استخوان بندی ماهی‌ها

جمجه گرد دهانان غضروفی و بسیار ناقص است. جمجمه هاگ فیش ها دارای صفحه ای غضروفی است که در آن مغز جای دارد و کپسولهای شنوایی که جایگاه گوش داخلی هستند و به بخش عقبی این صفحه متصل است. جمجه لامپری از بقیه گرد دهانان کاملتر و دارای کناره های جانبی است ، اما سقف ندارد و لذا مغز از طرف پشت فقط توسط بافت پیوندی رشته ای محافظت می گردد. گرد دهانان آرواره ندارند و لذا جانورانی مکنده اند. در صفحه مکنده و زبان که وسیله اتصال جانور است ممکن است ساختارهای دندان مانندی وجود داشته باشد که جانور به وسیله آنها بدن طعمه را پاره پاره میکند و گوشت آن را می خورد . برانشیهای گرد دهانان به وسیله سبد غضروفی پیچیده ای محافظت می شود اما به سختی ممی توان این اندام را با اندام های نگهدارنده برانشی در سایر مهره داران مشابه دانست .
جمجه ماهیهای غضروفی را به دلیل غضروفی بودن کامل ، کوندروکرانیوم می نامند. در جمجمه این ماهیها کپسول بویایی و شنوایی وجود دارد و بخشی از ساختار آن را تشکیل می دهد اگرچه ممکن است بخشی از جمجه آهکی شده باشد اما در هیچ یک از ماهیهای غضروفی معاصر استخوان واقعی وجود ندارد. که البته این امر بیانگر وضعیت ابتدایی نیست. در گرد دهانان معاصر آثار اسکلت خارجی تماما از بین رفته است.
در ماهیهای غضروفی اولین جفت از کمانهای برانشی یا کمان ماندیبولی تغییر شکل یافته و آرواره بالایی و پائینی را به وجود آورده است که به ترتیب به نام غضروف کامی چهارگوش و غضروف مکل نامیده می شود. در کوسه ها و سفره ماهیها آرواره بالایی به وسیله پیوندی سست به جمجه متصل است و از پشت به وسیله بخش فوقانی یا لامی آرواره ای در بین کمان برانشی نگهداری می شود. این نوع اتصال آرواره ای را هیوستیلیک می گویند.
در موش ماهی های غیر متداول آرواره بالایی به طور محکم به جمجمه متصل است. این نوع اتصال اتوسیلیک نام دارد.
ماهی های استخوانی از لحاظ مقدار استخوانی که در اسکلت آنها وجود دارد بسیار متنوع هستند. کوندروکرانیوم گانوئیدهای پست مانند تاس ماهی ها ، اصولا غضروفی و فاقد استخوانند. ولی تعدادی استخوان غشایی یا پوستی که احتمالا از فلس های زیر پوستی مشتق شده اند ، سقف جمجمه را می پوشاند. در ماهی های استخوانی ، تعداد استخوان های پوستی به حدی زیاد است که زره ای در اطراف جمجمه به وجود می آورد. در این ماهی ها در بخش هایی از کوندروکرانیوم ، مانند نواحی پس سری ، پروانه ای ، شنوایی و بویایی ، استخوان جای غضروف را گرفته است. اتصال آرواره ماهی های استخوانی ممکن است در گانوئید های استخوانی و ماهی های استخوانی عالی از نوع هیوستیلیک و یا در ماهی های دوزیستان دو تنفسی از نوع اتوستیلیک باشد.
در ماهی های استخوانی ، غضروف ماندیبولی یا مشتقات آن به استخوان های پوستی تبدیل شده است. استخوان دندانی که در برگیرنده دندانها است همراه بایک یا چند استخوان اسپلینال ، گوشه ای و زیر گوشه ای و مخروطی ، سطح قدامی و خلفی آرواره پائینی را اشغال میکند. علاوه بر این ممکن است استخوانی به نام استخوان مفصلی که خود به استخوان چهارگوش متصل می شود ، جای سر غضروف مکل را بگیرد ، در اسکلت گرد دهانان ستون مهره واقعی وجود ندارد و اسکلت محوری بدن عمدتا شامل طناب عصبی هر یک از بند های بدن لامپری در جفت قطعه غضروفی دیده می شود. این قطعات در بالا به یکدیگر متصل نیستند و لذا در ستون فقرات لامپری کمان عصبی تشکیل نشده است. در بعضی از ماهی های استخوانی پست ، طناب پشتی اولیه اصولا بدون تغییر باقی مانده است و گرچه کمان های عصبی و خونی موجودند اما جسم مهره وجود ندارد. در موش ماهی ها و ماهی های شش دار ، غضروف شروع به جایگزین شدن در لایه طناب پشتی اولیه نموده است و لذا در این ماهی ها نسبت به وضع یاد شده پیشرفتگی مختصری به چشم می خورد. به هر صورت در اغلب ماهی ها جسم مهره ای رشد کرده ، کامل وجود دارد ، مهره های ماهی عموما به دو گروه قابل تقسیم اند ، مهره های تنه یا پیش مخرجی و مهره های دمی یا پس مخرجی از ویژگی گروه دوم وجود کمان خونی مستقر در زیر جسم مهره ویا طناب پشتی اولیه است. در اغلب ماهی ها جسم مهره از دو طرف مقعر است ، به این وضعیت آمفی سولوس گفته می شود. گرد دهانان باله زوج ندارند ، اما باله های فرد میانی را که به وسیله رشته های غضروفی نگهداری می شود ، دارا هستند. باله های زوج و فرد ماهی ها بسیار متنوع است. به طور کلی ساختار اعضای حرکتی جلویی یا سینه ای ماهی ها بسیار پیچیده تر از اعضای حرکتی عقبی یا لگنی آنها ست. در کوسه ، کمر بندی که باله های سینه ای را نگهداری می کند از قطعه غضروفی خمیده ای تشکیل شده است.
در این ماهی ها بخش شکمی بین قاعده باله ها قطعه غرابی و زوائدی که در طرفین بدن از قاعده باله ها به سمت پشت امتداد یافته است ، زوائد کتفی نامیده می شود. در ماهی های استخوانی این اندام ها ممکن است به حالت غضروفی باقی بماند ، و یا استخوانی به نام دو جفت استخوان به نام های غرابی و کتفی تبدیل شود ، به علاوه در این گروه از ماهی ها ممکن است استخوانهای پوستی متعددی که احتمالا از فلس های پوستی مشتق شده است به مجموعه کمربند سینه ای اضافه گردد. از جمله این استخوان ها ، استخوان های پس گیجگاهی زوج ، سوپرا کلئی تروم و ترقوه ها قابل ذکرند. اگر استخوان های پس گیجگاهی وجود داشته باشد کاملا در وضعیت پشتی قرار گرفته و به طرفین بخش عقبی جمجمه متصل است. این استخوان ها از بالای محفظه برانشی ها به طرف جلو کشیده شده است. در کروسویتریژین ها و ماهی های دو تنفسی این نوع کمربند سینه ای به بالاترین حد رشد رسیده است. در ماهی های باله شعاعی عالی بعضی از استخوان های پوستی یاد شده از بین رفته اند.
کمربند لگنی ماهی نسبت به کمربند سینه ای ، ساختار ساده تری دارد و بر خلاف مهره داران عالی هرگز به ستون مهره ها متصل نمی شود. در کوسه ها این اندام از قطعه شرمگاهی_نشیمنگاهی ، که به طور عرضی در سطح شکمی بدن بین قاعده باله ها کشیده شده و زوائد کوچک تهیگاهی که در طرفین بدن قرار دارد و از بالای نقطه اتصال به باله ها به سمت پشت امتداد یافته ، تشکیل شده است. در ماهی های استخوانی عالی کمربند لگنی اغلب کوچک است و یا وجود ندارد.

دانشجویان کمیته موزه
http://www.zoologyknowledge.blogfa.com
زیست شناسی مهره داران: روبرت توماس ار
مترجم : محمد ابراهیم نژاد