شکر نعمت ؛ فضایل و آداب

بخشی از حدیث بیست و یکم از چهل حدیث امام خمینی (ره) درباره شکر، چگونگی شکر و فضیلت این عبادت بزرگ می باشد که به آن می پردازیم ، امید که از عاملان به این روایت باشیم.
● معنا و اقسام شکر
شکر به معنای قدردانی نعمت دهنده است ، به گونه ای که آثاراین قدردانی در قلب ، زبان واعمال به طوری که متناسب با قلب وزبان و اعمال باشد بروز کند. مثلا" در قلب با خضوع و خشوع، در زبان با حمد وثنای خداوند ودر عمل با اطاعت از وی .
همچنین گفته اند که شکر به معنای تصور نعمت و اظهار آن است. نیز گفته اند که شکر به معنای حمد وستایش نعمت دهنده می باشد ، وشکر به اعضاء که به معنای تلافی نعمت به قدر استحقاق آن نعمت است.
برخی بزرگان ، تصور نعمت دهنده و دانستن این که این نعمت از اوست را عین شکر دانسته اند؛ چنان که حضرت داوود (ع) فرمود: " خداوندا! چگونه تورا شکر کنم که آن شکر ، خود نعمتی است که شکری می طلبد؟" خداوند متعال فرمود: " ای داوود ! وقتی دانستی که هر نعمتی که متوجه توست از من است ، مرا شکر کرده ای ."
برخی محقیقین برای شکر ، سه رکن قائل شده اند:
۱) معرفت به نعمت دهنده .
۲) حالتی که دستاورد این شناخت است وآن عبارت است ازخضوع و تواضع نسبت به نعمت دهنده.
۳) عملی که ثمره این حالت باشد.
شکر نعمت های ظاهری و باطنی خداوند، از وظایف ولازمه بندگی است که هرکس باید به قدرتوان خود به آن اقدام کند، اگر چه این مهم از هیچ آفریده ای برنمی آید و نهایت شکر آن است که شخص بداند که نمی تواند شکر نعمت ها را به جای آورد، چنان که رسول اکرم صلوات الله علیه به این ناتوانی اعتراف نمود. کمال و نقص شکر ، تابع کمال و نقص معرفت به نعمت دهنده ، و شناخت نعمت است.
همچنین بنده ، زمانی شکر گزاربه حساب می آید که ارتباط خلق را با حق وارتباط نعمت ها را با یکدیگر به طور کامل بداند واین برای اولیای خالص که کامل ترین آنها رسول خداست ، میسر می گردد وتا زمانی که کدورت شرک وشک در قلب باقی است شکر حق را به طور شایسته نمی تواند ادا کند ؛ مثلا" کسی که به اسباب ، نظر دارد وتأثیر موجودات را مستقل می داند وبه این نکته ، ایمان واقعی و باور قلبی ندارد که : " لا مؤثر فی الوجود الا الله " ؛ کفران نعمت حق تعالی کرده است .
چنین فردی ، گاه اعمال را به خود نسبت می دهد و گاه نعمت ها را به دارندگان ظاهری شان منسوب می کند. به راستی تا چه زمانی ، این دل های مرده ما کفران نعمت حق می کنند! این توجهات و تعلقات ، کفران نعمت حق است . به همین دلیل است که خداوند می فرماید: " اندکی از بندگانم شکرگزارند."( سبأ /۱۳) همچنین باید دانست ، همان طور که معارف بندگان خدا مختلف است، شکرگزاری آنها هم متفاوت می باشد و نیز نعمت ها، شکرهای به خصوص دارند؛ نعمت های ظاهری ، شکری دارند ، نعمت های باطنی شکری دیگر و نعمت های علمی شکری ونعمتهای عرفانی شکری ویژه می طلبند.
● فضایل شکردر روایات
امان صادق علیه السلام فرمود: سه چیز است که چیزی به آنها ضرر نمی رساند : دعا هنگام شدت وسختی ، طلب آمرزش گناهان و شکر به وقت نعمت."
نیز امام صادق علیه السلام فرمود: " شکر هر نعمت ، اگرچه بزرگ باشد، آن است که خدای عزوجل را حمد کنی."همچنین فرمود:" شکر نعمت ، دوری کردن از گناهان است " و کمال شکرآ ن است که فرد بگوید: " الحمدلله رب العالمین."
آورده اند که امام صادق علیه السلام از مسجد بیرون آمد ومرکب خود را ندید . در این حال فرمود : " اگر مرکب من پیدا شود ، خدا را شکر می کنم ، آنگونه که حق اوست . ناگاه مرکب حضرت پیدا شد . حضرت فرمود:" الحمدلله"
کسی گفت :" مگر نگفتید که خدا را شکر می کنم، آنگونه که حق اوست ؟ "
امام فرمود:" آیا نشنیدی که گفتم الحمدلله ؟"
ازاین روایت معلوم می شود که حمد خداوند ، بالاترین مرتبه شکر زبانی است.
درپایان بحث روایت دیگری را ازامام صادق علیه السلام می خوانیم:
" کسی که شکر ادا نماید ، بسیار به او عنایت می شود . خدای عزو جل می فرماید : اگرشکر نمایید هر آینه برای شما زیاد می گردانیم."

منبع : سازمان تبلیغات اسلامی استان خوزستان