قابلیت های واقعی درکتاب های مجازی

زمانی که ۴۰۰ هزار نفر رمان «سوار بر گلوله» نوشته «استفن کینگ» را در چند روز از طریق Home page نویسنده، Download و مطالعه کردند، شگفتی عظیمی در دنیای صنعت نشر اتفاق افتاد، آنچه این اتفاق به صنعت نشر گوشزد می کرد، علاقه نزدیک به نیم میلیون نفر از مردم دنیا به خواندن کتاب های الکترونیکی بود که آمادگی دریافت این گونه از کتاب ها را دارند. این اتفاق سبب شد که تولید و توزیع کتاب های الکترونیکی (books- e) در فهرست گزینه های علمی و قابل انجام در صنعت نشر قرار بگیرد. در حال حاضر نسخه دیجیتالی برخی از مجموعه کتاب های پرفروش در شبکه جهانی (world wide web) منتشر شده و با استقبال چشمگیری از کاربران اینترنت مواجه شده است، اگرچه نویسندگان این کتاب ها از این اقدام چندان راضی به نظر نمی رسند. زیرا بسیاری از کاربران بدون پرداخت حق مؤلف نسخه دیجیتالی کتاب را دریافت کرده و خوانده اند.
کتاب الکترونیکی یا همان book ـe پدیده ای کاملاً تازه و نو در صنعت نشر و چاپ کتاب به حساب می آید و پیامد آن تغییرات اساسی در نظام آموزشی و اطلاع رسانی خواهد بود، کتاب های الکترونیکی فقط نسخه ای الکترونیکی از کتاب چاپ شده و مطالب مکتوب نیست، بلکه این توانایی را نیز دارد تا در متن کتاب از امکاناتی مانند صوت، تصاویر، فیلم، انیمیشن های متحرک وغیره استفاده شود. سادگی جست وجو در متن کتاب الکترونیکی، سهولت اجرای نرم افزارهای مربوطه، داشتن چارچوبی زیباتر، یکپارچگی مطالب، امکان توزیع و بازاریابی ساده تر کتاب الکترونیکی، و نیز امکان داشتن قابلیت های چند رسانه ای Multimedia همگی از ویژگی های کتاب های الکترونیکی به شمار می روند که سبب شده است این نسل از کتاب ها حرکتی سریع و روبه رشد را آغاز کند.
سازمان ها و گروه های فراوانی با درک اهمیت کتاب های الکترونیکی به عنوان رسانه ای جدید و نوپا به حمایت و گسترش از آن اقدام کرده اند، به عنوان نمونه، نمایشگاه کتاب فرانکفورت جایزه ویژه ای به مبلغ یکصد هزار دلار برای برگزیده ترین کتاب الکترونیکی در نظر گرفته است به علاوه وب سایت های زیادی نیز از دست نوشته ها و کتاب های الکترونیکی استقبال می کنند. انتشارات Timewarner برای انتشار کتاب در قالب الکترونیکی اقدام به راه اندازی سایت www.ipublish.com نموده است تا نویسندگان علاقه مند کتاب های دیجیتالی خود را بر روی website قرار دهند و علاقه مندان نیز مطالعه کنند.
● تعریف
book ـe ذخیره اطلاعات یک کتاب در قالب دیجیتالی است به نحوی که بتوان آن را بر روی صفحه رایانه مشاهده و مطالعه کرد، به علاوه کتاب های الکترونیکی قابلیت ذخیره و حمل بر روی محمل های الکترونیکی مانند دیسک فشرده (CD)، دیسک فشرده دیجیتالی (DVD)، حافظه های همراه (flash memory)، شبکه جهانی اینترنت (world wide web) و غیره را دارند به عنوان نمونه بسیاری از کتاب های مرجع مانند فرهنگ و بستر و چند دایرهٔ المعارف علاوه بر قالب چاپی بر روی CD، DVD و شبکه وب قابل دستیابی هستند. در سال های اخیر ناشران سعی کرده اند تا علاوه بر لوح فشرده و CD، کتاب های خود را از طریق شبکه جهانی در اختیار همگان قرار دهند.
● تاریخچه
- دهه ۱۹۴۰: در این دهه نخستین روش های نیمه ماشینی ذخیره و بازیابی اطلاعات با استفاده از نظام برگه ای مورد استفاده قرار گرفت.
- دهه ۱۹۸۰: در این دهه که در واقع دهه رشد اینترنت نامگذاری شده است شاهد گسترش نظام های یک پارچه تنوع و ایجاد نرم افزارهای آماده و تجهیزات چاپ دیجیتال هستیم.
- ۱۹۹۸: در این سال مجله wired از انتشار
۰.book ۲ یا فناوری کتاب الکترونیکی خبر داد.
- ۱۹۹۹: انتشار نخستین کتاب الکترونیکی با عنوان Nuvomedia Rocket
- ۲۰۰۰: استفن کینگ کتابی الکترونیکی با نام سوار بر گلوله (Riding the Bullet) را منتشر کرد که با استقبال نیم میلیون نفری مخاطبان دیجیتالی مواجه شد اما پس از ۴۸ ساعت متن رمز شده کتاب شکسته شد و در سایت های Hack قابل دسترسی بود.
ویژگی های کتاب های الکترونیکی
۱) تبادل بین مطالب (Interactivity)
کتاب الکترونیکی با داشتن فرامتن های بسیار (Hyper links) امکان تبادل بین مطالب و مرور همزمان آنها را فراهم می کند. به عنوان مثال در صفحه ای از کتاب نام شخصی آورده شده است، جهت دیدن مشخصات آن فرد و نیز مرور تاریخ زندگی او شما نیاز به کتاب دیگری دارید اما در کتاب های الکترونیکی کافی است که بر روی نام شخص کلیک کنید تا تاریخچه زندگی و سیر مشخصات این فرد را ببینید.
۲) انسجام مطالب (Versatility)
اکنون دسترسی مردم به اطلاعات بسیار بیشتر شده است و می توان محرمانه ترین اطلاعات را از طریق سایت های موجود در اینترنت به دست آورد به علاوه به دلیل فراوانی اطلاعات تصمیم گیری ها نیز منطقی تر شده است. در کتاب های الکترونیکی با توجه به امکان جست وجو (search) در متن کتاب امکان دستیابی به اطلاعات فراهم شده است، به علاوه شما نیاز نخواهید داشت که برای پیدا کردن مطلب خاصی کل کتاب را مرور کنید.
۳) چندرسانه ای (Multimedia)
پس از خرید یک کتاب الکترونیکی نباید تنها منتظر دیدن متن باشید، بلکه در کتاب های دیجیتالی (books -e) امکاناتی مانند صدا، تصویر، فیلم، انیمیشن های متحرک نیز خواهید دید، به علاوه این امکان نیز فراهم شده است که شما دیگر کتاب را نخوانید، بلکه متن کتاب برای شما خوانده شود و شما تنها به مطالب کتاب گوش دهید.
این امکان توسط نرم افزارهایی مانند Microsoft Reader در اختیار کاربران قرار می گیرد تا علاوه بر کاربران عادی، کاربرانی که از مشکلات جسمی مانند نابینایی یا کم بینایی رنج می برند بتوانند از خواندن کتاب لذت ببرند.
۴) سهولت دسترسی (Useability)
اکثر مواقع عدم همخوانی نرم افزارهای واژه پرداز سبب شده که متن تایپ شده در یک نسخه از نرم افزار در نسخه ای دیگر باز نشده و مشکل آفرین شده است، مثلاً اگر فایل شما در برنامه word۲۰۰۰ تایپ شده است ممکن است تلاش های فراوان برای باز کردن این فایل در برنامه word xp بی ثمر باشد و شما تنها بتوانید آهی از دل بکشید. به علاوه قیمت بالای این نرم افزارها در کشورهایی که دارای حقوق مالکیت نرم افزار هستند، مشکل دیگری فراروی کاربران خواهد بود اما کتاب های الکترونیکی با فرمت Exe از این قاعده مستثنی هستند. یعنی شما کتاب الکترونیکی خود را صرف نظر از نوع سیستم عامل (operating system) و برنامه نرم افزاری که بر روی رایانه خود نصب کرده اید، باز کرده و مطالعه می کنید و به علاوه از امکانات جالب آن نیز بهره خواهید برد.
۵) سهولت انتقال (Transion)
اطلاعات پردازش نشده (Data) که پس از پردازش در رایانه ها و سیستم های دیجیتالی به اطلاعات پردازش شده (Information) تبدیل می شوند این قابلیت را دارند که از طریق mail -E، اینترنت و غیره به سرعت از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال یابند، کتاب های الکترونیکی نیز می توانند به صورت Download و یا به عنوان ضمیمه (attachment) به mail -E ها اضافه شده و از این سوی دنیا به سوی دیگر آن در بازه زمانی بسیارکوتاه انتقال یابند.
۶) سهولت حمل و نقل (portability)
شما برای جابه جا کردن کتاب های مرجع و فرهنگ نامه ها دیگر نیازی به استفاده از وسایل حمل و نقل نخواهیدداشت.
دیگر نیاز نیست که شما ده ها جلد از کتابی را سوار بر ماشین کرده به جایی انتقال دهید، برای جابه جایی کتاب های الکترونیکی تنها یک CD مشکل شما را حل خواهدکرد، شما می توانید هزاران صفحه از کتابی را تنها در یک CD ملاحظه کرده و با خود حمل کنید.
● انواع کتاب های الکترونیکی
۱) کتاب های فقط متن: در این گروه از کتاب های الکترونیکی تنها متن مشاهده می شود و فاقد هرگونه تصویر، نمودار و غیره است.
۲) کتاب های دارای تصاویر: این دسته از کتاب ها شامل گروهی هستند که علاوه بر متن اصلی کتاب، تعدادی تصاویر اسکن شده را دربرمی گیرد.
۳) کتاب های سخنگو: این بخش از کتاب های الکترونیکی توانایی برقراری ارتباط با مخاطبان را از طریق امکانات صوتی و تصویری تعبیه شده در آنها دارد. مهم ترین کتاب های این گروه، کتاب هایی هستند که توسط نرم افزارهایی خاص برای مخاطبان خوانده می شوند.
۴) کتاب های با تصاویر متحرک: در این کتاب ها علاوه بر متن و تصاویر ثابت، شما شاهد تعدادی تصاویر متحرک مانند فیلم ها و یا انیمیشن ها نیز خواهیدبود.
۵) کتاب های چند رسانه ای: این گروه از کتاب های الکترونیکی دارای رابطی چندرسانه ای و دوسویه بین کتاب و خواننده هستند. این گروه از کتاب ها کاملاً با کتاب های سنتی و چاپی تفاوت دارد و در آنها امکاناتی برای کمک به محققان مانند جست وجو پیش بینی شده است.
● نرم افزارهای مربوطه
برای ساخت کتاب الکترونیکی نرم افزارهای فراوانی وجوددارد که شما می توانید از آنها استفاده کنید.
هرکدام از این نرم افزارها قابلیت ها، مزایا و معایبی دارد که با توجه به موضوع کتاب و هدفی که شما به دنبال آن هستید می توانید از آن استفاده کنید. عوامل تعیین کننده برای استفاده از یک نرم افزار خاص شامل قیمت نرم افزار (Software price)، قابلیت های مختلف نرم افزار، امکانات نرم افزار مانند توانایی جست وجوی درکتاب، راحتی کار با نرم افزار (User Friendly)، پشتیبانی سیستم عامل های مختلف از نرم افزار، قابلیت استفاده در شبکه و یا تنها در یک کامپیوتر، شرکت سازنده نرم افزار و غیره است. برای انتخاب نرم افزار مناسبی برای تولید یک کتاب الکترونیکی می توانید به وب سایت ebookcompilers.com سری بزنید و از راهنمایی های این سایت جهت انتخاب نرم افزار نشر الکترونیکی خود استفاده کنید.

[ وحید نقشینه ]

منبع : بنیاد آینده‌نگر ایران