زمین ،گوشی‌های پاک می‌خواهد

گوشی‌های تلفن همراهی كه دارای مواد شیمیایی سمی هستند هنوز در آمریكای لاتین و كشورهای در حال توسعه به فروش می‌رسند.
این در حالی است كه به مدد قانونگذاران اروپایی، در كشورهای عضو این اتحادیه، كمتر گوشی‌هایی از جنس كادمیوم، سرب یا سایر مواد مضر و خطرناك ساخته می‌شود.
استانداردهای جدید و سخت‌گیرانه‌تر كه از سال ۲۰۰۶ توسط اتحادیه اروپا وضع شده، ۵ تولید‌كننده اصلی گوشی‌های تلفن همراه را به استفاده از سایر مواد به جای فلزات و مواد سمی هدایت كرده است.
زین‌الحاج‌ كارشناس مواد سمی در سازمان بین‌المللی «صلح سبز» كه یك سازمان ناظر بر رعایت امور زیست محیطی است در این باره می‌گوید: بخش عمده‌ای از یك میلیارد گوشی تلفن همراهی كه هر سال به فروش می‌رسند تا دو سه سال آینده به سطح استاندارد‌های اتحادیه اروپا می‌رسند و این اتفاق حتی در صورتی كه اغلب كشور‌ها قایل به چنین استانداردهایی نباشند به وقوع خواهد پیوست.
وی در ادامه می‌افزاید: گوشی تلفن همراه، یك محصول جهانی است زیرا برای مثال پیچ‌ و مهره‌ها در چین ساخته می‌شوند، تراشه‌های سیلیكونی در مالزی و كابل‌ها در فیلیپین. تولید گوشی‌های تلفن همراه در حالی كه این همه استاندارد‌های متفاوت وجود دارد، كار دشواری است. بنابراین شركت‌های مطرح در این حوزه محصولات‌شان را بر قوانین اتحادیه اروپا كه سخت‌گیرانه‌ترین قوانین در تمام دنیا هستند منطبق می‌كنند.
۵ شركت مطرح نوكیا، موتورولا، سامسونگ، ال جی و سونی اریكسون بیش از ۸۰ درصد از یك میلیارد گوشی فروخته شده در سال ۲۰۰۶ را تولید كردند و در این میان گوشی‌های نوكیا و موتورولا در آمریكای لاتین بیش‌ترین مقدار فروش را داشته‌اند.
گوشی‌های تلفن همراه در مواردی از ۵۰۰ تا یك هزار جزء سازنده تشكیل می‌شوند. در طراحی بعضی اجزا نیز از فلز‌های سنگین سمی چون سرب، جیوه، كادمیوم، بریلیوم و مواد شیمیایی خطرناكی چون BFR ها (مواد ضدآتش سوزی) و پلاستیك‌‌های PVC به طور گسترده برای ساخت قاب و صفحه كلید گوشی‌ها استفاده می‌شود ضمن آنكه باتری‌ها نیز از جنس كادمیوم و نیكل یا لیتیوم هستند.
● آلوده‌ساز‌ها
قانون محدود ‌سازی مواد خطرناك (RoHs) از اواسط سال گذشته در اتحادیه اروپا به اجرا درآمده است.
به موجب این قانون كاربرد برخی از مواد خطرناك‌ چون سرب، جیوه و BFRS در تجهیزات الكترونیكی و الكتریكی ممنوع شده است.
با توجه به قانون ROHS تعدادی از گوشی‌های تلفن همراه، دیگر در اتحادیه اروپا خرید و فروش نمی‌شوند بلكه بیش‌تر در چین، ایالات متحده و آمریكای لاتین به فروش خواهند رسید.
البته ساخت گوشی‌هایی كه با قانون ROHS مغایرت نداشته باشند به دلیل نگرانی‌های بهداشتی و سلامت نیست؛ بلكه به این دلیل است كه هنگام پایان یافتن عمر این گوشی‌ها یا دور انداخته‌ شدن آنها، مواد سمی موجود به آب‌های زیر‌زمینی یا خاك وارد می‌شوند. گوشی‌های تلفن همراه مدت زمان زیادی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند واز آن جا كه تاكنون ۵ میلیارد از آنها تولید شده، چشم‌انداز نگران‌كننده‌ای برای سلامت خاك و آب‌های زیرزمینی به دست می‌دهد. قسمت عمده زباله‌های مربوط به وسایل الكترونیكی در آمریكای لاتین به زباله‌‌دانی‌های روباز منتقل می‌شوند.
كیت ریپلی (Keith Ripley) متخصص قوانین مربوط به محیط زیست در موسسه مشاوره مسایل عمومی در آمریكای لاتین و كشورهای حوزه كارائیب با ذكر مطلب فوق می‌افزاید: باتری‌ها یك مشكل خاص هستند و مشكل باتری‌هایی كه در بازار سیاه به فروش می‌رسند، حتی از آن هم عمده‌تر است چون شبیه باتری‌های اصلی هستند ولی در واقع تقلبی بوده و به نصف قیمت اصلی‌شان در بازار به فروش می‌رسند.
این باتری‌ها حاوی مقدار زیادی جیوه هستند. این فلز سنگین باعث صدمات مغزی و نقص عضو در هنگام تولد می‌شود.
البته اغلب كشور‌های آمریكای لاتین برای بازیافت باتری‌ها برنامه دارند اما مردم كمتر از وجود چنین برنامه‌هایی مطلع‌اند زیرا برای چنین برنامه‌ها هیچ‌گاه تبلیغات صورت نمی‌گیرد.
شعبه شركت موتورولا در مكزیك در ماه نوامبر اعلام كرد كه قصد دارد گوشی‌های از كار افتاده و باتری‌ها را از مشتری‌ها پس بگیرد و این كار در ۳۱ نقطه از این كشور به اجرا درخواهد آمد. این محصولات مستعمل به یك شركت بازیافت ارسال می‌شوند تا اجزا با ارزش یا باتری‌ها را جدا كرده و دوباره به چرخه تولید بازگردانند.
در اتحادیه اروپا، شركت‌های سازنده گوشی تلفن‌همراه ملزم هستند كه برنامه بازپس‌گیری و بازیافت باتری یا گوشی را به موجب قانون زباله‌های تجهیزات الكترونیكی و الكتریكی را كه از سال ۲۰۰۵ اجرایی شده، به انجام برسانند.
● تولد دوباره
برای آنكه استعمال مجدد قبل از اجرای برنامه بازیافت تحقق پذیرد، شركت خدمات ارتباطات سیار Vivo در برزیل با راه‌اندازی ۴ هزار مركز جمع‌آوری گوشی‌های دست دوم این هدف را صورت واقعی بخشیده است.
به همین منظور میلیون‌ها گوشی دست دوم توسط این شركت جمع‌آوری شده و به شركت Recellular در میشیگان فرستاده می‌شوند.
این شركت تمامی اطلاعات موجود در گوشی یا تراشه‌های الكترونیكی را پاك و حذف كرده و پس از آزمایش صحت كاركرد آنها اقدام به فروش دوباره گوشی می‌كند.
مایك نیومن (Mike Newman)، معاون Recellular در این‌باره می‌گوید: نزدیك به ۷۰ درصد گوشی‌هایی كه ما جمع‌آوری می‌كنیم قابلیت دوباره فروخته شدن را دارند.
این شركت هر سال نزدیك به ۴ میلیون گوشی دست‌دوم را از سراسر جهان جمع‌آوری كرده و دوباره اغلب آنها را با قیمتی نزدیك به ۱۵ دلار به فروش می‌رساند.
گوشی‌هایی هم كه قابلیت فروش نداشته باشند بازیافت می‌شوند. Recellular در قبال گوشی‌های جمع‌آوری شده به شركت‌هایی مثل Vivo هزینه پرداخت می‌كند ولی اغلب این هزینه‌ها از سوی شركت‌ها صرف خدمات عام‌المنفعه می‌شود.
نیومن می‌افزاید: دولت‌ها و طرفداران محیط‌زیست در سال‌های اخیر توجه بیش‌تری نسبت به موضوعاتی چون e-waste (زباله‌های الكترونیكی) نشان می‌دهند. شركت‌هایی چون Vivo نیز در همین جهت گام برمی‌دارند.
گوشی‌های دست‌دوم در حال حاضر در ۳۰ كشور جهان به فروش می‌رسند.
اكنون نزدیك به ۲ میلیون نفر از گوشی‌های تلفن‌همراه استفاده می‌كنندو این در حالی است كه ۸۰درصد جمعیت جهان به شبكه‌های تلفن‌همراه دسترسی دارند و تعداد زیادی از افراد توانایی خرید گوشی‌های تازه را ندارند.
این امر بازار بزرگ و قابل توجهی را برای گوشی‌های دست‌دوم فراهم می‌كند.
از طرف دیگر، اغلب مردم نمی‌دانند كه با گوشی‌های دست‌دوم خود چه كاری باید انجام دهند. اغلب افراد گوشی‌های دست‌دوم خود را دور می‌اندازند و یا آنها را كنار می‌گذارند و دیگر مورد استفاده قرار نمی‌دهند.
نیومن در این‌باره می‌گوید: بزرگ‌ترین چالش موجود، آموزش عمومی و تشویق افراد برای قراردادن گوشی‌های دست دوم‌شان در مكان‌های ویژه جمع‌آوری وسایل الكترونیكی دست‌دوم و مستعمل است. جمع‌آوری هرچه بیش‌تر گوشی، تا جایی كه امكان آن وجود داشته باشد، به معنای آلوده‌نشدن خاك و سلامت محیط ‌زیست است.
این موضوع دغدغه اصلی برنامه‌های یاد شده و پروژه‌های مشابه است.
وب‌سایت شركت Recellular، همچنین در زمینه ارسال پیام به گوشی‌ها برای شركت در برنامه بازیافت نیز فعالیت می‌كند.
اما بهترین راه برای فرار از مشكل زباله‌های الكتریكی استفاده از گوشی‌ها تا جای ممكن است.
مشكل دیگری كه در این زمینه وجود دارد اصرار شركت‌های سازنده گوشی‌ برای ارایه هرچه بیش‌تر مدل‌های جدیدتر است.
اصرار و تاكید بر فروش گوشی‌هایی با قابلیت‌های جدید و متنوع و ظاهر پرزرق و برق باعث می‌شود كه هر فرد به طور متوسط تنها ۱۸ ماه از گوشی خود استفاده كند.
اما حتی این زمان نیز، هر سال از سال قبل كوتاه‌تر می‌شود كه نیاز به استفاده هرچه بیش‌تر از منابع طبیعی برای ساخت این محصولات را فزونی می‌بخشد.
چالش بزرگ دیگر در این زمینه متقاعد كردن مدیران شركت‌ها است تا از بازار گرمی برای محصولات‌شان بكاهند و محصولاتی تولید كنند كه كمتر به محیط‌زیست ضرر برساند، ضمن آنكه قابلیت بیش‌تری برای به‌روز رسانی داشته باشد.

ترجمه: شیما حكیمی
منبع: Mail & Guardian

منبع : آژانس خبری فناوری اطلاعات و ارتباطات ایستنا