راههای پیشگیری از سرقت مس و جلوگیری از تخریب سرمایه های ملی

سرقت تاسیسات صنعت برق یكی از مسایل مهمی است كه مسایل و مشكلات متعددی را برای این صنعت به وجود می‌آورد.در حقیقت تخریب و یا سرقت تاسیسات و تجهیزات صنعت برق علاوه بر اینكه ریشه در مشكلات اقتصادی جامعه دارد نشانگر نوعی واندالیسم (آسیب‌رسانی به تاسیسات اجتماعی) است. در مقاله زیر كه به قلم سیدمحسن بنی‌فاطمه از كاركنان شركت توزیع نیروی برق جنوب استان كرمان نگارش یافته است، مساله سرقت سیم‌های مسی و راه برخورد با این پدیده ناسالم اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
آن قسمت از تاسیسات و اموال عمومی كه در معابر شهری و مكان های عمومی در معرض دید هستند همواره از ابتدای تشكیل جوامع مورد تهدید سرقت و تخریب قرار داشته اند. به طور مثال سرقت تلفن های عمومی و نبشی‌های دكل‌های برق در نقاط بیرون شهر و ترانسفورماتور و سیم های مهار همیشه به وجود آورنده ی مشكلات عدیده‌ای برای مردم بوده اند. این موضوع به طور مشخص درمورد تاسیسات شبكه‌ی برق‌رسانی كه عمده ی آن ها در معرض دید و دستبرد هستند جنبه ی شمول بیشتری داشته است.
آن چه این روزها درمورد تجهیزات شبكه های توزیع مشاهده می‌شود سرقت زیاد هادی های مسی شبكه‌های فشار ضعیف برق است كه خود در برگیرنده عوامل متعددی است. با دیدی كلی می توان تمایل سازمان را به سرقت شبكه های هوایی مسی به بالارفتن قیمت جهانی فلزات به ویژه فلز گران قیمت مس ربط داد كه وجود معادن غنی آن در ایران باعث شده ارزش طلاگونه‌ی این فلز در ورطه ی عادت گرفتار شده و فراموش شود. متاسفانه به علت های مختلف درمورد بسیاری از شاخص های صنعت برق آمار مشخصی وجود ندارد.
درمورد سرقت شبكه های مسی نیز آمار مستند و رسمی دقیقی وجود ندارد اما آنچه امروز درمورد سرقت شبكه‌های مسی فشار ضعیف مشاهده می‌شود چیزی فراتر از بزرگ نمایی و تلخ نشان دادن وضعیت امنیتی جامعه است. اصل وجود این معضلات از نظر ریشه ای به فرهنگ عمومی بر می گردد. به طور معمول می‌توان سرقت تجهیزات به كمبود امنیت حفاظتی و تساهل در برخورد با سارقان ننسب داد. اما با توجه به این كه این تجهیزات جزو اموال صنعت برق ایران اند و ضرر اصلی سرقت آنها به این صنعت بر می‌گردد با توجه به این كه سرقت بیشتر در مواقعی صورت می گیرد كه هنوز طرح‌ها به طور كامل مورد استفاده قرار نگرفته‌اند و مشكلات حقوقی زیادی برای شركت‌های توزیع و پیمانكاران امانی آن‌ها به وجود می آورند، به مصداق ضرب المثل ”مراقب مال خود باش و تهمت دزدی به همسایه نزن” باید تمامی موارد ایمنی را برای حفاظت ازشبكه‌های گران قیمت برق به كار برد.
در حال حاضر به طور متوسط مس مورد استفاده در هر فاصله ای شبكه‌ی فشار ضعیف نزدیك به ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد. اما ضرری كه درمورد سرقت شبكه ها بر شركت های توزیع و مردم تحمیل می شود بسیار بیش تر از این میزان است. تحمیل خاموشی بر مردم، انرژی های توزیع نشده و ... پس باید برای جلوگیری از ایجاد مشكل برای مردم و شركت های توزیع به فكر پیشگیری از سرقت شبكه ها بود. گاه مشاهده شده شبكه ای بلافاصله پس از سیم كشی به سرقت رفته است.
به نظر می آید با به كار گرفتن تمهیداتی می توان از تحمیل لطماتی كه این معضل بر پیكر صنعت برق وارد می‌آورد جلوگیری كرد. هرچند رفع كامل این معضل نیازمند حل مشكلات ریشه‌ای فرهنگی و همچنین ایفای نقش كامل برقراری امنیت توسط نهادهای امنیتی و انتظامی است. اما در بدنه ی شركت های توزیع و برای حمایت و حفاظت از منافع مشتریان برق و منابع ملی می‌توان از راهكارهای پیشنهادی زیر یاری جست.
●اطلاع رسانی دقیق به مردم
مردم به عنوان مالكان اصلی اموال عمومی نقش زیادی در كاهش سرقت ها می توانند داشته باشند. اطلاع رسانی دقیق به مردم درمورد میزان ارزش و اهمیت شبكه های برق و لزوم نگارش سریع موارد مشكوك باعث ایجاد حس مسئولیت جهت رعایت شئون شهروندی در آنان می شود. آگاهی دادن به مردم درمورد برق و شبكه ی برق و حتی آموزش نكات غیر تخصصی كه معمولاَ از آن ها با تردید صحبت می شود – نظیر سرقت ها – به میزان زیادی از وقوع این حوادث جلوگیری می كند. تجربه ی اجرای طرح های كاهش مصرف و صرفه جویی نشان داد كه اطلاع رسانی نه تنها موجب از دست رفتن اطلاعات اختصاصی – كه معمولاَ بزرگ ترین بهانه برای عمومی نكردن اطلاعات است – نمی شود بلكه با بالا رفتن آگاهی مردم در بسیاری از موارد یاری گر ارائه ی خدمات بهتر به خود خواهند بود.
●تغییر موضع شبكه ها از شرایط هوایی
عمده ی شبكه های فشار ضعیف در ایران به صورت هوایی احداث شده و می شوند و بنابراین همواره این سرمایه در برابر افراد سودجو قرار دارند و هرچه این تاسیسات درمعرض دید باشد وسوسه ربودن آنها بیشتر است. به نظر می آید با زمینه سازی برای توسعه ی شبكه های جدید به صورت زمینی امنیت بیشتری را برای جلوگیری از دزدی سیم ها فراهم خواهد كرد.
●تبدیل شبكه های مسی به فلزات ارزان تر
مس از خانواده‌ی طلا است و شاید تنها چند اربیتال با طلا فاصله داشته باشد. این فلز در كشور ما و در معادن غنی آن به وفور پیدا می شود و همین باعث شده به علت دم دست بودن آن ارزش واقعی آن را همانند نفت درست درك نشود. این فلز نرم بسیار سریع‌الذوب بوده و به راحتی تبدیل به شمش می شود. از آن جا كه مس علاوه بر صنعت برق استفاده های متنوع دیگری داشته و حتی در صنایع دم دستی و عمومی و حتی خانگی نیز مصرف دارد به راحتی بازار خود را پیدا می‌كند و بدون كم ترین امكان پی‌گیری به فروش می‌رسد. با بررسی و امكان سنجی تبدیل هادی های خطوط فشار ضعیف به فلزات دیگر نظیر آلومینیوم از این سرمایه ی غنی می توان استفاده ی بهتری كرد و از سرقت روبه افزون این طلای سرخ جلوگیری كرد.
●احداث تاسیسات روشنایی معابر
آمار نشان می دهد سرقت هادی‌های مسی معمولاَ در محل های خلوت و در طول زمان شب و با استفاده از تاریكی هوا صورت می گیرد. بنابراین باید از احداث شبكه ها در محل هایی كه هنوز مسكونی نیستند خودداری كرد و سعی شود از رهاكردن هادی‌ها در محل‌های بدون روشنایی معابر خودداری كرد و همزمان با سیم كشی تاسیسات روشنایی نیز باید راه اندازی شوند زیرا وجود روشنایی امنیت سارقان را مخدوش می كند.
●برق دار كردن سریع شبكه
سرقت سیم های مسی بیشتر در زمان احداث شبكه و یا اندكی پس از سیم كشی صورت می گیرد. در طرحهای كلان شبكه های فشار ضعیف باید پس از احداث شبكه های فشار متوسط و احداث پست صورت بگیرد و این شبكه ها به طور سریع پس از سیم كشی برق دار شوند. هرچند معمولاَ سارقان از لوازم ایمنی برای سرقت استفاده می كنند اما وجود الكتریسیته در هادی ها مدت زمان بیشتری را از سارقان می گیرد و سرقت به آسانی صورت نخواهد گرفت.
●استفاده از تیرهای سیمانی بدون پله یا با فاصله پله ای زیاد
متاسفانه در تیرهای سیمانی موجود به علت وجود پله های نزدیك به هم بالارفتن از تیرهای سیمانی فشار ضعیف به آسانی صورت می گیرد. استفاده از تیرهای سیمانی كه بالارفتن از آن ها نیاز به تجهیزات صعود دارد می تواند به عنوان یكی از راه های كاهش دسترسی سارقان غیرحرفه ای به تجهیزات شبكه مطرح شود سهولت بالارفتن از تیرهای برق یكی از عوامل افزایش سرقت‌ها است و می توان حداقل برای شبكه های جدیدالاحداث از تیرهای سیمانی كه برای صعود از آن‌ها نیاز به تجهیزات خاص است استفاده كرد.
●استفاده از لوله های گارد گالوانیزه
كابلهای فشار ضعیف خروجی ترانس و تابلوهای توزیع و هم چنین سیم های ارت نیز در بسیاری از مكانها هدف سرقت بوده اند. جهت عبور این سیم و كابل ها باید با استفاده از لوله‌های گالوانیزه ی فلزی استفاده كرد معمولاَ اگر حفاظتی برای این تجهیزات در نظر گرفته شود از لوله های PVC است كه به راحتی جدا می شوند و در معرض آفتاب به تدریج از بین می روند.
●استفاده از سیستم‌های‌اتوماسیون
یكی از محسنات برقراری و ایجاد سیستم های اتوماسیون به علت این كه هر لحظه و به صورت مستمر وضعیت الكتریكی خطوط را نشان می دهد، گزارش خاموشی های مشكوك و ناشی از سرقت هادی های شبكه است. البته درمورد شبكه های دورافتاده و در حال احداث و بدون برق كه قسمت عمده ای از سرقت ها در این موارد صورت می‌گیرد كارساز نیست.
●استفاده از گشت های اتفاقات و عملیات
درموارد احداث شبكه های جدید و با توجه به این كه این شبكه ها بیشتر در معرض خطر سرقت و ربایش تجهیزات قرار دارند با تنظیم برنامه ی گشت های اتفاقات و عملیات می توان در طول شب با برقراری گشت های غیرمنظم منطق مربوطه را مورد كنترل قرار داد.
●استفاده از ترانس های تك فاز
معمولاَ محل هایی كه تراكم خانوار كم بوده و لازم است تا شبكه های فشار ضعیف در قسمتی طولانی و به صورت بدون مصرف كننده احداث شود بهتر است از ترانسفورماتورهای تك فاز برای برقراری انشعاب استفاده كرد. استفاده از این راه حل از نظر اقتصادی نیز به صرفه بوده و قابل توجه است.
سیدمحسن بنی فاطمه – شركت توزیع نیروی برق جنوب استان كرمان

منبع : ماهنامه صنعت برق