کافئین، هاله‌ای بر سلامت زنان

بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی و عروقی و... زنان را مانند مردان در معرض خطر قرار داده و تأثیرات و عواقب مخربی را برای آنان در پی دارد. در این میان برخی از بیماری‌ها تنها مختص زنان بوده و بر سیستم تولیدمثل، هورمون‌ها، قاعدگی، یائسگی و بارداری آنها تأثیرگذار است. کافئین و مصرف آن در زنان نسبت به مردان، تأثیرات متفاوتی دارد زیرا حساسیت زنان در برابر کافئین بالاتر بوده و زمان بیشتری نیز طول می‌کشد تا بدن زنان از کافئین و تأثیرات محرک آن تصفیه شود. گفته می‌شود کافئین به دلیل تأثیری که بر هورمون‌ها دارد، می‌تواند بر بدن زنان تأثیر گذاشته و باعث بروز مشکلاتی مانند افزایش استروژن‌ها یا هورمون زنانه و کاهش سطح تستوسترون موجود در بدن آنها شود.
● سیکل ماهیانه
در سیکل ماهانه زنان، سطح هورمونی بطور طبیعی دچار نوساناتی می‌شود.
بیش از ۴۰ درصد زنانی که در سن باروری هستند سندرم پیش از قاعدگی را در درجات مختلف تجربه‌کرده‌اند و ۱۰درصد آنها بطور جدی از این سندرم رنج می‌برند. این سندرم، دسته‌ای از علائم است که بین دوره تخمک‌گذاری و قاعدگی اتفاق می‌افتد.
تورم و درد سینه‌ها، افزایش وزن، سردرد، دل‌درد و نفخ، حالت تهوع، درد مفاصل، آکنه پوستی، درد عمومی بدن، رنجش‌پذیری، پائین بودن سطح انرژی بدن، خستگی مفرط، افسردگی، اضطراب و حتی عصبانیت و پرخاشگری از جمله این علائم هستند اگرچه علت این سندرم بطور دقیق با کمبود ویتامین و برهم خوردن تعادل هورمونی در ارتباط نیست اما معمولاً در درمان آن از قرص‌های پیشگیری از بارداری، ویتامین و... استفاده می‌شود که البته این درمان‌ها نیز برای تمام علائم کافی و تأثیرگذار نیست.
تغییر سبک زندگی، ورزش کردن، کاهش سطح استرس، محدودکردن مصرف سدیم و کافئین می‌تواند تأثیرات مثبتی بر این سندرم داشته باشد.
علاوه بر این محدودکردن مصرف کافئین میزان رنجش‌پذیری و عصبانیت، اضطراب و استرس را نیز کاهش می‌دهد.
● فیبروکیستیک سینه‌ها
فیبروکیستیک سینه‌ها با نوعی افزایش در فیبرها و بافت غده‌ای در سینه‌هاست که باعث درد، وجود برآمدگی‌های غیرسرطانی و کیست‌های کوچک می‌شود.
اگرچه درمان خاصی برای این مشکل وجود ندارد اما بسیاری از زنان با کاهش مصرف کافئین با بهبود این علائم روبه‌رو می‌شوند و از این رو محدودکردن مصرف کافئین همواره یکی از توصیه‌های درمانی در مواجهه با فیبروکیستیک سینه، برای درمان درد و برآمدگی‌های موجود در سینه‌هاست.
این تأثیر خصوصاً پس از گذشت یک سال از محدودکردن مصرف کافئین، خود را نشان می‌دهد. این درحالی است که مطالعات مصرف کافئین و افزایش احتمال بروز فیبروکیستیک سینه را تأیید می‌کند.
● باروری
امروزه آمار مشکلات ناباروری با افزایش روبه‌رو بوده و تعداد زیادی از زنان از این مشکل رنج می‌برند. گفته می‌شود تغییر سبک زندگی، قطع مصرف دخانیات، کمبود یا افزایش وزن و مصرف کافئین از عواملی است که بر میزان باروری زنان تأثیرگذار است. مصرف زیاد کافئین باعث کاهش قدرت عملکرد تخمک‌ها در رحم می‌شود.
● بارداری
در دوره بارداری، فاکتورهای بسیاری بر سلامت جنین تأثیرگذارند.
یکی از این عوامل مصرف کافئین است و تحقیقان نشان‌داده است زنانی که در دوره بارداری خود از کافئین استفاده کرده اند، کودکانشان هنگام تولد از وزن کمتر برخوردار بوده‌اند.
علاوه بر این تأثیرات محرک کافئین بر کودک نیز تأثیرگذار است زیرا در دوره بارداری زمان بیشتری طول می‌کشد تا بدن مادر از این عوامل محرک تصفیه شود و سطح کافئین موجود در خون افزایش پیدا کند.
این میزان در شش‌ماهه آخر بارداری تا سه‌برابر افزایش پیدا خواهد کرد. گفته می‌شود کودکانی که مادرانشان در دوره بارداری به میزان زیاد از کافئین استفاده کرده‌اند، پس از تولد با علائم ترک کافئین مانند کم‌خوابی، رنجش‌پذیری و حتی استفراغ روبه‌رو می‌شوند.
علاوه بر این مصرف کافئین در دوره بارداری ضربان قلب را برهم زده و با ایجاد بی‌نظمی باعث افزایش ناگهانی ضربان قلب در مادر می‌شود. همچنین کافئین دارای تأثیرات منفی بوده و می‌تواند باعث بروز دیابت دوره کودکی و افزایش سرعت تنفس جنین شود.
● شیردهی
زنان در دوره شیردهی باید به تغذیه خود توجه بسیاری داشته باشند زیرا موادغذایی مصرفی توسط مادر از طریق جریان خون وارد شیر او شده و بر سلامت کودک نیز تأثیرگذار است. تحقیقات نشان داده است در صورت مصرف کافئین توسط مادر، این کافئین وارد شیر او شده و اثر آن حتی چند روز پس از مصرف کافئین، بازهم در شیر وجود دارد، از این رو توصیه می‌شود تا زنان شیرده مصرف کافئین را تاحد قابل‌توجهی کاهش دهند.
● یائسگی
یائسگی تجربه‌ای است که در زندگی تمام زنان اتفاق می‌افتد، اما شدت علائم آن در زنان متفاوت است. برخی از علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، اختلال خواب، پوکی استخوان و احتمال حمله قلبی با مصرف کافئین افزایش پیدا می‌کنند. علاوه براین برنامه غذایی پرچرب و مصرف قهوه باعث جلوافتادن زمان شروع یائسگی می‌شود.
● جذب مواد معدنی
قهوه باعث اختلال در جذب مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیم، پتاسیم و آهن می‌شود.
زنان در دوره قاعدگی آهن بیشتری از دست می‌دهند که از طریق تغذیه جبران نشده و باعث کم‌خونی می‌شود. با مصرف کافئین میزان این آهن تا ۵۰ درصد بیشتر کاهش پیدا خواهد کرد. اسیدیته بالای قهوه نیز نیاز بدن را به کلسیم برای تنظیم مجدد خاصیت قلیایی بدن افزایش می‌دهد.
علاوه بر این کافئین باعث کاهش جذب کلسیم و منیزیم در کلیه‌ها شده و این مواد از طریق ادرار دفع می‌شوند و از آنجایی که کلسیم برای جلوگیری از پوکی استخوان و عملکرد صحیح سیستم عصبی و قلب مفید است، جبران آن در زنان میانسال دشوار می‌شود. کافئین تأثیرات نامطلوبی بر جذب منیزیم دارد.
کمبود منیزیم در بسیاری از زنان (از جمله زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی) به چشم می‌خورد. منیزیم نوعی ماده معدنی ضروری است که در بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی و فرایندهای فیزیولوژیکی مانند سوخت و ساز انرژی، مصرف مؤثر از گلوکز، تعادل هورمونی و عملکرد مناسب قلب دخیل است.
زنانی که به میزان زیاد کافئین مصرف می‌کنند، تراکم استخوانی کمتری دارند. علاوه بر این نوشیدن قهوه بطور چشمگیری سطح آمینو اسید هوموکیستین را افزایش می‌دهد که این افزایش نیز احتمال شکستگی ناشی از پوکی استخوان را بطور قابل توجهی بالا می‌برد.
● بیماری‌های قلبی
بیماری‌های قلبی از علل مهم مرگ و میر زنان به حساب می‌آیند. مصرف کافئین نیز با بسیاری از فاکتورهای خطر بیماری‌های قلبی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح بالای هوموکیستین در ارتباط است و می‌تواند باعث افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و سکته شود. علاوه بر این نوشیدن قهوه، پلاسمای هوموکیستین را پس از چند ساعت مصرف افزایش می‌دهد که سطح بالای هوموکیستین نیز باعث افزایش احتمال حملات قلبی می‌شود.
● تأثیرات دیگر
علاوه بر موارد یاد شده مصرف کافئین تأثیرات دیگری نیز دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪‌ زنان یائسه‌ای که در کنار هورمون درمانی از قهوه استفاده ‍‌می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری پارکینسون قرار دارند.
▪‌ کافئین باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس، کورتیزول، آدرنالین و نورپینفرین می‌شود. علاوه بر این جریان اکسیژن به مغز کاهش یافته و سیستم ایمنی متوقف می‌شود. ‌
▪‌ GABA نوعی انتقال‌دهنده عصبی است که بطور طبیعی در مغز، سیستم عصبی و قلب تولید می‌شود.
▪ GABA نقش مهمی در کنترل استرس و روحیه داشته و بر ضربان قلب و عملکرد آن تأثیرگذار است. کافئین باعث می‌شود تا GABAها نتوانند عملکرد آرامش‌بخش خود را انجام دهند.
با ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی و همچنین محدود کردن مصرف کافئین، علائم این اختلالات نیز کاهش پیدا خواهد کرد. از این رو ضروری است تا زنان با کاهش مصرف کافئین در برنامه غذایی خود، سلامت بیشتر بدن‌شان را تأمین کنند.

منبع : روزنامه ایران