اخوان المسلمین و حماس اقبال اسلام گرایان

حضوری تأثیرگذار كه بیش از همه ناشی از رویكرد و اقبال رأی دهندگان به اسلام گرایان است. در مصر اسلام گرایان به رغم آنكه جمعیت اخوان المسلمین همچنان حزبی غیرقانونی محسوب می شود، توانستند نامزدهای خود را از طریق معرفی آنان به عنوان نامزدهای مستقل وارد عرصه رقابت های انتخاباتی با حزب دموكراتیك ملی یا همان حزب حاكم نمایند. كسب ۸۸ كرسی پارلمان ۴۵۴ نفره مصر یعنی آنكه اخوانی ها ۲۰ درصد كرسی ها را از آن خود كرده اند و این در مقایسه با انتخابات ۵ سال قبل كه تنها موفق به كسب ۱۷ كرسی شده بودند یك موفقیت بزرگ به شمار می رود. پیروزی اخوانی ها در انتخابات پارلمانی مصر به رغم فشارهای شدید دستگاه امنیتی و پلیس و حزب حاكم به معنی عبور از یك میدان مین وسیع است. تلاش برای تعدیل قانون اساسی و لغو حالت فوق العاده در مصر اهم برنامه های اعلام شده اخوانی ها پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی بود. این در شرایطی است كه حداقل در دو دهه گذشته جمعیت اخوان المسلمین برای حضور تأثیرگذار در عرصه سیاسی مصر و دستیابی به موفقیتی تعیین كننده، دیگردیسی خاص خود را پشت سر گذاشته است. تشكیل حكومت اسلامی یك ایده و آرمان نزد رهبران اخوان المسلمین بوده است. از زمان پایه گذاری جمعیت اخوان المسلمین مصر در سال ۱۹۲۸ میلادی از سوی حسن البناء تاكنون، اخوانی ها مراحل سخت و دشواری را در عرصه داخلی مصر پشت سر گذاشته اند، در طول این سال ها شاید تنها مدت زمان كوتاهی پس از روی كار آمدن انورسادات رئیس جمهور سابق مصر تا زمان ترور وی در اكتبر ،۱۹۸۱ اخوانی ها فشار كمتری را تحمل كردند. اما با توجه به تجربه طولانی اخوانی ها، رهبران اخوان المسلمین با جدا كردن مسیر خود از جریان های افراطی اسلام گرا چون جماعت اسلامی و جهاد اسلامی كه با مشی مسلحانه به مبارزه با دولت مصرو حكومت حسنی مبارك برخاسته بودند، مشی مسالمت جویانه ای را در پیش گرفتند. تمركز بر فعالیت های اجتماعی، تأسیس مؤسسات خیریه و عام المنفعه و رسیدگی به اقشار ضعیف و آسیب پذیر جامعه مصر به عنوان رویكرد جدید جمعیت اخوان المسلمین انتخاب شد. این رویكرد در دو دهه گذشته به نفوذ هر چه بیشتر اخوان المسلمین در میان اقشار مختلف جامعه مصر كمك كرد. جامعه ای كه با انحصارگرایی حزب حاكم «حسنی مبارك» در قدرت سیاسی و اقتصادی و امنیتی مصر، مجالی برای ابراز وجود نیافته است. این در شرایطی است كه جامعه مصر سرخورده از فضای سیاسی یكنواخت و مواج گسترده فساد اقتصادی و مالی اداری كه اركان نظام حاكم را در برگرفته، به گرایشی از اسلام معتدل و میانه رو اقبال نشان داده است. برخی كارشناسان عقیده دارند به رغم تبلیغات رسمی و حضور فرهنگ پرزرق و برق غربی در شدیدترین اشكال آن، جامعه مصر شاهد گرایش نسبتاً سریع اقشار مختلف به خصوص جوانان به سوی الگوهای اسلامی است. این امر در واقع حاكی از تغییر فضای سیاسی _ فرهنگی جامعه مصر به سود اخوان المسلمین و اسلام گرایانی است كه دیگر از ایده های افراطی فاصله گرفته و میانه روی را شرط اصلی بقا و موفقیت خود می دانند. بر این اساس پیروزی جنبش حماس در انتخابات پارلمانی فلسطین نیز قابل تأمل است. جنبش حماس كه حضور جدی خود را با آغاز انتفاضه اول فلسطینی ها در سال ۱۹۸۸ اعلام كرد، در ۱۸ سال گذشته با اتخاذ مشی مبارزه مسلحانه علیه اشغالگری اسرائیل در سرزمین های اشغالی كرانه باختری رود اردن و نوار غزه به تدریج به یك بالندگی سیاسی دست یافته است.
جنبش حماس با آمیزه ای از اسلام گرایی و ناسیونالیسم فلسطینی، اساس فعالیت های خود را بر توجه به اقشار ضعیف فلسطینی متمركز ساخت. آنچه بر میزان محبوبیت و مقبولیت جنبش حماس نزد فلسطینی ها افزوده است، فعالیت های اجتماعی و خدمات عام المنفعه و كمك رسانی به فلسطینی ها به موازات عملیات جهادی علیه اسرائیل است. رهبران حماس با رد توافقنامه صلح سازمان آزادیبخش فلسطین با اسرائیل و مرده توصیف كردن آن، قدرت واقعی جنبش را در فضای سیاسی جدید فلسطین به رخ كشیدند. دولت پاك و اصلاحات همه جانبه در فلسطین، اصلی ترین و در عین حال تأثیرگذارترین شعار انتخاباتی جنبش حماس بوده است. پیروزی حماس در انتخابات پارلمانی فلسطین با كسب ۷۶ كرسی پارلمان كه شكست سخت و تلخی را متوجه جنبش فتح كرد، یك بار دیگر نشان داد كه چنانچه قواعد بازی سیاسی رعایت گردد و حاكمان موازین دموكراسی را از یاد نبرند، اسلام گرایان با اتخاذ ساز و كارهایی كه متناسب با شرایط كنونی جامعه است، پیروز انتخابات خواهند بود. آنچه در مصر به شكل نصفه و نیمه و البته در فلسطین به شكل واقعی به اجرا درآمد، واقعیت سیاسی مصر و فلسطین را آشكار ساخت. این در حالی است كه دو تجربه ناامیدكننده در تركیه و الجزایر، می تواند یك تهدید جدی علیه جنبش حماس و جمعیت اخوان المسلمین محسوب گردد. لذا آنچه می تواند از خطرناك شدن وضعیت كنونی و عدم تكرار تجربه های تركیه و الجزایر جلوگیری كند، درك بهتر اسلام گرایان از شرایط موجود و مسدود ساختن كانال هایی است كه از طریق آن، ضریب ضربه پذیری آنان افزایش می یابد. آفت هایی چون گرایش به اقتدارگرایی سیاسی و غفلت از توان واقعی رقبا می تواند ضربه پذیری ها را آسان تر نماید.
درافشانی

منبع : روزنامه ایران