عروسی

در ایستگاه کوچکی میان رم و ژن، رئیس قطار در کوپه ما را باز کرد و به کمک یک روغنکار دوده زده ای پیرمرد یک چشمئی را به تو کشید.
همصدا گفتند:«خیلی پیر است!» و نوشخندی زدند.
اما پیرمرد خیلی خوش بنیه و سرزنده از آب درآمد. با تکان دست چروکیده اش از آنها تشکر کرد، کلاه مچاله شده اش را با حرکت مؤدبانه ای از سر سفیدش برداشت و با تنها چشمش به نیمکت ها نگاه کرد و پرسید: اجازه می دهید؟
مسافران قدری بالاتر کشیدند و او آه رضایتی برآورد و نشست. دستهایش را روی زانوان استخوانیش گذاشت و لبانش را به لبخند ملایمی باز کرد و دهان بی داندانش را نشان داد.
همسفرم پرسید: پدر جان، خیلی دور می روید؟
پیرمرد مانند این که جواب را از پیش حاضر کرده باشد، گفت: «نه، سه ایستگاه آن طرفتر پیاده می شوم، می روم عروسی نوه ام»
چند دقیقه پس از آن، همراه ضربه های یکنواخت چرخها، داستان زندگیش را می گفت و مانند شاخه شکسته ای در طوفان، خم و راست می شد.
می گفت:«من مال لیگوریا هستم. مالیگوریائی ها خیلی بنیه مان خوب است. مثلا به خود من نگاه کنید: سیزده پسر و چهار دختر دارم. یک مشت هم نوه دارم که تعدادش از یادم رفته، این دومیه که عروسی می کند. خوبه، نه؟»
با تنها چشمش که سیاهتر اما پر وجدتر شده بود، ما را برانداز کرد و خندید.
«ببینید به مملکت و شاه چقدر آدم تحویل داده ام! چشمم چطوری کور شد؟ آها، خیلی وقت پیش بود پسر بچه کوچکی بودم با این حال به پدرم کمک می کردم. توی تاکستان داشت خاکها را زیرو رو می کرد خاک ولایت ما سخت و پر سنگ است و باید خیلی مواظبش بود یک سنگ از زیر کلنگ پدرم در رفت و درست توی چشمم خورد. حالا درد ندارد و یادم نیست چطور درد می کرد اما آن روز سر شام چشمم از حدقه درآمد. آقایان، خیلی وحشتناک بود! دوباره سر جایش چسباندند و رویش خمیر گرم گذاشتند اما فایده نداشت. چشمه رفته بود.» پیرمرد گونه های زرد و شلش را به شدت مالید و دوباره همان نوشخندش را زد.
آن روزها مثل امروز، دکتر زیاد نبود. مردم جاهل بودند. آره، ولی شاید مهربانتر بودند، نه؟
صورت خشن و یک چشمی اش، که شکافهای عمیق و موهای جوگندمی آن را پوشانده بود، موذی و شیطنت آمیز شد.
وقتی آدم به سن من رسید می تواند مثل من درباره مردم قضاوت کند، اینطور نیست؟
یک انگشت تیره و کج را مانند این که کسی را سرزنش می کند بالاتر آورد: آقایان، از مردم به شما مطلبی بگویم. سیزده سالم بود که پدرم مرد. جثه ام حتی از حالا هم کوچکتر بود. اما توی کار زبر و زرنگ بودم. خستگی سرم نمی شد. این تنها ارث پدرم بود، چون وقتی مرد، زمین و
خانه مان را فروختیم و به قرضهایمان دادیم. من ماندم و یک چشم و دو دست. هر جا کار گیر
می آمد، می رفتم. سخت بود اما جوان از سختی نمی ترسد، نه؟
در نوزده سالگی دختری را که از ازل به پیشانیم نوشته شده بود، دیدم. مثل من فقیر بود ولی دختر خیلی تنومندی بود. قویتر از خود من بود. با مادر علیلش زندگی می کرد و مانند من، هر کار جلوش می آمد می کرد. خیلی خوشگل نبود اما مهربان بود و توی سرش مغزی بود، صدای قشنگی هم داشت. چقدر عالی می خواند! درست مثل یک آوازخوان. صدای خوب هم خیلی
می ارزد. من خودم در جوانی، صدایم خوب بود.
یک روز ازش پرسیدم: می خواهی با هم عروسی کنیم؟ با اندوه گفت:«آقا کوره، خیلی احمقانه است، نه تو چیزی داری و نه من. چطوری زندگی می کنیم؟» خدا شاهد است که نه او چیزی داشت و نه من. دو تا جوان عاشق چه چیز احتیاجشان است؟ می دانید که عشق به مال دنیا زیاد پابند نیست. اصرار کردم و حرفم را به کرسی نشاندم.
آخر سر آیدا گفت:«شاید راست می گی، حالا که مادر مقدس به ما که جدا از هم زندگی می کنیم، کمک می کند، وقتی با هم شدیم آسانتر و بهتر کمک خواهد کرد!»
رفتیم پیش کشیش. گفت:«دیوانگی است، اینهمه گدا توی لیگوریا کافی نیست؟ بیچاره ها شما بازیچه شیطان شده اید. در برابر اغوای او مقاومت کنید وگرنه این ضعف به شما گران تمام خواهد شد.»
جوانهای ولایت به ما خندیدند، پیرها سرزنشمان می کردند، اما جوان لجوج و تاحدی عاقل است. روز عروسی فرا رسید. آن روز از روزهای پیش، ثروتمندتر نبودیم و حتی نمی دانستیم شب عروسی کجا باید بخوابیم.
آیدا گفت:«برویم صحرا، چرا نه؟ مادر مقدس یارویاور آدمهاست در هر کجا که باشند.»
تصمیم خود را گرفتیم: زمین دشک و آسمان لحاف ما.
آقایان، حالا خواهش می کنم به این داستان توجه بفرمائید. تقاضا می کنم، چون این بهترین داستان زندگی من است.
صبح زود پیش از عروسی مان، جیووانی پیر، که من برایش خیلی کار کرده بودم، غرغر کنان به من گفت- چون از صحبت درباره همچون چیزهای بی اهمیت نفرت داشت- اوگو، طویله را پاک کن و چند تا حصیر تمیز هم آنجا پهن کن. خشک است و یک سال بیشتر است که گوسفند آنجا نرفته اگر می خواهی با آیدا آنجا زندگی کنی بهتره ترو تمیزش کنی.
این خانه مان! وقتی که طویله را پاک می کردم و داشتم برای خودم آواز می خواندم، کستانچیوی نجار ر ا دیدم که دم در ایستاده.
- خب، که این طور، تو و آیدا می خواهید اینجا زندگی کنید؟ پس رختخوابتان کو؟ من یکی اضافه دارم، وقتی کارت تمام شد بیا و بردارش.
داشتم به طرف خانه اش می رفتم که ماریا، دکاندار غرغرو، فریاد زد: احمقها توی هفت آسمان یک ستاره ندارند، می روند زن می گیرند! آقا کوره، تو دیوانه ای، اما زنت را بفرست بیاید اینجا...
اتتوره و یانو، که رماتیسم و تب گرفته بود می لنگید، از دم درش به او داد زد:«بگو برای مهمانها چقدر شراب کنار گذاشته؟ مردم چقدر بیفکرند!»
یک قطره اشگ در یکی از چین های صورت پیرمرد درخشید. خندان سرش را به عقب انداخت. حلقوم استخوانیش می جنبید و پوست شلش می لرزید.
«آقایان، آقایان!» از زور خنده داشت خفه می شد و دستهایش را با شادمانی کودکانه ای حرکت می داد- صبح عروسیمان همه چیز داشتیم:
شمایل حضرت مریم، ظرف، پارچه، اثاث خانه، همه چیز، قسم می خورم! آیدا می خندید و گریه می کرد، من هم، اما دیگران همه می خندیدند. چون گریه روز عروسی بدشگون است، آدمهای خودمان به ما می خندیدند! آقایان! خیلی کیف دارد که آدم، مردم دیگر را مال خودش بنامد و یا بهتر بگویم، مال خودش بداند و صمیمی و عزیز حساب کند، این مردم را که زندگی آدم را شوخی حساب نمی کنند و شادیش در نظر آنها بازی نیست.
چه روزی بود! چه عروسئی بود! تمام اهل ولایت به طویله ما که ناگهان عمارت مجللی شده بود، آمده بودند تا در جشن شرکت بکنند... همه چیز داشتیم! شراب، میوه، گوشت، نان، همه
می خوردند و شاد بودند... چون، آقایان، بزرگترین شادی نیکی کردن به دیگران است. باور کنید زیبارت از آن وجود ندارد.
کشیش هم آمد و نطق قشنگی کرد:«اینها دو آدمند که برای همه شما کار کرده اند و شما نیز آنچه ازتان ساخته بود، کرده اید تا این روز را بهترین ایام زندگی آنها کنید. این، به حق کاری بود که می بایست بکنید، چون آنها مدتها برای شما زحمت کشیده اند. کار پر ارزشتر از پول مسی و
نقره ای است. کار همیشه گرانتر از حق الزحمه ای است که دریافت می کنید! پول می رود اما کار باقی است... این دو گشاده رو متواضعند، زندگیشان سخت بوده اما هرگز شکایت نکرده اند. ممکن است سختر از این هم بشود، اما باز نخواهند نالید شما هنگام احتیاج آنها را یاری خواهید کرد. اینها دستهای قوی و دل با شهامتی دارند... »
خیلی از این جور حرفهای خوب به من و آیدا و همه جماعت گفت.»
با تنها چشمی که جوانی از دست رفته را بازیافته بود، ما را برانداز کرد: سینیوری، اینهم درباره مردم. خوب بود، نه؟

ماکسیم گورکی

منبع : آی کتاب