuana یا بنگ نامیده میشود . چون این توتون سبز رنگ و خیلی زبر است برای پیچیدن آن از چند دور کاغذ سفید یا قهوه ای بنام ریفر استفاده میکنند . در صورتیکه از برگها و ساقه های فوقانی یا گلدار وبه میوه نشسته و جوانه ها ی گیاه بالغ صمغ تهیه شود و به آن چرس میگویند و از انواع دیگر مرغوب تر است .
▪ گراس (grass ) : در زبان انگلیسی به معنای علف است , برگهای بوته گیاه را جمع آوری کرده مانند سیگار مصرف می کنند یا مثل چای دم کرده و می خورند . در ایران نیز به نام علف معروف است.
در صورتیکه از برگها و ساقه های بوته صمغ تهیه شود نسبت به چرس کیفیت پائین تری دارد و عموما به آن حشیش می گویند . از اسامی دیگر حشیش می توان به joint , stick , سیگاری , پنیر و مری جین اشاره نمود .
ناگفته نماند که این ماده که در آمریکای شمالی به ماری جوانا معروف است , در انگلیس به grass یا oten grass در فرانسه به اِدب , در هندوستان بنگه و گنجا , در خاور نزدیک و خاور میانه حشیش , در آفریقای جنوبی دگا , در سوریه و لبنان به حشیشه الکیف , در ترکیه به اِسریا اِسرا , در آفریقای مرکزی کامبا و در سایر کشورها به اسامی مختلفی چون وید , پات ,شانگ چاراز , مکونا و . . . شهرت دارد .
▪ گنجا : نوع دیگری از مشتقات برگ شاهدانه است که دارای توهم زائی کمتری است و در هندوستان مورد استفاده قرار می گیرد و از ترکیب صمغ و گلهای سرشاخه و برگهای شاهدانه بدست می آید
به عبارتی دیگر گانجا یا گنجا در زبان سانسکریت به معنای سبکی روح است . لازم به ذکر است که این ماده از گلهای خشک شده فوقانی در گیاه مونث و کود داده نشده شاهدانه تهیه می گردد.
▪ سینسمیلیا (sinsemilia ): در سالهای اخیر نوع بسیار قوی ماری جوانا تولید شده است که قسمت اعظم آن از گلهای انتخاب شده گیاه ماده (مونث) شاهدانه بوده و غلظت ماده موثر آن بسیار بالاست . این نوع در آسیا همچنین در آمریکا در هاوائی و کالیفرنیا تولید شده است .
▪ روغن حشیش : ماه خالص شده از حشیش است که به وسیله یک حلال, THc (تترا هیدرو کانابیول یاماده موثره حشیش) جدا شده وتقطیر و تغلیظ می گردد . رنگ این ماده سیاه یا قرمز است که به وسیله پیپ مخصوص و یا مخلوط با تنباکوی سیگار تدخین می گردد . غلظت THc آن ۶۰ / ۱۵ درصد می باشد . این در حالیست که غلظت حشیش معمولی ۸/۲ درصد و سینسمیلیا حدود
۱۴ درصد می باشد .
▪ چلم یا چلیم : نوعی روش مصرف محسوب می شود که در آن صمغ گیاه را به مقدار زیاد در داخل بطری یا درون میوه از قبل خالی شده دود میکنند.
این ماده مخدر بصورت حشیش تخته ای, حشیش لواشکی , گراس یا علف فروخته می شود .
▪ دوغ وحدت : معتادان حشیش را در آب یا شیر ریخته و به نام بنگ آب و یا دوغ وحدت مصرف می کنند . علت این نامگذاری این است که آن را بصورت دسته جمعی مصرف میکنند . البته همیشه یکنفر آن را مصرف نمیکند تا از بروز رفتارهای ناهنجار احتمالی مصرف کنندگان جلوگیری کند .
▪ غبار حشش : نوعی بسیار قوی از حشیش که در آن از گرده گلهای گیاه شاهدانه استفاده میشود این ماده فاقد رزین بوده به همین دلیل درصد خلوص آن بسیار بالاست .
● علائم مصرف حاد کانابیس ( حشیش ) :
طیف وسیعی از اثرات شناختی , احساسی , فیزیولوژیک و رفتاری را که به مقدار ارتباط دارند , ایجاد می کنند . موقعیت وحالت مصرف کننده, تجربه قبلی مصرف کننده و انتظارات و نگرش او در ایجاد علائم موثر است . در واقع اگر مصرف کننده انتظار شادی و خنده داشته باشد این احساس بعداز مصرف تشدید میشود که مصرف کنندگان به این حالت (trip گرفتن ) می گویند . این ماده برای اکثر مصرف کنندگان یک سرخوشی خفیف یا آسودگی ایجاد می کند . معمولا حشیش احساس سایر تجربه ها مانند گوش کردن به موسیقی , مزه غذا یا لذ ت از فعالیت جنسی را افزایش میدهد . درک زمان از بین میرود و معمولا گذشت زمان طولانی تر احساس می شود در موقعیت های اجتماعی پرحرفی و خنده بیشتر است . به طور معمول مصرف با یک احساس اوج (high ) یا نشئه آغاز میشود و به دنبال آن نشانه هایی مانند شنگولی (euphoria) همراه با خنده های بیمورد و خودبزرگ پنداری , آرامش , خواب آلودگی , اختلال در حافظه کوتاه مدت , مشکل در اجرای فرایند های ذهنی پیچیده و اختلال قضاوت , اختلال در عملکردهای حرکتی و همانگونه که گفته شد احساس کند شدن زمان ظاهر میشوند . گاهی اضطراب و ملال یا کناره گیری اجتماعی نیز دیده میشود اختلال هراس نیز در بین مصرف کنندگان حشیش شایع است که در آن فرد دچار وحشت و هراس بسیار شدیدی می شود که مشابه احساس مرگ قریب الوقوع است . به این حالت اصطلاحا Bad trip نیز می گویند و در بعضی از موارد علیرغم خروج مواد موثره حشیش از بدن این حالت باقی می ماند .
دو ساعت بعد از مصرف حشیش دو یا بیش از دوعلامت زیر وجود دارد :
۱) پر خون ملتحمه یا قرمزی چشم
۲) افزایش اشتها
۳) خشکی دهان
۴) تپش قلب
اگر حشیش را دود کنند آثار مسمومیت طی چند دقیقه ظاهر می شود ولی اگر بلعیده شود چند ساعت طول می کشد تا آثار مصرف بروز کند . عوارض مصرف معمولا ۳ تا ۴ ساعت دوام می یابد و اگر شیوه مصرف آن خوراکی باشد اثرات آن تا اندازه ای طولانیتر می شود . تاثیرات حشیش ممکن است گاهی اوقات از ۱۲ تا ۲۴ ساعت دوام یافته و یا دوباره ظاهرشوند زیرا مواد روان گردان آن از درون بافتهای چربی یا ازگردش خون روده ای -کبدی به آرامی آزاد میشوند . مصرف بیش از حد حشیش میتواند باعث افزایش اضطراب , هراس و بد بینی شود . افزایش ضربان قلب میتواند باعث افزایش هراس و وحشت مصرف کننده شود . نوسانات فشار خون و سبکی سر وغش کردن در هنگام ایستادن ممکن است دیده شود . مصرف حشیش حافظه کوتاه مدت وتوجه فردرا مختل می کند و بنابراین افکار و گفتار منقطع می شوند و فردجریان افکار و حرفهای خود را فراموش میکند .
در صورت مصرف مزمن و منظم حشیش بعد از گذشت ۱۲ ساعت از آخرین مقدار مصرف در مواردی رفتار غیر دوستانه و حتی رفتار پرخاشگرانه گزارش شده است . شواهدی موجود است که در صورت مصرف مقادیری همانند ده میلی گرم روزانه برای ده روز میتواند باعث ایجاد علائم ترک در صورت قطع مصرف شود. این در حالی است که سیگارماری جوانا شایدبین ۵ تا ۱۵۰ میلی گرمTHC ( تترا هیدرو کانابینول یا ماده موثر حشیش ) داشته باشد که در حین مصرف کمتر از % ۳۰ آن جذب شده و واردجریان خون فردمصرف کننده شود .
در صورت مصرف بالا وطولانی حشیش وقطع مصرف آن تهوع, استفراغ شایع است و در بعضی موارد تعریق , اسهال , درد عضلانی , لرزش , تحریک پذیری و اضطراب بوجود می آید . کشیدن حشیش در حاملگی میتواند باعث کوتاه شدن مدت حاملگی و تولد نوزاد باوزن کم شود . در پژوهش های انجام شده روی مادران مصرف کننده حشیش در طی حاملگی , افزایش خطر در ابتلا به شکل نادری از سرطان کودکان گزارش شده است . شواهدی وجود دارد که حشیش گاهی باعث بروز سایکوز و بیماری های روانی در مصرف کننده میشود . از دیگر عوارض مصرف طولانی مدت حشیش میتوان به مواد زیر اشاره کرد : حملات هراس , فراموشی دوره ای , زوال شخصیت , اغتشاش شعور , اختلالات قاعدگی در خانمها , اختلال در تعداد و فعالیت اسپرمها و عقیمی در مردان ودر موارد نادربه دنبال مصرف طولانی مقادیر بالا تشنج نیز دیده شده است . علاوه بر این , به دو اختلال دیگر ناشی از مصرف حشیش به نام های سندرم بی انگیزگی و flash back بطور اختصار در ذیل می پردازیم .
Flash back ممکن است ناهنجاری های ادراکی ماندگاری بعد از مصرف حشیش بوجودآید که در آن علیرغم پایان نشئگی ( علائم حاد و مصرف ) توهمات حسی در مصرف کننده بطور مکرر ایجاد می شودکه بسیار ناراحت کننده است .
Amotivational syndrome یا سندرم بی انگیزگی : مشکل دیگری که در مصرف طولانی و با دوز بالا در مصرف کنندگان ایجاد می شود سندرم بی انگیزگی است که بیمار فاقد انرژی برای رسیدن به خواسته های خویش می باشد و با افت تحصیلی یا شغلی یا افت احساسات و انرژی و افزایش وزن و تنبلی و سستی مشخص می شود .
▪ یافته های آزمایشگاهی :
معمولا ترکیبات خانواده حشیش رابا آزمایش ادرار می توان مشخص کرد . از آنجا که این مواد در چربی حل میشوند, در مایعات بدن به مدت طولانی باقی مانده و به کندی دفع می شود . آزمایش برای فردی که بصورت اتفاقی حشیش مصرف میکند از ۷ تا ۱۰ روز مثبت است وبرای فردی که مدام مصرف داشته باشد ۲ تا ۴ هفته مثبت میباشد.

نویسنده دکتر کمال سبکتکین، پزشک مشاور و درمانگر

منبع : کلینیک تخصصی ترک اعتیاد آتیه نو