الزامات کنوانسیون بین‌المللی کانتینرهای ایمن

به دنبال رشد روزافزون استفاده از کانتینر در حمل و نقل بین‌المللی و اهمیت حفظ ایمنی این وسیله، سازمان جهانی دریانوردی (IMO) کنوانسیون بین‌المللی کانتینرهای ایمن (CSC ۱۹۷۲) (۱) را تصویب و رعایت مفاد آن را برای اعضاء لازم‌الاجرا نمود. این کنوانسیون به همراه الحاقیه‌های آن یک‌سری الزامات و شرایط بین‌المللی را شامل می‌شود که کانتینرهائی که این شرایط را داشته باشند‌ به‌عنوان کانتینر ایمن شناخته می‌شوند و استفاده از آن در چرخه حمل و نقل بین‌المللی مجاز خواهد بود.
با توجه به رشد روزافزون استفاده از کانتینر در حمل و نقل بین‌المللی و پیشرفت‌های سریعی که در این بخش صورت می‌پذیرفت، وجود یک دستورالعمل مدون، ثابت و فراگیر برای افزایش همه‌جانبه ضریب ایمنی و یکسان‌سازی رویه‌ها در سطح جهان اجتناب‌ناپذیر بود. در این ارتباط سازمان جهانی دریانوردی (IMO) با همکاری کمیسیون اقتصادی اروپا طی کنفرانسی که در تاریخ دوم سپتامبر ۱۹۷۲ میلادی برگزار گردید این کنوانسیون را تصویب و آن را از تاریخ ششم سپتامبر ۱۹۷۷ میلادی برای اعضاء لازم‌الاجرا نمود.
بنا به اهمیت موضوع، سازمان بنادر و کشتیرانی به نیابت از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۹/۷/۸۰ به این کنوانسیون ملحق و از تاریخ ۱۹/۷/۸۱ رعایت کنوانسیون مزبور برای کشور ما لازم‌الاجرا گردید.
● تاریخچه حمل و نقل کانتینری
براساس مطالعاتی که در سال ۱۹۵۴ توسط گروه تحقیقاتی Maston با هدف توسعه حمل و نقل و سیستم توزیع کالا صورت گرفت مشخص گردید که تقریباً ۵۰ درصد از هزینه‌های حمل و نقل کالا (از ابتدا تا انتها) مستقیماً مربوط به تخلیه و بارگیری از کشتی بوده است.
اولین بار در سال ۱۹۵۶ یک کامیون‌دار به نام مک لین تصمیم گرفت با ابتکار جالبی زمان و هزینه تخلیه و بارگیری را کاهش دهد، وی با جمع کردن تعدادی تریلر کامیون با بار عدل پنبه و قرار دادن آنها روی کشتی اقدام به بارگیری کالا از مبدأ در این تریلرها نمود، با این ابتکار هزینه در زمان تخلیه کالا در مقصد کاهش چشمگیری پیدا کرد.
بدین ترتیب اولین کشتی تغییر یافته کانتینری با نام Ldeal x با ۵۸ جعبه که در واقع اولین نوع از کانتینر به شمار می‌رود در سال ۱۹۵۶ وارد بندر هوستون آمریکا شد، مک لین در واقع یک شبه باعث ایجاد انقلابی در صنعت حمل و نقل و تغییر چشمیگری در اقتصاد حمل و نقل کالاهای جنرال کارگو گردید.
براساس محاسبات مک لین در همان زمان هزینه تخلیه و بارگیری کشتی Ldeal x،ـ ۶ دلار در هر تن بود که با اجرای ابتکار استفاده از کانتینر این میزان به ۱۶/۰ دلار در هر تن برای یک کشتی جنران کارگو متوسط کاهش یافت.
● رشد روزافزون استفاده از کانتینر در حمل و نقل بین‌المللی
عملکرد کانتینری بنادر با ۵/۱۳ درصد رشد از ۱/۲۵۵ میلیون TEU در سال ۲۰۰۳ میلادی به ۷/۲۸۹ میلیون TEU در سال ۲۰۰۴ میلادی رسید و این رشد در سال ۲۰۰۵ میلادی ادامه یافت و با ۳۴ درصد رشد به ۳۹۰ میلیون TEU رسید. (نمودار شماره ۱)
● پیش‌بینی رشد عملکرد کانتینری در جهان
پیش‌بینی رشد حمل و نقل کانتینری نشان می‌دهد که میزان جابه‌جائی کانتینر در سال ۲۰۱۰ میلادی به ۵۲۰ میلیون TEU خواهد رسید. (نمودار شماره ۲)
● میزان کل تجارت جهانی طی سال‌های مختلف
بنابر گزارش سازمان بین‌المللی توسعه و تجارت (UNCTAD) (۲) میزان کل تجارت جهان از ۹/۵ میلیارد تن در سال ۲۰۰۰ به ۶/۷ میلیارد تن در سال ۲۰۰۵ میلادی رسیده که رشدی معادل ۵/۱۳ درصد را نشان می‌دهد. (نمودار شماره ۳)
● سهم حمل و نقل کانتینری از کل تجارت جهانی
بنابر همین گزارش سازمان بین‌المللی توسعه و تجارت، میزان سهم کانتینری از حمل و نقل جهانی از ۲ میلیارد تن در سال ۲۰۰۰ به ۹/۳ میلیارد تن در سال ۲۰۰۵ میلادی رسیده و میزان سهم کانتینری به غیرکانتینری در همین مدت از ۳۲ درصد به ۶۰ درصد رسیده است. (نمودار شماره ۴)
● ابعاد افزایش فعالیت کانتینری در سطح دنیا
الف) چرخش بیشتر کانتینرهای موجود در چرخه حمل و نقل جهانی
افزایش فعالیت کانتینری بیانگر چرخش بیشتر کانتینرهای موجود در چرخه حمل و نقل جهانی و بالطبع عبور آنها از بنادر دنیا می‌باشد.
ب) افزایش نرخ تقاضا برای کانتینرهای جدید
افزایش فعالیت کانتینری باعث افزایش نرخ تقاضا برای کانتینرهای جدید در سطح دنیا می‌گردد.
● اهداف کنوانسیون CSC ۱۹۷۲
▪ حفظ ایمنی جان اشخاص در حین حمل و نقل کانتینرها از طریق وضع الزاماتی در خصوص استحکام کانتینر و رویه‌های آزمایش آن.
▪ تسهیل حمل و نقل بین‌المللی کانتینرها از طریق وضع الزاماتی در خصوص کلیه شیوه‌های حمل و نقل زمینی، دریائی، جاده‌ای و ریلی.
● مفاد کنوانسیون
به منظور نشان دادن این‌که در مورد کانتینر مفاد و الزامات این کنوانسیون مراعات گردیده باید پلاک تأیید ایمنی بر روی آن نصب گردد.
ـ ضمیمه ۱: قوانین مربوط به آزمایش، بازرسی، تأیید و نگهداری کانتینر
● وظایف مالک کانتینر
۱) مالک کانیتنر مسئول نگهداری آن در وضعیت ایمن می‌باشد.
۲) طبق رویه مقرر کانتینر را در فواصل زمانی مشخص مورد بازدید و بازرسی قرار دهد.
۳) برای کانتینرهای جدید باید بر روی پلاک تأیید ایمنی تاریخ (ماه و سال) اولین بازدید و بازرسی درج گردد.
۴) تاریخ بازدید بعدی روی پلاک تأیید ایمنی و یا نزدیک به آن درج گردد.
۵) فاصله زمانی از تاریخ ساخت تا اولین بازدید و بازرسی نباید بیشتر از ۵ سال باشد.
۶) بازدیدهای بعدی باید در فواصل زمانی کمتر از ۳۰ ماه انجام شود.
۷) برای نشان دادن این‌که کانتینر تحت برنامه مصوب بازدید و بازرسی مستمر قرار دارد بر روی پلاک یا نزدیک آن علامت (ACEP (۳ مشخصات عضو اعطاکننده پلاک درج گردد.
۸) مالک کانتینری که کانتینر آن نیاز به اصلاح دارد موظف است دستگاه اجرائی را نسبت به تغییرات انجام شده بر روی کانتینر آگاه نماید، دستگاه اجرائی نیز مجاز به آزمایش مجدد کانتینر مذکور می‌باشد.
● پلاک تأیید ایمنی
۱) پلاک ایمنی معمولاً باید به‌طور دائم و طبق ویژگی‌های مقرر به هر کانتینر و در جائی که در معرض دید باشد نصب گردد.
۲) اطلاعات آن به زبان انگلیسی یا فرانسوی باشد.
۳) اطلاعات ان شامل کشور صادر کننده پلاک تأیید و مرجع تأیید، تاریخ ساخت کانتینر (ماه و سال)
شماره شناسائی سازنده کانتینر، حداکثر وزن ناخالص مفید و مؤثر (کیلوگرم و پاند)، وزن مجاز برای ۱.۸ کلیوگرم و پاند، مقدار بار مورد استفاده در آزمایش فشار عرضی، استحکام دیواره انتهائی، استحکام دیواره جانبی، تاریخ اولین بازدید و بازرسی بر حسب ماه و سال (برای کانتینرهای جدید) و تاریخ‌های بازدید و بازرسی بعدی باشد.
۴) به شکل مستطیل و حداقل ابعاد آن ۲۰۰٭۱۰۰ میلی‌متر باشد.
۵) ثابت، دائمی، ضد زنگ و ضد آتش باشد.
۶) اندازه کلمات تأیید (CSC SAFETY APPROVAL) باید به بلندی ۸ میلی‌متر باشد.
۷) کلمات و شماره‌ها در کادر به‌صورت برجسته و به بلندی ۵ میلی‌متر باشد.
۸) محل الصاق کاملاً در معرض دید باشد.
ـ ضمیمه ۲: ضمیمه ۲ کنوانسیون در خصوص الزامات و آزمایش‌های مربوط به ایمنی ساختار کانتینر می‌باشد که به اهم موارد آن اشاره می‌شود.
۱) متقاضی نصب پلاک تأیید ایمنی بر روی کانتینر به شرط رعایت الزامات فنی مقرر حق نصب پلاک کانتینرهای جدید را خواهد داشت.
۲) برای کانتینرهائی که شرکت سازنده برای آنها درخواست تأیید می‌کند دستگاه اجرائی یا سازمانی که مجوز اعطاء پلاک را داشته باشد باید طرح‌های ساخت را به دقت بازدید و بازرسی کند.
۳) دستگاه اجرائی جهت اطمینان از این‌که کانتینرهای درخواست شده مطابق با نوع طرح تأیید شده ساخته می‌شوند باید هر تعداد کانتینر را که لازم باشد در هر مرحله از تولید مورد بازدید، بازرسی یا آزمایش قرار دهد.
● آزمایش و بازرسی
۱) کانتینرهای مورد آزمایش بایستی به‌نحوی بالا برده شوند که هیچ شتابی بر آنها وارد نگردد و پس از بالا بردن به مدت ۵ دقیقه در هوا معلق نگهداشته شوند.
۲) رویه‌های آزمایش از محل بست‌های گوشه‌ای به دو صورت بلند کردن از بست‌های گوشه‌ای بالا و بلند کردن از بست‌های گوشه‌ای پائین انجام شود.
۳) دستگاه اجرائی باید تأییدیه کتبی خود را که متضمن بازدید و بازرسی بر روی کانتینر طبق ضمیمه ۲ کنوانسیون می‌باشد را به مالک اعلام و بدین وسیله به وی حق‌ الصاق پلاک تأیید ایمنی را می‌دهد.
۴) در حین آزمایش کانتینر شرایط فنی مورد نظر کنوانسیون باید رعایت گردد.
● الحاقیه‌های کنوانسیون
کنوانسیون دارای ۴ الحاقیه به این شرح می‌باشد:
۱) الحاقیه سال (۴)۱۹۸۱ در خصوص ترتیبات مربوط به نصب پلاک روی کانتینر
۲) الحاقیه سال (۵) ۱۹۸۶ در خصوص طرح بازرسی کانتینر و افزایش مدت بین بازرسی مجدد به ۳۰ ماه
۳) الحاقیه سال (۶) ۱۹۹۱ افزودن فصل ۵ به ضمیمه ۱ کنوانسیون در خصوص قوانین و مقررات مربوط به تأیید کانتینرهای بازرسی شده
۴) الحاقیه سال (۷) ۱۹۹۳ در خصوص اطلاعات مندرج در پلاک تأیید ایمنی و اصلاح رویه‌های انجام آزمایش که از سوی کنوانسیون الزامی شده بود.
● مواد کنوانسیون
ماده ۱) تعهدات کلی به موجب کنوانسیون: پای‌بندی و تعهد کامل اعضاء به مفاد کنوانسیون و ضمائم آن که از ارکان اصلی و سازنده آن کنوانسیون می‌باشد.
ماده ۲) تعاریف: در این ماده مفاهیم اصلی به کار رفته از متن کنوانسیون از قبیل کانیتنر، حمل و نقل بین‌المللی، اتصالات گوشه‌ای، دستگاه اجرائی، محموله‌ و غیره تعریف شده است.
ماده ۳) اعمال کنوانسیون: الزامات مندرج در این کنوانسیون کلیه کانتینرهای موجود و جدید را به استثنای کانتینرهائی که برای حمل و نقل هوائی طراحی شده‌اند را در بر می‌گیرد.
ماده ۴) دستگاه اجرائی، شامل:
▪ وظایف دستگاه اجرائی در خصوص اجرای الزامات این کنوانسیون و انجام آزمایش، بازرسی و تأیید کانتینرها
▪ امکان واگذاری وظایف فوق به سازمان دیگری که مورد تأیید تشکیلات اجرائی باشد.
▪ ارائه درخواست تأیید کانتینر به دستگاه اجرائی
▪ شرایط نگهداری و حفاظت از کانتینر
▪ انجام اقدامات لازم از سوی تشکیلات اجرائی در صورت عدم انطباق کانتینرهای تأیید شده با ضمائم یک و دو کنوانسیون
ماده ۵) پذیرش تأیید شامل:
▪ به رسمیت شناختن مجوز تأیید صادر شده توسط هر یک از اعضاء عضو کنوانسیون از سوی سایر اعضا
▪ عدم اعمال ماده یا الزام قانونی اضافه بر الزامات مندرج در این کنوانسیون در خصوص ایمنی ساختاری کانتینر
ماده ۶) کنترل:
▪ کنترل کانتینرهائی که توسط تشکیلات اجرائی مورد تأیید قرار گرفته و تأیید کانتینرهائی که دارای پلاک تأیید ایمنی می‌باشند.
▪ اطلاع هرگونه نقصی در خصوص کانتینر که ممکن است ایمنی آن را در معرض خطر قرار دهد از سوی اعضاء متعهد به کنوانسیون به تشکیلات اجرائی مربوطه
ماده ۷) امضاء، تصویب، پذیرش، تأیید و الحاق کشورها به کنوانسیون
ماده ۸) نحوه لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون و وضعیت اعضاء پس از ارائه الحاقیه به کنوانسیون
ماده ۹) رویه اصلاح بخش یا بخش‌هائی از کنوانسیون شامل:
▪ پیشنهاد اصلاح کنوانسیون از طرف هریک از اعضاء و بررسی آن در سازمان بین‌المللی دریانوردی
▪ توزیع اصلاحیه بین کلیه اعضاء عضو حداقل ۶ ماه قبل از بررسی در مجمع عمومی (در صورت تصویب دو سوم اعضاء رأی‌دهنده)
▪ توزیع اصلاحیه بین اعضاء توسط دبیر کل در صورت تصویب دو سوم اعضاء حاضر و رأی‌دهنده جهت پذیرش
▪ لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه ۱۲ ماه پس از پذیرش دو سوم اعضاء متعهد
ماده ۱۰) رویه خاص اصلاح ضمائم کنوانسیون شامل:
▪ بررسی اصلاحیه به ضمائم در صورت درخواست هر یک از اعضاء عضو در سازمان بین‌المللی دریانوردی
▪ ابلاغ اصلاحیه از سوی دبیر کل به سایر اعضاء جهت پذیرش در صورت تصویب دو سوم اعضاء
▪ لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه به ضمائم در تاریخی که از سوی کمیته ایمنی دریانوردی (۸) (MSC) تعیین می‌شود
ماده ۱۱) لغو کنوانسیون یک سال پس از تقویم سندی نزد دبیر کل
ماده ۱۲) فسخ کنوانسیون: چنان‌چه تعداد اعضاء متعهد به مدت ۱۲ ماه متوالی کمتر از ۵ عضو شود، کنوانسیون حاضر فسخ شده و دیگر لازم‌الاجرا نخواهد بود.
ماده ۱۳) حل و فصل اختلافات: حل و فصل اختلافات از طریق هیئت داوری که متشکل از دو داور که توسط طرفین اختلاف تعیین می‌شود (هر کدام یک داور) و داور سوم منتخب به‌عنوان رئیس هیئت انجام می‌گیرد.
ماده ۱۴) تبصره به کنوانسیون: تبصره به کنوانسیون به‌استثناء مواد ۱ تا ۶ و ۱۳ و ضمائم آن مجاز است.
ماده ۱۵) اطلاع به کشورهای عضو ـ دبیر کل باید کشورهای عضو را از موارد زیر مطلع نماید:
▪ امضاء تصویب، پذیرش، تأیید و الحاق براساس ماده ۷
▪ زمان لازم‌الاجرا شدن کنوانسیون براساس ماده ۸
▪ زمان لازم‌الاجرا شدن اصلاحیه‌های مربوط به این کنوانسیون براساس ماده ۹ و ۱۰
▪ لغو کنوانسیون براساس ماده ۱۱
▪ انقضاء مدت اعتبار کنوانسیون براساس ماده ۱۱
ماده ۱۶) اصل متن کنوانسیون: اصل متن کنوانسیون به زبان‌های چینی، انگلیسی، فرانسه، روسی و اسپانیولی که حکم واحد را دارند باید نزد دبیر کل به امانت سپرده شود که وی متعاقباً نسخه برابر با اصل آن را به کشورهای عضو کنوانسیون ابلاغ می‌نماید.
● نتیجه‌گیری
با توجه به رشد روزافزون فعالیت کانتینری در دنیا و برنامه‌ریزی سازمان بنادر و کشتیرانی برای کسب سهم بیشتری از فعالیت‌ تخلیه و بارگیری کانتینر (در حال حاضر یک میلیون و ۲۰۰ هزار TEU در سال و رسیدن به مرز ۶ میلیون TEU در سال‌های آینده) توجه به مفاد کنوانسیون ۱۹۷۲ CSC می‌تواند باعث ارتقاء ضریب ایمنی بنادر کشور و افزایش اعتبار بین‌المللی در زمینه ایمنی بندری گردد.

حبیب توسلی، کارشناس عملیات بندری، بندر شهید باهنر
پی‌نوشت:
۱) INTERNATIONAL CONVENTION FOR SAFE CONTAINERS
۲) UNITED NATIONS CONFERENCE ON TRADE AND DEVELOPMENT
۳) APPROVED CONTINUE EXAMINATION PROGRAM
۴)تاریخ تصویب ۲ آوریل ۱۹۸۱
۵) تاریخ تصویب ۱۳ ژوئن ۱۹۸۳
۶) تاریخ تصویب ۱۷ می ۱۹۹۱
۷) تاریخ تصویب ۴ نوامبر ۱۹۹۳
۸) MARITIME SAFETY COMMITTEE
منابع:
۱) اداره کل امور بندری ـ اداره استانداردهای ایمنی بندری ـ الزامات ایمنی مشترک بین‌المللی در زمینه تسهیل حمل و نقل بین‌المللی کانتینری ـ تهران چاپ اول ۱۳۸۴
۲) اداره کل امور بندری ـ اداره استانداردهای ایمنی بندری ـ چک لیست ضمائم یک و دو کنوانسیون بین‌المللی کانتینرهای ایمن csc ۱۹۷۲ آزمایشات و الزامات ساختاری ـ تهران ـ چاپ اول ۱۳۸۴
۳) اداره کل امور بندری ـ اداره استانداردهای ایمنی بندری ـ اصلاحیه به کنوانسیون بین‌المللی کانتینرهای ایمن ۱۹۷۲ csc ـ تهران ـ چاپ اول ۱۳۸۴
۴) چراغی ـ حسین ـ آشنائی با کنوانسیون کانتینرهای ایمن ـ بندر شهید رجائی ـ شهریور ۸۵

منبع : ماهنامه پیام دریا