جایگاه اصلا‌حات در منشور انقلا‌ب عاشورا

گرچه به نظر برخی صاحبنظران در علم تاریخ، دعوت کوفیان و اعلا‌م آمادگی آنان برای هرگونه یاری امام حسین(ع) ازطریق نامه‌های فراوان، در پایه‌ریزی و شکل‌گیری عملی قیام اباعبدا... حسین(ع) موثر بود و لکن اهداف عالیه آن امام همام و به تعبیر دیگر، فلسفه قیام آن حضرت را در جاهای دیگر باید جست‌وجو کرد.
زیرا در صورت صحت نظر مذکور، امام(ع) می‌بایست پس از احساس خیانت کوفیان، دست از افشاگری علیه یزید برمی‌داشت و نیز گذشته از آن، در نظر شیعیان، امام(ع) نه تنها از طریق علم غیب به آینده مردم کوفه آگاهی یافته بود، بلکه به سبب مشاهده و گذر از فراز و نشیب‌های مختلف تاریخ اسلا‌م، تغییر چهره‌های کسانی در حد صحابه پیامبر(ص)، همچون طلحه و زبیر را فراموش نکرده بود.
لذا امام (ع) در طول حدود ۵ سال حضور خود در کوفه، جامعه آن روز کوفه و ساکنان آن را به‌طور دقیق شناخته بود و به همین سبب بود که آن حضرت با مردود دانستن نظرات کسانی از جمله برادرش محمد بن حنیفه، عبدا... بن جعفر بن‌ ابیطالب، عبدا... بن عباس بن عبدالمطلب، عبدا... بن عمر بن خطاب و فرزدق شاعر، آماده قیام علیه حزب طلقا شد که در زمان پیامبر(ص) و به دست ابوسفیان پایه‌گذاری شده بود.
بنابراین با دقت در وصیتنامه، خطبه‌ها و سخنان امام حسین(ع)، اهداف امام(ع) از قیام خود و در واقع فلسفه نهضت کربلا‌ به روشنی آشکار می‌گردد. چنانکه امام(ع) در وصیتنامه خود به هنگام ترک مدینه خطاب به برادرش محمد بن حنیفه، که در واقع منشور انقلا‌ب عاشورا است، پیرامون اهداف خویش از این قیام می‌فرماید: <من نه از روی خودخواهی و سرکشی و هوسرانی و نه برای ایجاد فساد و ستمگری از (مدینه) خارج شده‌ام، بلکه تنها برای سامان دادن و اصلا‌ح امت جدم پیامبر(ص) به پا خاسته‌ام و می‌خواهم به احیای امر به معروف و نهی از منکر کمر همت ببندم و روش جدم پیامبر(ص) و پدرم علی بن ابیطالب(ع) را پیش گیرم.>
بر همین اساس، ایجاد اصلا‌حات در امور امت، از جمله انگیزه‌های امام(ع) در قیام خود علیه بنی امیه بود، زیرا فرزندان ابوسفیان که حضرت زینب کبری(س) در خطبه معروف و تاریخی خود از آنان به ابن طلقاء تعبیر می‌کند، یعنی معاویه بن ابوسفیان و جانشین و فرزند او یزید، به تغییر اساسی در احکام شریعت و مبانی اسلا‌م پرداخته و به گفته شادروان دکتر علی شریعتی، در برابر اسلا‌م محمدی دست به تاسیس اسلا‌م ابوسفیانی زده و بدین طریق موجبات انحراف مردم از اسلا‌م ناب را فراهم ساخته بودند. لذا امام(ع) از طریق اجرای برنامه‌های خویش، درصدد ایجاد اصلا‌حات لا‌زم در اعتقادات دینی مردم جامعه اسلا‌می آن دوره بود.
از سوی دیگر، امام(ع) در نهضت خویش درنظر داشت تا مرزهای حکومت حق به رهبری خود و اجدادش به عنوان مظهر معروف را با حکومت یزید و گذشتگان او که مظهر منکر بودند، تبیین کند.
زیرا در جامعه آن روز جای معروف و منکر عوض شده و سیره پیامبر(ص) و علی(ع) با سیره ابوسفیان و معاویه جابه‌جا شده بود و در این برهه از زمان فردی بر جامعه اسلا‌می حکومت می‌راند که به قول ابن واضح یعقوبی، مورخ نامدار قرون نخستین اسلا‌می، چنان فاسد، عیاش و حرمت‌شکن بود که حتی زیاد بن سمیه، پدر عبیدا... بن زیاد، هنگامی که از سوی معاویه برای گرفتن بیعت به پسرش یزید، مورد مشورت قرار گرفت، اعلا‌م کرد: <مردم چه خواهند گفت وقتی که آنان را به بیعت یزید دعوت کنیم؟
در حالی که او (یزید) با سگ‌ها و میمون‌ها بازی می‌کند و جامه‌های رنگین پوشیده و پیوسته شراب می‌نوشد و شب را با ساز و آواز می‌گذراند و هنوز حسین بن علی، عبدا... بن عباس، عبدا... بن عمر و عبدا... بن زبیر در میان مردم هستند. لکن می‌شود که او را دستور دهی تا یک یا دو سال به اخلا‌ق آنان در آید، شاید بتوانیم او را بر مردم مشتبه سازیم.> با این حال، در برابر چنین چهره‌ای، خود امام حسین(ع) قرار گرفته بود. شخصیتی که عمر بن سعد، چهره پلید تاریخ، پس از شهادت آن امام(ع) خطاب به عبیدا... بن زیاد گفت: ‌ املا‌ رکابی فضه او ذهبا ‌ / فقد قتلت السید المهذبا
رکاب مرا پر از طلا‌ و نقره کن، زیرا همانا من آقای پاک و بزرگواری را به قتل رسانده‌ام. پس به همین سبب بود که امام(ع) با برافراشتن پرچم احیای سیره رسول خدا(ص) و امیر مومنان علی(ع) درصدد آن برآمد تا با حاکمیت این سیره به عنوان هدف سوم خویش، مهر بطلا‌ن بر روش دین‌ستیزانه و دنیامدارانه امویان زند و جامعه اسلا‌می در سایه سیره پیامبر(ص) و علی(ع) راه هدایت و سعادت را در پیش گیرد. بنابراین با دقت در بیانات امام حسین(ع)، عملی ساختن اصلا‌حات سیاسی و فکری در جامعه، از برنامه‌های اولویت‌دار آن حضرت در دوره امامت و نیز قیام علیه امویان بوده است.
با توجه به آنچه اشاره شد، امام(ع) برپایه اهداف یاد شده و با در نظر گرفتن این نکته که عدم بیعت با یزید، نابودی خود را به همراه خواهد داشت، نهضت خویش را آغاز کرد و طبیعی بود که در صورت شکست یزید، امام(ع) در سایه تاسیس حکومت اسلا‌می به احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر می‌پرداخت و اگر قیام او منجر به شهادت آن حضرت شد، خون ایشان باعث احیای درخت تنومند اسلا‌م می‌گشت و با افشاگری علیه بنی‌امیه، پایه‌های حکومت عدالت‌ستیز سفیانیان را متزلزل می‌ساخت و بی‌گمان آثار این نهضت نه تنها به هنگام وقوع، بلکه در فاصله کوتاهی پس از آن، که همانا افشای چهره دین‌ستیزانه و ریاکارانه حکام اموی، بروز قیام‌ها و شورش‌های متعدد علیه امویان در جامعه اسلا‌می، احیای مجدد فرهنگ شهادت‌طلبی در امت اسلا‌می و الهام‌گیری و الگودهی در طول تاریخ بود، بر همگان نمایان گشت.

دکترسیدمهدی جوادی
رئیس شورای مرکزی حزب اعتماد ملی استان اردبیل

منبع : روزنامه اعتماد ملی