بستری برای فقرزدایی

به گزارش دولت، تاکنون بیش از ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور، تحت پوشش سهام عدالت قرار گرفته‌اند.‌
‌‌همواره یکی از مسایل مهم مدّنظر همه دولت‌ها و همه کشورهای جهان در حیطه اقتصاد، بحث توزیع درآمدها و کاهش تفاوت‌های درآمدی طبقات مختلف اجتماعی بوده و هست. این مهم که در شرایط مطلوب و ایده‌آلِ خود، قادر به تضمین بلندمدت رفاه نسبی برای مردم کشور می‌باشد، در تصمیمات سیاست‌گذاران اقتصادی دولت‌های مختلف پس از انقلاب قرار گرفت.
تفاوت‌های فاحش درآمدی میان دهک‌های بالا و پایین جامعه که نشان از نابرابری‌های اجتماعی دارد، محرک اصلاحات در شیوه‌های توزیع درآمد و ابداع روش‌های نو و مؤثر در مسیر کاهش نابرابری‌های حاکم می‌باشد. باروی کار آمدن دولت نهم و طرح شعار دولت عدالت‌محور و پس از صدور ابلاغیه مقام معظم رهبری، در رابطه با کلیات اصل ۴۴ قانون اساسی، زمینه‌ای فراهم شد تا با تعریف ابزاری جدید، تحت عنوان سهام عدالت و با رویکرد به فقرزدایی از چهره دهک‌های پایین جامعه، اقدامات مؤثری در بهبود توزیع درآمدها در کشور صورت گیرد.
این اقدامات، اگرچه خالی از اشکال نبوده و نیست و از برخی با اهداف واقعی خود فاصله دارد، اما می‌تواند زمینه‌ای را برای بررسی‌های بیشتر و راهکارهای مناسب‌تر فراهم آورد.
سهام عدالت به عنوان درصدی از سهام شرکت‌های تحت واگذاری اصل ۴۴ و با شرایط ویژه پرداخت قیمت سهام، همچون تخفیف ۵۰ درصدی و اقساط ۱۰‌ ساله برای گروه‌های تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی، بهزیستی، بسیجان فاقد شغل و درآمد و روستاییان و عشایر برای دهک‌های اول و دوم، با هدف تأمین سطوح درآمدی پایین، به مرحله اجرا درآمد. به طوری که در سال اول اجرای طرح مذکور، یعنی سال ۸۵، مبلغ ۲۳ هزار و ۵۷۹ میلیارد ریال و در سال ۸۶، ۲۳۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال سهام عدالت، در سه مرحله بین ۲۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر افراد واجد شرایط توزیع گردید. سهام مذکور پس از شناسایی مشمولان طرح سهام عدالت و آماده‌سازی سهام شرکت‌های قابل واگذاری، از ۳۹ شرکت و در سه مرحله اجرا گردید، به طوری که در مرحله اول ۱۸ درصد، در مرحله دوم ۲۴ درصد و در مرحله سوم ۵۹ درصد سهام شرکت‌ها، به طبقات کم درآمد واگذار شد.
● چه کسانی؟ چه سهامی؟ چه میزانی ؟
اقداماتی چون تشخیص و معرفی مرحله‌ای مشمولان طرح، شرکت‌های قابل واگذاری طرح، ارزیابی و آماده‌سازی آنها و بررسی میزان و نحوه واگذاری‌ها از مسایل مهم در این زمینه است. به این ترتیب ایثارگران، زنان کارگر سرپرست خانوار، کلیه کارکنان شاغل در دستگاه‌های اجرایی و افراد تحت تکفل آنها و همچنین بازنشستگان کشوری، لشکری و تأمین اجتماعی، در مراحل چهارم تا ششم، از سهام عدالت ‌بهره‌مند گردیده‌اند. در مجموع حدود ۴۵‌ هزار میلیارد ریال از سهام شرکت‌های دولتی و متعلق به دولت، به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از مشمولان در مرحله اول، ۶ هزار میلیارد ریال به حدود ۶ میلیون نفر در مرحله دوم و۱۵۰ هزار میلیارد ریال به حدود ۱۵ میلیون نفر در مرحله سوم اختصاص یافت. ‌ ‌
سهام شرکت‌هایی چون فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، ذوب آهن اصفهان، ایرالکو، شرکت ملی صنایع مس، شهرهای صنعتی البرز، رشت و کاوه، بانک ملت، سهام مپنا، کارخانجات مخابراتی و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در سبد سهام عدالت، با درصدهای مختلفی قرار گرفتند. برخی از شرکت‌های فوق الذکر، حتی تا صد درصد سهامشان را در قالب سهام عدالت واگذار نموده‌اند. در سال ۸۶، بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی وابسته به شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و شرکت ملی نفت، بین ۱۰ تا ۳۰ درصد سهامشان را به سبد سهام عدالت اختصاص داده‌اند. ‌ ‌
● اهداف و ثمرات
به طور کلی سهام عدالت در تحقق اهداف زیر مثمر ثمر می‌باشد:
۱) ایجاد تعادل بین طبقات مختلف درآمدی
۲) حرکت به سمت خصوصی‌سازی مردمی و مشارکت طبقات پایین جامعه در بهبود اقتصاد ‌ ‌
۳) گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد کشور ‌ ‌
۴) انتقال مالکیت شرکت‌های تحت واگذاری از دولت به عموم مردم (خصوصاً طبقات ضعیف)‌
۵) ایجاد درآمد دایمی از محل سود سهام عدالت برای اقشار کم درآمد
۶) جذب پس‌اندازهای مردمی از دهک‌های مختلف جامعه. ‌ ‌
در این راستا، اهمیت به بخش تعاون و تشکیل تعاونی‌های استانی، به منظور کانالیزه شدن مسیر سهام عدالت، در بستر خودجوش اقتصادی از مزایایی است که می‌تواند هم از بُعد نظری و هم از ابعاد عملی، منجر به موفقیت‌هایی در بحث جذب سرمایه‌های داخلی کشور شود.
موضوع قابل اشاره در این بحث، شناسایی مشمولان دریافت سهام عدالت می‌باشد که با توزیع فرم‌های اطلاعات اولیه دریافت سهام و یا معرفی مراکز حمایتی، به تفکیک استان‌ها و شهرستان‌های تحت واگذاری صورت می‌گیرد. مشمولان دریافت این سهام که از ۶‌ دهک پایین جمعیتی کشور هستند، نسبت به پرداخت ویژه ارزش سهام اقدام می‌نمایند (دو دهک پایین با ۵۰‌ درصد تخفیف و تقسیط مابقی مبلغ سهام و چهار دهک دیگر، تقسیط کل ارزش سهام واگذاری.)
گفتنی است که میزان سود پرداختی به مشمولان طرح توزیع سهام عدالت در سال ۸۶‌، نزدیک به ۱۹‌ هزار میلیارد ریال می‌باشد که توسط ۵۰‌ شرکت بورسی و غیربورسی بین دارندگان سهام تقسیم شده است.
مطابق آمار سازمان خصوصی‌سازی، جمع کل مشمولان شناسایی شده یا در حال شناسایی دریافت سهام عدالت در سال ۸۷، ۱۶ میلیون و یکصد هزار نفر می‌باشد که به این ترتیب و با پرداخت سهام این تعداد از مشمولان، کل افرادی که در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۸۷ از سهام عدالت بهره‌مند خواهند شد ۴۱ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر می‌باشند که در مجموع ۲۵۶ هزار میلیارد ریال ارزش سهام تخصیص یافته به این تعداد متقاضی می‌باشد.
● اول تا پنجم عدالت
در سال ۸۶‌، شرکت ملی مس ایران با واگذاری ۹۳/۳۶‌ درصد سهام خود در قالب سهام عدالت، بیشترین سود را از بین شرکت‌های بورسی با رقمی معادل ۲‌ هزار و ۵۶۵‌ میلیارد ریال تقسیم نموده است. فولاد مبارکه اصفهان نیز که ۱۹/۳۰‌ درصد از سهام خود را واگذار نموده، توانسته ۲‌ هزار و ۳۸۵‌ میلیارد ریال سود خود را میان دریافت‌کنندگان این سهام توزیع نماید. همچنین فولاد خوزستان و ایرالکو هر کدام، با ۳۰‌ درصد واگذاری و ایران خودرو با یک درصد سهام واگذار شده در قالب سهام عدالت، به ترتیب با ۴۲۷‌ میلیارد و ۴۴۰‌ میلیون ریال، ۸۶‌ میلیارد و ۶۲۵‌ میلیون ریال و ۲۲‌ میلیارد و ۵۰‌ میلیون ریال سود تقسیمی، جزو برترین شرکت‌های سهام عدالتی بوده‌اند که در بورس معامله شده‌اند.
بانک‌های تجارت، صادرات و ملت نیز که هر کدام ۴۰‌ درصد سهام خود را به سهام عدالت اختصاص داده‌اند، سودهایی معادل ۷۲۱‌ میلیارد و ۶۰۰‌ میلیون ریال، ۸۷۹‌ میلیارد و ۳۶۰‌ میلیون ریال و ۷۴۶‌ میلیارد و ۲۴۰‌ میلیون ریال سود را در سال ۸۶‌ بین دارندگان این سهام تقسیم نموده‌اند. شرکت پالایش نفت آبادان هم که با واگذاری ۳۰‌ درصد سهام خود، دیگر شرکت غیربورسی برتر میدان سهام عدالت بود، توانست هزار و ۱۳۵‌ میلیارد ریال سود را میان صاحبان سهام خود توزیع کند. در مجموع کل سود سهام شرکت‌های غیربورسی در حدود ۸‌ هزار و ۷۰۰‌ میلیارد ریال بوده است. ‌

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران