حقایقی در مورد حشیش

● هفت کثیف
كانابیس (حشیش یا ماری جوانا) از ۵۰۰۰ سال پیش هم برای مقاصد تفریحی و هم برای مقاصد طبی مورد استفاده بود. این ماده كه منشاء آن را چین یا آشور دانسته‌اند، قرن‌ها برای بیماری‌هایی مانند روماتیسم، جراحات و بیماری‌هایی مربوط به مواد زائد بدن به كار می‌رفته است. در كشورهای غربی پس از دوره‌ای از رواج مصرف آن در دهه‌های ۶۰ و اوایل ۷۰ كه آن را به یكی از نمودهای اعتراض اجتماعی جوانان بدل كرد، طی دو دهه گذشته مصرف آن به شدت افزایش یافته است، به طوری كه در بعضی از كشورها مصرف آن حتی از سیگار هم بیشتر شده است. در عین حال اختلاف نظرهای عمده‌ای حتی بین پژوهشگران در مورد میزان اثرات مضر آن و اثرات مفید آن در درمان بعضی از بیماری‌ها و نحوه مواجهه با مصرف آن در سطح جامعه بروز كرده است.
▪ فرآورده‌های كانابیس
كانابیس از گونه مونث گیاه شاهدانه «كانابیس ساتیوا» به دست می‌آید.ماده اصلی روانگردان آن امگا _ ۹ _ تتراهیدروكانابینول (THC) است. محتوای THC در سرشاخه‌های گلدار گیاه در بالاترین حد است و به ترتیب در برگ‌ها، برگ‌های تحتانی، ساقه و دانه‌های گیاه كاهش می‌یابد. فرآورد‌ه‌هایی كه از این گیاه به دست می‌آید، شامل ماری جوانا (با محتوای THC ۰‎/۵ تا ۵ درصد) كه از سرشاخه های گلدار و برگ های خشك شده گیاه به دست می‌آید، حشیش (با محتوای THC ۲ تا ۲۰ درصد) كه از رزین خشك شده و گل های فشرده شده گیاه تهیه می شود و روغن حشیش كه حاوی ۵ تا ۱۵ درصد THC است.كانابیس به صورت سیگارت یا با قلیان كشیده می‌شود و گاهی آن را با توتون مخلوط می‌كنند. افرادی كه حشیش یا ماری جوانا می‌كشند، معمولاً پك‌های عمیق می‌زنند و نفس خود را نگه می‌دارند تا جذب آن را به حداكثر برسانند. ماری جوانا یا حشیش ممكن است خورده شوند.
▪تأثیرات حاد مصرف كانابیس
مصرف كانابیس باعث سرخوشی و آرامش، تغییرات ادراكی، تحریف درك زمان تشدید تجربیات حسی معمول مانند خوردن، تماشای فیلم و شنیدن موسیقی می‌شود. حشیش هنگام مصرف در محافل جمعی ممكن است باعث خنده و پرحرفی مسری شود.مصرف زیاد این ماده و نشئگی حاصل از آن باعث اختلال در توجه و حافظه كوتاه مدت، مهارت‌های حركتی، زمان واكنش و فعالیت‌های مستلزم مهارت می شود.شایع ترین عارضه زودرس مصرف كانابیس در افرادی كه بار اول از آن استفاده می كنند حمله اضطراب و وحشت زدگی است كه یكی از دلایل رایج ادامه ندادن مصرف آن است. این حالت همچنین در افرادی كه مداوماً كانابیس مصرف كنند، هنگام مصرف بیش از حد معمول آن، دیده می‌شود.بعد از كشیدن حشیش در عرض چند دقیقه ضربان قلب ۵ تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد، فشار خون در حال نشسته افزایش و با ایستادن كاهش می‌یابد. این اثرات در یك فرد سالم عارضه چندانی ایجاد نمی‌كند و نسبت به آنها تحمل به وجود می‌آید. مسمومیت حاد كانابیس احتمال بسیار كمی دارد و تا به حال موردی از مسمومیت از آن در انسان گزارش نشده است.كانابیس بر حسب میزان مصرف باعث اختلال در كاركرد شناختی و رفتاری می‌شود كه بالقوه می‌تواند باعث اختلال در رانندگی وسایل نقلیه یا كار با سایر ماشین‌ها كه مستلزم مهارت است شود. یك پیامد احتمالی وخیم مصرف كانابیس در صورتی كه در حد نشئگی استفاده شده باشد می‌تواند تصادفات رانندگی باشد. گرچه در شبیه سازهای آزمایشگاهی اثر مصرف تفریحی كانابیس به مهارت‌های رانندگی معادل غلظت‌های ۰‎/۰۷درصد تا ۱/۰ درصد الكل در خون بوده است، بررسی اثرات كانابیس در شرایط واقعی جاده‌ها اثرات خفیف آن است، شاید به علت آنكه مصرف كنندگان كانابیس بیشتر از مصرف كنندگان الكل به اختلال مهارت‌های خود آگاهی دارند و از رانندگی پرهیز می كنند.نتایج بررسی‌های همه گیر شناسی در مورد نقش حشیش در حوادث رانندگی در جاده‌ها دوپهلو بوده است و به نظر می‌رسد كه در این موارد نقش كانابیس تنها افزایش اثرات الكل است.
▪ اثرات درازمدت مصرف كانابیس
- دستگاه ایمنی: گرچه بررسی‌ها در حیوانات آزمایشگاهی نشان دهنده مهار اجزای مختلف دستگاه ایمنی به وسیله كانابیس است، در حال حاضر هیچ شاهد قطعی وجود ندارد كه مواد شبه كانابیس كاركرد ایمنی انسان را مختل كنند.
- دستگاه تنفس: دود كردن طولانی مدت و به مقدار زیاد كانابیس باعث افزایش علائم تنفسی در مبتلایان به برونشیت مزمن مانند سرفه كردن، تولید خلط وخس خس سینه می‌شود و با كاهش كاركرد ریوی همراهی دارد.كشیدن طولانی مدت حشیش یا ماری جوانا ممكن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه تنفس شود و میزان اثر آن در این رابطه دست كم در حد كشیدن سیگار معمولی است.
- دستگاه تولید مثلی: گرچه تجویز مزمن THC به حیوانات آزمایشگاهی باعث بعضی اختلالات تولید مثلی در آن ها شد، اثرات مشابه در انسان مشاهده نشده است.تنها مورد ثابت شده كاهش وزن جنین در مادرانی است كه در طول بارداری به كشیدن حشیش ادامه داده اند.
- اثرات رفتاری: نتایج مطالعات در مورد میزان رابطه بین مصرف زیاد كانابیس در نوجوانی و اختلال تحصیلی در دوران تحصیلی و دوران كاری متعارض بوده است.
- اثرات شناختی: مصرف طولانی مدت و به مقدار زیاد كانابیس باعث ایجاد نقصان شدید و شدیداً ناتوان كننده حافظه، توجه و كاركرد شناختی مانند آنچه در الكل دیده می‌شود نمی‌شود، اما ممكن است اختلال خفیفی در توجه و حافظه به وجود آید كه پس از قطع مصرف كانابیس احتمالاً برگشت پذیر است.
- وابستگی به كانابیس: در افرادی كه به طور مزمن مقدار زیادی كانابیس مصرف می‌كنند و به رغم عواقب ناگوار شخصی به مصرف آن ادامه می دهند وابستگی به كانابیس به وجود می‌آید. معمولاً از هر ده نفری كه به مصرف كانابیس مبادرت می‌كنند، تنها یك نفر در حین ۴ تا ۵ سال بیشترین میزان مصرف به آن وابسته می‌شود.خطر این وابستگی كمتر از خطر وابستگی به نیكوتین (۳۲ درصد) و مواد افیونی (۲۳ درصد) و در حد مشابه الكل (۱۵ درصد) است.بعضی از گروه های اجتماعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به عوارض زودرس یا دیررس مصرف حشیش یا ماری جوانا هستند، از جمله نوجوانانی كه سابقه مشكلات تحصیلی دارند، مصرف حشیش را خیلی زود در سال‌های ابتدایی زندگی شروع می‌كنند، در معرض خطر مصرف سایر موادمخدر یا محرك هستند و یا به حشیش وابسته می‌شوند. زنانی كه حین بارداری به مصرف حشیش ادامه می‌دهند ممكن است در معرض خطر بالای به دنیا آمدن نوزادان كم وزن باشند و بالاخره در افراد دچار بیماری‌های ریوی مانند آسم و برونشیت یا بیماری‌های روانی مثل اسكیزوفرنی یا وابستگی به الكل و سایر موادمخدر مصرف حشیش ممكن است بیماری اصلی فرد را تشدید كند.
▪ آیا مصرف حشیش زمینه ساز اعتیاد به سایر مواد مخدر قوی تر است؟
همه بررسی‌هایی كه در آمریكا انجام شده است نشان دهنده توالی مصرف ابتدایی ماری جوانا و سپس روی آوردن به داروی غیرقانونی «قوی تر» مانند مواد محرك (آمفتامین ها) و مواد افیونی بوده است. اما پژوهشگران در تفسیر این توالی اختلاف نظر دارند.
فرضیه كمتر قانع كننده این است كه مصرف كانابیس مستقیماً باعث افزایش مصرف سایر موادمخدر یا محرك می شود. اما دو فرضیه دیگر كه بیشتر حمایت متخصصان را جلب كرده است، یكی این است كه نوجوانان ناسازگاری كه به مصرف حشیش روی می آورند، در عین حال مستعد مصرف سایر موادمخدر هم هستند؛ دوم آنكه مصرف حشیش باعث تعامل اجتماعی آنها و همسالان مصرف كننده موادمخدر و دسترسی بیشتر به فروشندگان این مواد می‌شود، بنابراین احتمال بیشتری دارد كه به سایر مواد مخدر هم آلوده شوند.
▪ مصارف طبی كانابیس
كانابینوئیدهای صناعی در حال حاضر به صورت قرص خوراكی نابیلون (nabilone) در انگلیس و دانابینول (danabinol) در ایالات متحده به عنوان داروی ضداستفراغ قوی برای بیماران مبتلا به سرطان كه تحت شیمی درمانی هستند مورد استفاده است.با توجه به اثرات افزاینده اشتهای مواد شبه كانابیسی از آنها در درمان بیماران مبتلا به بی اشتهایی، تهوع و استفراغ ناشی از ایدز، مصرف مواد افیونی و داروهای ضدویروسی نیز استفاده می‌شود.اثرات ضد درد و شل كننده عضلانی كانابیس، امكان استفاده از آن را در درمان دردهای مزمن چه به تنهایی و چه همراه سایر داروها فراهم می‌آ ورد، هر چند در این مورد تحقیقات زیادی تا به حال انجام نشده است. استفاده از مواد شبه كانابیسی در مدل های حیوانی بیماری MS اسكلروز متعدد) نشان دهنده كاهش لرزش و گرفتگی عضلانی بوده است. همچنین گزارش‌های موردی زیادی در مورد اثرات مفید كانابیس در برطرف كردن عوارض MS وجود دارد. در حال حاضر تحقیقات در مورد اثبات اثرات مفید كانابیس در درمان MS ادامه دارد.پژوهش ها در دو دهه گذشته دو نوع گیرنده كانابینوئیدی را در بدن مشخص كرده است. گیرنده‌های CB۱ كه در دستگاه اعصاب مركزی (عقده‌های پایه‌ای، مخچه، قشر مخ، هیپوكامپ و طناب نخاعی) و نیز در بافت های محیطی مانند رحم و قلب وجود دارند و گیرنده‌های CB۲ كه در بافت‌های محیطی، در طحال و ماكروفاژها قرار دارند و نقشی در تنظیم فعالیت لنفوسیت ها به عهده دارند این گیرنده ها دارای لیگاندهای درون زا نیز هستند. امید بر این است كه در آینده با ساخت داروهایی كه به طور اختصاصی بر این گیرنده‌ها اثر كنند، بتوان اثرات درمانی ناشی از كانابیس را بدون عوارض جانبی احتمالی به دست آورد.
● اختلاف نظر‌ها در مورد نحوه برخورد با حشیش و ماری جوانا
گسترش بی‌سابقه مصرف كانابیس در كشورهای غربی و نیز ادعاها در مورد كم ضرر بودن یا حتی منافع آن باعث تقاضاهای فراوان برای قانونی كردن مصرف آن شده است، همچنان كه مثلاً مصرف سیگار و الكل در این كشورها قانونی است سیاست كشورهای غربی در این باره متفاوت بوده است، در حالی كه در كشوری مانند هلند مصرف كانابیس در كافه هایی خاص آزاد و قانونی است، در بعضی مكان‌ها در ایالات متحده مصرف آن غیرقانونی است.موافقان قانونی شدن مصرف كانابیس بر چند نكته تاكید می كنند؛ یكی اینكه هزینه‌های زیادی برای كنترل مصرف آن باید صرف كرد بدون اینكه تاثیری در جلوگیری از گسترش استفاده از آن داشته باشد. نكته دیگر این است كه اعمال مجازات‌های قانونی در مورد مصرف كنندگانی كه از پیش ممكن است دچار محرومیت‌های اجتماعی باشند، را در معرض بدتر شدن وضعیت شغلی یا تحصیلی قرار می‌دهد.از طرف دیگر منع مصرف آن باعث روی آوردن افراد به قاچاقچیان می شود كه ممكن است آنها را به سایر موادمخدر خطرناك تر آلوده كنند و بالاخره اینكه آنها به نتایج بررسی‌هایی استناد می كنند كه آزاد شدن مصرف كانابیس در هلند یا ۱۱ ایالت آ مریكا باعث افزایش رواج مصرف آن نشده است.در مقابل مخالفان آزادسازی مصرف كانابیس از یك طرف به خطرات مربوط به سلامتی و امكان وابستگی به آن و عدم اثبات اثرات مفید را مطرح می كنند و نیز منافع قانونی شدن آن را مانند سیگار و الكل رد می كنند.
به گفته آنها سیگار و الكل به رغم قانونی بودن سالانه باعث مرگ افراد بسیار می‌شوند و این خطر نیز وجود دارد كه شركت‌های تولید كننده سیگار كه در كشورهای غربی با خطر از دست دادن بازارهای خود و نیز دعواهای قضایی متعدد برای جبران خسارات وارده بر سلامت افراد روبه رو هستند، با سوءاستفاده از بازار جدید ایجاد شده، به ترویج مصرف حشیش و ماری جوانا بپردازند در عین آنكه از نظر آنها كنترل كردن بازار قانونی كانابیس نیز غیرممكن است.

مترجم: علی ملائکه

منبع : ستاد مبارزه با مواد مخدر