جنگ های شیمیایی و بیولوژیک در عرصه فناوری

چند روز پس از آنکه بیماران با عامل بیماری ابولا (ebola) تماس حاصل می کنند عوارض بیماری ظاهر می شود. آنها دچار سردرد و تب ولرز شده و متعاقب آن اسهال و استفراغ آغاز می شود. پس از آن، خونریزی داخلی و خارجی بیشتر بیماران را از پا درمی آورد. بیماری های ویروسی دیگر نیز ممکن است دارای چنین عوارضی باشند. مواد سمی اگرچه مسری نیستند، ولی می توانند تعداد افراد بیشتری را از پا درآورند. اگر این عوامل را به عنوان سلاح های کشتار جمعی در نظر بگیریم، اثرات احتمالی مجموع آنها ترسناک به نظر می رسد. اگر با مقداری گرد سفید روبه رو شویم، از کجا بدانیم که این ماده، عامل ابولا، سیاه زخم یا هر بیماری دیگر است؟ تاکنون تنها در آزمایشگاه ممکن بود پاسخ چنین پرسش هایی را یافت. ابداع یک دستگاه قابل حمل که بتواند مواد مشکوک بیماری زا را تشخیص دهد، مورد توجه بسیاری قرار خواهد گرفت.
شاید سازمان پروژه های تحقیقات پیشرفته دفاعی (DARPA) بیشتر از هر سازمان دیگری در جست وجوی چنین دستگاه قابل حملی است. برخی از پروژه های در حال اجرا در این سازمان تلاش می کنند حسگرهایی را به وجود آورند تا همانند سیستم ایمنی بدن، وجود عوامل بیماری زا را تشخیص دهند. برخی دیگر از پروژه ها در حال تولید ریزتراشه هایی هستند تا بتوانند پس از تکثیر DNA ماده مشکوک، آن را با عوامل شناخته شده تطبیق دهند. علاوه بر این، انواع قابل حمل ابزارهایی در حال ساخت است که می تواند سلاح های بیولوژیک را تشخیص دهد.
این پروژه ها باعث می شود که سلاح های بیولوژیک با سرعت بیشتری کشف شود. دستگاه هایی که بتوانند عامل بیولوژیک را در محل کشف کنند، چندان مورد استفاده نخواهند بود؛ چرا که تروریسم بیولوژیک از نقاط نامعلوم و ناشناخته آغاز می شود. با این وجود تکنولوژی مدرن در جهت های متفاوتی در حال شتاب گرفتن است تا بتواند اقدامات تروریست های بیولوژیک را در مخفیگاه های آنها کشف کند. اولین نوع از این تکنولوژی به «تصویرسازی فراطیفی» معروف شده است. در این روش در صورت تحریک، الکترون های تابیده شده از هسته هر اتم خارج می شوند. این بدان معنی است که هر اتم می تواند انرژی نورانی را به میزان معینی دریافت کند.
بنابراین وقتی که اتمی، نوری از خود گسیل کند، طرح معینی از جذب نوری به وجود خواهد آمد که مختص همان ماده است. اگر این تابش ها تجزیه و تحلیل شود، نوع ماده مورد نظر قابل تشخیص خواهد بود. با استفاده از این اصول، تصویرسازی فراطیفی ممکن خواهد بود. ماهواره ها و هواپیماها اکنون می توانند با دریافت تابش های گسیل شده از سطح زمین، تصاویری با دقت فراوان از اشیای روی زمین فراهم کنند.
به تازگی کامپیوترهای قدرتمندی ساخته شده اند که قادرند اطلاعات رسیده از زمین را با سرعت بیش از ۳۰ مگابایت در ثانیه تجزیه و تحلیل کنند. این تکنیک، ابزار مناسبی برای فراهم کردن اطلاعات مورد نیاز در زمینه های کشاورزی و معدن کاوی شده اند. همچنین ماهواره ها قادرند به خوبی، محصولات کشاورزی نظیر خشخاش (تریاک) و شاه دانه (حشیش) را تشخیص دهند. تعداد شرکت هایی که به تصویرسازی فراطیفی می پردازند یکباره افزایش یافته اند. برخی از این شرکت ها برای وزارت دفاع امریکا کار می کنند. تصویرپردازی فراطیفی از نور مرئی می تواند شیء مخفی شده یی را به آسانی مشخص سازد. تصویرپردازی فراطیفی می تواند با استفاده از تابش های زیرقرمز مواد متصاعد شده از سلاح های بیولوژیک در هوا را تشخیص دهد.
یک هواپیمای مجهز به چنین دستگاهی قادر است آزمایشگاه های مخفی را تشخیص دهد. به همین ترتیب یک کامیون حامل مواد شیمیایی سمی توسط این هواپیما کشف خواهد شد. تکنولوژی دیگری که به طور بالقوه می تواند در این زمینه مفید واقع شود، در حال تکمیل است. این فناوری به اکتشاف و فاصله یابی نوری (LIDAR) موسوم است. این فناوری همانند رادار به سمت هدف مورد نظر خود تابش هایی گسیل و بازتاب آنها را تجزیه و تحلیل می کند. نوعی از این فناوری می تواند ترکیبات شیمیایی موجود در هوا را با دقت اندازه گیری کند. در این فناوری به طور همزمان دو طول موج مرئی با اختلاف فاز گسیل و بازتاب تفریقی آن توسط هدف مورد نظر تجزیه و تحلیل می شود. با اندازه گیری بازتاب تفریقی، ترکیب ماده مورد نظر به دست می آید. از این تکنولوژی برای اندازه گیری میزان غلظت ازن از درون ماهواره ها استفاده شده است.
نیروهای نظامی امریکا تعدادی دستگاه LIDAR را سفارش داده اند که قابل حمل است و می تواند در صحنه عملیات جنگی، مواد شیمیایی و بیولوژیک موجود را تشخیص دهد. حتی این ابزار و وسایل پیشرفته برای تشخیص مواد شیمیایی و عوامل بیولوژیک از فواصل بعید ممکن است بتوانند تحت شرایط معینی به ویژه وقتی که تراکم ماده موردنظر بسیار ناچیز است، عمل کنند. گروه دیگری از دانشمندان در دانشگاه کالیفرنیا روی نوعی گرد هوشمند کار می کنند که می تواند علیه عوامل شیمیایی و بیولوژیک عمل کند.
در مقاله یی به قلم یکی از دانشمندان این گروه، وسیله یی معرفی شده است که قادر است گازهای سمی عصبی نظیر گاز خردل را به خود جذب کند. چنین به نظر می رسد که بازار تولید مواد و ابزار مقابله با عوامل شیمیایی و بیولوژیک که ممکن است توسط تروریست ها مورد استفاده قرار بگیرند، رونق چشمگیری یافته است. به زودی نیروهای مسلح مجهز به تجهیزاتی خواهند شد که می توانند در صحنه عملیات چنین موادی را تشخیص دهند. حفاظت از مردم غیرنظامی نیازمند ابزار و وسایل دیگری است. هنوز نمی توان توانایی سیستم های راه دوری را که از طریق ماهواره سعی در تشخیص مواد شیمیایی و بیولوژیک دارند، ارزیابی کرد چرا که واقعاً مورد آزمون قرار نگرفته اند.

www.economist.com
ترجمه؛ زینب همتی

منبع : روزنامه اعتماد