دوشنبه, ۲۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 13 May, 2024
مجله ویستا
تا زمانی که تفکر فروش نفت وجود دارد برنامه های توسعه ای نتیجه ندارد
همانطور که می دانیم اکنون در مرحله تدوین برنامه پنجم توسعه در بخش مخابرات و ارتباطات هستیم و کارشناسان و صاحبنظران و برنامه ریزان کشور این روزها در تکاپوی نقد و بررسی برنامه های توسعه ای قبلی و ارائه راه کارهای جدید برای هر چه بهتر و کارامد تر کردن برنامه های توسعه ای برای دومین برنامه پنج ساله از سند چشم انداز بیست ساله اند. برنامه ای که بعد از اجرا به نیمه راه این سند توسعه بلند مدت می رسیم.
در این نوشتار به مقایسه ای کوتاه از اقتصاد ایران قبل و بعد از انقلاب (با نگاه به برنامه های توسعه ای) پرداخته سپس به عوامل مهم آسیبپذیری اقتصاد ایران پرداخته و بر لزوم تکیه بر تئوریهای صحیح و قابل اجرای اقتصادی، مدیریت اصولی بر منابع، زمانبندی پروژههای اقتصادی، سیاستگذاری دقیق و عمیق و اتخاذ تدابیر اساسی در راستای توسعه اقتصادی اشاره می کنیم. سرانجام مسئولان را به کنار گذاشتن تفکر تکیه بر نفت و اقتصاد تک محصولی و ضرورت حرکت به سمت و سوی ایجاد باور خودکفایی در آحاد جامعه، درک عمیق شرایط، شناخت توان ملی و عوامل بحرانزا و اولویت تفکر استراتژیک اقتصادی در راستای توسعه اقتصادی و ورود به عرصههای رقابت با تکیه بر منابع و ثروت ملی فرا می خوانیم.
در فرازی از چشمانداز ۲۰ ساله کشور، برای جهتگیری و جهش در اقتصاد ملی چنین آمده است:
ایران کشوری، توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فنآوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی خواهد بود که الهامبخش در جهان اسلام بوده و در روابط بینالملل، تعاملی سازنده و مؤثر خواهد داشت.
ترسیم چنین جایگاهی برای اقتصاد ملّی، صرفا یک آرمان نیست بلکه قابل دسترس میباشد. ولیکن برای تحقق آن نیاز به آگاهی و عزم ملّی است. میبایستی محیط داخلی و خارجی مستمرا مورد شناخت قرار گیرد و توان بالقوه و بالفعل در فرآیندهای اقتصادی موردسنجش قرار گرفته، با حداکثر ظرفیت مورد بهرهبرداری قرار گیرد. در این مقوله که پیش روی صاحبان اندیشه گشوده خواهد شد، تصویری از فراز و نشیبهای اقتصاد ملی در ربع قرن پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تصویری از اقتصاد جهانی ارائه میشود تا امکان نتیجهگیری فراهم گردد.
● اقتصاد ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی:
اقتصاد ایران قبل از پیروزی انقلاباسلامی بر محور فروش نفت استوار بود و بازار داخلی بر روی انواع کالاهای خارجی باز بود... صنعت ایران، صنعتی مونتاژ و کاملاً وابسته بود، ایجاد این صنایع در راستای منفعت بیشتر برای شرکت های چند ملیتی بود، چرا که از کارگر و انرژی ارزان، نیز برخوردار بودند. صنایع نظامی کشور نیز وضعیتی بهتر نداشت و عمده نیاز تسلیحاتی، از درآمدهای نفتی خریداری میگردید و ساخت داخل بیمفهوم بود... . در صورتیکه بخواهیم تعریفی خلاصه از اقتصاد ایران در قبل از پیروزی انقلاباسلامی داشته باشیم، باید چنین بیان داشت که:
علیرغم اجرای ۵ برنامه ۷ ساله و ۵ ساله میان مدت در طول دوران حاکمیت رژیم سابق؛ اقتصاد ایران، اقتصادی تکمحصولی و وابسته به نفت بود، این اقتصاد نه تنها هیچگونه زمینهای برای خود شکوفایی و بالندگی دربرنداشت، بلکه همه استعدادها و توان ملی را نیز، زایل میکرد و اجرای برنامههای مذکور به هر میزان به سالهای پایانی برنامه میرسید، به جای فراهم نمودن زمینههای استقلال و شکوفایی اقتصادی، زمینههای وابستگی بیشتر را به ارمغان میآورد. تا جاییکه در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ که مصادف با پیروزی انقلاباسلامی است، مدیران و صاحبان چنین اقتصادی که به کمک صاحبان شرکتهای بزرگ و چند ملیتی خارجی پایهریزی کرده بودند، ایران را ترک گفتند و به شرکتهای اصلی پناه بردند و دولت انقلاب مجبور شد تا قریب به اتفاق واحدهای کوچک و بزرگ تولیدی، خدماتی و بازرگانی را با بدهیهای کلان بانکی، ملّی اعلام نماید و رأسا خود اداره نماید که چنین فرآیندی، هر چند تنها راه نجات اقتصاد ملی در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی بود ولیکن در مقاطعی که نیاز به جهش اقتصادی و بهره گرفتن از همه پتانسیلهای اقتصادی میبود، به جهت دولتی شدن کلیه ساز و کارهای اقتصادی، عوارض زیادی را دربرداشت که در جای دیگر لازم است توضیح داده شود.
● امام (ره) و شکوفایی اقتصاد ملی:
پس از پیروزی انقلاباسلامی، استقلال اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و دفاعی از اصول خدشهناپذیر در دیدگاههای حضرت امام(ره) مطرح گردید و ایشان دائما بر این اصول تأکید داشتند و جامعه را در این راستا جهت داده و رهبری نمودند. بطوریکه استقلال اقتصادی، در دهههای اخیر، مسأله اصلی بسیاری از کشورهای استقلالطلب که از ایران الگو میگرفتند نیز شد.
● اقتصاد ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی:
با گذشت بیش از دو دهه از پیروزی، علیرغم پیشرفتهایی که در بخشهای مختلف اقتصادی، اعم از صنعت، کشاورزی، تجارت و خدمات حاصل گردیده است، اقتصاد ایران همواره با فراز و نشیبهایی روبرو بوده است، در سه دوره جنگ تحمیلی و محاصره شدید اقتصادی، دوران سازندگی و در دوره اخیر، همواره اقتصاد ایران از داشتن یک نظریه و تئوری منسجم اقتصادی رنج برده است، تئوری واحدی که صاحبان اندیشه و تصمیم و عمل بر آن اجماع نظر داشته باشند و این نظریه مبنا و محور حرکت برای پیشبرد و شکوفایی اقتصاد شود.
بدیهی است تا چنین نظریه واحدی مدون نگردد، بسیاری از فرصتهای اقتصادی از دست خواهد رفت، چرا که بخشهای مختلف اقتصادی در مقابل هم قرار گرفته و بجای بهرهمندی از همه توانمندیهای کشور و ایجاد ساختاری منسجم و همافزا، اتلاف منابع صورت میگیرد.
کشورهای توسعهیافته صنعتی، رشد و شکوفایی اقتصاد خودشان را مدیون، نظریهپردازیهای کلاسیک هستند که تفکر آنها به عنوان یک تفکر واحد اقتصادی در پیکره اقتصادی آنها شکل گرفت و امروز نیز در ادامه همان تفکرها، تئوریهای اقتصاد مدرن توسط سایر نظریهپردازان ارائه و بکار گرفته میشود و شالوده سیاستگذاریها و برنامهریزیهای دولتهایشان قرار میگیرد.
در ایران پس از پیروزی انقلاباسلامی، دوره های کاملاً متفاوتی بعد نگرش اقتصادی وجود داشته است، در سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸، هر چند شرایط ویژه و بحرانی به جهت وجود جنگ تحمیلی بر کشور سایه افکند، اما نگرش حاکم بر اقتصاد ایران یک نگرش «دولتی» بود. نگرشی که سالها در کشورهای سوسیالیستی تجربه شده بود و عملاً نتوانسته بودند به اهداف موردنظر خودشان که شعارهایی مانند عدالت اجتماعی و رفاه همگانی بود برسند. این کشورها به یکباره پس از فروپاشی بلوک شرق، به زیانهای انبوه چنین طرز تفکری پی بردند و مجبور به تجدیدنظر در تفکرهای اقتصادی خود شدند.
اما در سالهای ۱۳۶۸ الی ۱۳۷۶ که همراه با تدوین و اجرای برنامههای اول و دوم توسعه اقتصادی و اجتماعی میباشد. نوع نگرش اقتصادی، آزادسازی اقتصاد میباشد. این نگرش هر چند مثبت تلقی میشود ولیکن از جهت اینکه از یک پشتوانه فکری و مطالعه شده برخوردار نبود، عملاً نتوانست از مبانی ایدئولوژیک سرچشمه گرفته و ساز و کارهای لازم برای نهادینه کردن چنین نگرشی در جامعه شود. نتیجه این رفتار اقتصادی، افزایش بدهیهای ارزی و نرخ تورم بالا بود، هرچند نبایستی دستآوردهای بزرگ دوران سازندگی را که در این مقوله نمیگنجد فراموش نمود.
● عوامل مهم آسیب پذیری اقتصاد ایران:
همانطور که اشاره شد، عامل اصلی و مهم، که نتوانسته است اقتصاد ایران را از آفتهای مختلف مصون بدارد، نداشتن تئوری اقتصادی است تا در پیکره اقتصادی کشور دمیده شود. ولیکن عوامل مدیریت و منابع سرشار نفتی نیز نقش دوم و سوم را داشتهاند.
عدم مدیریت صحیح بر منابع و یا مدیریت پرهزینه باعث شده است تا اهداف کوتاه مدت همواره مورد توجه قرار گرفته و روزمرگی بر عملکرد سیستم مدیریتی کشور چیره شود و بسیاری از پروژههای اقتصادی کشور در چارچوب برنامههای زمانبندی به ثمر نرسد و در نتیجه غیراقتصادی شده و از طرفی درآمدهای نفتی، مدیریت عالی کشور را به وسوسه انداخته است و باعث گردیده تا مشکلات روزمره و موانع سر راه را با تزریق درآمدهای نفتی مرتفع سازد، تداوم اینگونه رفتار اقتصادی در دوران پس از پیروزی انقلاباسلامی دولتمردان را از سیاستگذاریهای عمیق و پیشبرنده و تدابیر اساسی با دورنماهای بلندمدت باز نگه داشت و آنها را سست نمود. ماهاتیر محمد نخستوزیر سابق مالزی در سخنرانی خود «در مجمع اقتصادی جده ـ ۲۰۰۴» میگوید:
«اگر جوامع مسلمان تفکر فروش نفت را کنار بگذارند، میتوانند مانند سایر کشورهای غیرمسلمان به پیشرفت برسند. »
● چشم انداز بلند مدت اقتصاد ایران
با تصویر چنین شرایطی از فضای اقتصادی در جهان برای ترسیم راه آینده و تحقق اهداف چشم انداز ۲۰ ساله، لازم است، درکی عمیق از شرایط و شناخت توان ملی کشور از ابعاد مختلف حاصل شود و عوامل بحران زا که باعث تهدید در سطح ملی هستند مورد شناسایی واقع شده تا راه کارهای مناسب و پایدار برای استفاده از حداکثر توان ملی و غلبه بر توان فرساییها ارائه گردد. میبایستی فی مابین تمامی دستگاههای اجرایی اعم از اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی همگرایی ایجاد شود، تا ساختار اجرایی کشور بصورتی هدفمند، کارآمد و منسجم درآید. توسعه زیربناهای فیزیکی ـ اقتصادی در اولویت کامل قرارگیرد و کسانی در جایگاههای سیاست گذاری و برنامهریزیهای کلان کشور قرار گیرند که از تفکر استراتژیک برخوردار باشند و در نهایت ایجاد این باور در آحاد جامعه که میتوانند برای آیندهای که ایران در جایگاه اول اقتصادی، علمی، فنآوری در سطح منطقه قرارگیرد تصمیم بگیرند.
برگرفته از مقاله ی محمد ناظمی اردکانی با تصرف و تلخیص
منبع : تلنا
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران صادق زیباکلام مجلس شورای اسلامی مجلس دولت مجلس دوازدهم انتخابات مجلس انتخابات انتخابات مجلس دوازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی ستاد انتخابات کشور دولت سیزدهم
قتل سیل تهران هواشناسی فضای مجازی شهرداری تهران زلزله سازمان هواشناسی وزارت بهداشت پلیس سلامت بارش باران
سایپا خودرو حج تمتع قیمت دلار قیمت خودرو قیمت طلا گاز بازار خودرو حقوق بازنشستگان نمایشگاه نفت ایران خودرو بانک مرکزی
نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران دفاع مقدس جشنواره فیلم فجر تئاتر سینمای ایران تلویزیون رضا عطاران سینما نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران سریال
فناوری کره زمین
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین جنگ غزه روسیه آمریکا حماس افغانستان سازمان ملل رفح اوکراین
فوتبال پرسپولیس رئال مادرید لیگ برتر بازی باشگاه پرسپولیس هوادار لیگ برتر فوتبال ایران باشگاه استقلال لیگ برتر ایران سپاهان تراکتور
شفق قطبی هوش مصنوعی همراه اول خورشید ایلان ماسک تبلیغات ناسا اپل نوآوری گوگل
سرطان کاهش وزن رژیم غذایی آلزایمر دیابت فشار خون قهوه بارداری افسردگی