افغانستان و افیون

پنجم تیرماه (برابر با ۲۶ ژوئن) روز جهانی مبارزه با موادمخدر است. در چنین روزی طرح این سؤال ضرورت دارد كه با توجه به اینكه افغانستان یكی از كانونهای اصلی كشت و قاچاق موادمخدر به شمار می آید، برنامه مبارزه با موادمخدر در این كشور در چه شرایطی قرار دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید اذعان كرد كه پس از سقوط رژیم طالبان در افغانستان، جامعه جهانی و دولت جدید این كشور متعهد شدند كه همه تلاش و كوشش خود را برای مبارزه با موادمخدر به كار گیرند.
نتایج اولیه این تلاشها نیز تا حدودی امیدوار كننده بود، چرا كه در سال ۲۰۰۵ میلادی كاشت و تولید موادمخدر نسبت به سال قبل از آن (۲۰۰۴ میلادی) حدود ۲۱ درصد كاهش نشان داد. اگر چه این كاهش ۲۱ درصدی دستاوردی بزرگ در امر مبارزه با موادمخدر محسوب می شد، اما در همان هنگام نسبت به دشواری حفظ این شرایط هشدارهایی داده شد.
در همین ارتباط یكی از مسؤولان اداره مبارزه با موادمخدر سازمان ملل با اشاره به این موفقیت تأكید كرد كه اكنون چالش اصلی بر سر راه ما این است كه چگونه باید بتوانیم موقعیت سال ۲۰۰۵ را در سالهای آینده حفظ كنیم.
وی بدین منظور ایجاد یك برنامه و سیاستهای دراز مدت و پیگیری مداوم را ضروری می داند. آنتونیوماریا كوستا رئیس عمومی اداره مبارزه با موادمخدر سازمان ملل نیز در آن زمان هشدار می دهد كه این دستاورد می تواند موقتی باشد و به راحتی در یك فصل دیگر معكوس شود.
همان گونه كه هشداردهندگان پیش بینی می كردند، در سال ۲۰۰۶ میلادی نتایج معكوسی حاصل شد، به گونه ای كه در این سال شاهد افزایش ۶۰ درصدی كشت موادمخدر نسبت به سال پیش از آن بودیم. در عین حال افزایش تولید هروئین به جای تولید تریاك، تحول دیگری بود كه خود حكایت از پیشرفت مافیای موادمخدر در این كشور داشت.
بدین ترتیب افزایش تولید موادمخدر در افغانستان در سال گذشته میلادی نشان از آن دارد كه سیاستهای مربوط به مبارزه با موادمخدر و مافیای آن، در این كشور توأم با موفقیتی پایدار نبوده است و این ناكامی را می توان به عوامل گوناگونی مرتبط دانست كه شاید بتوان آنها را در چارچوب سه عامل ذیل جمع بندی كرد.
۱) روشن نبودن جایگاه مبارزه با موادمخدر در اولویتهای سیاسی افغانستان: دولت افغانستان و نیروهای غربی و حتی سازمانهای بین المللی تاكنون در مورد جایگاه سیاستهای مربوط به مبارزه با موادمخدر در میان دیگر اولویتهای سیاسی این كشور، تصمیم گیری قاطعی نداشته اند. به نظر می رسد كه از دیدگاه آنها، عمده ترین مشكل، تداخلی است كه میان برقراری امنیت از یك سو و مبارزه با موادمخدر از سوی دیگر، وجود دارد.
در واقع نگرانی اصلی از این جهت است كه با جلوگیری از كشت موادمخدر، شرایط امنیتی با مخاطرات بیشتری مواجه شود. بر همین اساس نیروهای بیگانه در صورت امكان از درگیر شدن در این موضوع پرهیز كرده اند و این در شرایطی است كه به باور بسیاری كارشناسان و حتی فرماندهان ائتلاف میان مسأله امنیت و موادمخدر پیوندی تنگاتنگ وجود دارد. جیمز جونز یكی از فرماندهان ارشد ناتو با اعتراف به این موضوع، خطر موادمخدر را بزرگترین تهدید و حتی خطری جدی تر از طالبان و القاعده برای ثبات افغانستان می داند.
۲) اعتیاد سیاست و اقتصاد افغانستان به موادمخدر: دوره طولانی ناامنی و بی ثباتی و پس از آن استقرار حكومت طالبان سبب شده است تا در چند دهه گذشته هیچ گونه مانع جدی بر سر راه كشت و قاچاق موادمخدر وجود نداشته باشد.
البته در كنار اینها، شرایط آب و هوایی و خشكسالی طولانی مدت نیز مزید بر علت شده تا كاشت و صدور خشخاش به یكی از اركانهای مهم درآمد در افغانستان تبدیل شود. براساس آمارهای سازمان ملل متحد، نزدیك به دو میلیون تن كه تقریباً ۹ درصد جمعیت افغانستان را تشكیل می دهند به نحوی درگیر این قضیه هستند. در چنین وضعیتی نفوذ قاچاقچیان و فرماندهان محلی - كه عایدات آنها از این محل است - در سطوح بالای سیاسی امری كاملاً طبیعی است.
۳) نداشتن راهكارها و استراتژی مشخص برای مبارزه با كاشت و قاچاق موادمخدر: جامعه جهانی و سازمان ملل متحد در حالی بر مبارزه با موادمخدر در این كشور تأكید دارند كه در عمل نسبت به ارایه یك راهكار مشخص، قابل اجرا و پایدار، ناتوان نشان داده اند. در این راستا از راهكارهای متفاوتی همچون كشت جایگزین، سمپاشی و نابودی مزارع خشخاش و خرید محصولات كشاورزان سخن به میان آمده است، اما در نهایت نسبت به هیچ كدام از آنها پیگیری و تداوم عملی صورت نگرفته است.
به عنوان نمونه، سیاستهای تشویقی در مورد كشت جایگزین و وعده ها در مورد كمك به زمین داران و بهبود سیستم آبیاری، برخی كشاورزان را به سوی كشت جایگزین ترغیب كرد، اما با گذشت زمان و تحقق نیافتن وعده های داده شده، همین كشاورزان بار دیگر به سوی كشت خشخاش روی آورده و یا همانند زارعان یكی از ولایت شرقی افغانستان (خوست) تهدید به بازگشت به كشت كوكنار كردند.

میر احمد رضا مشرف

منبع : روزنامه قدس