عینک ها را از چشم بردارید

هیچ دقت كرده اید كه عینك روی چشم یك خلبان، پلیس، مامور انتظامات، محافظین مراكز مهم دولتی و صنعتی و بانك ها، ورزشكاران مثل تنیس بازان، شناگران و مشابه آن، غواصان، هنرمندان تئاتر و سینما، تعمیركار اتومبیل ، آشپزخانه ها و... چه مقدار فعالیت او را محدود می سازد. اگر این افراد نزدیك بین باشند بالاجبار باید از عینك یا كنتاكت لنز استفاده كنند كه در بعضی از مشاغل استفاده از لنز تماسی نیز مقدور نیست. یا به واسطه حساسیتی كه ممكن است به لنز یا داروهای آن وجود داشته باشد استفاده از لنز نیز غیرممكن می شود. چهارده درصد عیوب انكساری را نزدیك بینی تشكیل می دهد و این افراد همانطور كه از نام آن روشن است نزدیك را می بینند و فاصله دور را تار و مبهم می بینند. مجسم كنید اگر عینك یك پلیس به هر دلیلی از چشم بیفتد چگونه می تواند ماموریت خود را ادامه داده و مجرم را تعقیب كند؟! برای حل این مشكل گره گشایی معجزه آسایی شده و با روش جراحی مدرن می توان این عیب انكساری را برطرف كرد.
بهتر است قبل از توضیح در مورد این روش نوین درمان بدانیم نزدیك بینی چیست؟نزدیك بینی عبارت است از عدم هماهنگی عوامل انكساری چشم یعنی قرنیه (بخش شفاف قدامی چشم یا پنجره بینایی)، عدسی (كه به طور طبیعی شفاف بوده و قدرتی معادل ۲۰+ دیوپتر دارد و قادر است تصویر را روی شبكیه یعنی لایه سلول های بینایی كه گیرنده تصاویر هستند متمركز كند) و طول قدامی خلفی چشم (فاصله بین نقطه مركزی قرنیه تا شبكیه كه در سطح انتهای كره چشم قرار گرفته كه در افراد بالغ معمولاً بین ۲۴ تا ۲۵ میلی متر است.)آنچه از نظر فیزیكی در افراد نزدیك بین روی می دهد بسیار ساده است یعنی حالتی كه در آن وقتی دو شعاع موازی از جسمی به چشم می تابد پس از عبور از سطوح انكساری چشم به جای آن كه روی شبكیه متمركز شوند، در جلوی آن تقاطع می كنند و كانون خلفی را می سازند. بدینسان تصویر حاصله روی شبكیه جدا از هم و مبهم دیده می شود؛ این امر ممكن نمی شود مگر قدرت انكساری بخش قدامی چشم یعنی قرنیه و عدسی بیش از طول چشم باشد یا طول قدامی خلفی چشم بیشتر از حد معمول باشد و تصویر در جلوتر از آن تقاطع كند كه در درجات بالای نزدیك بینی این قطر به ۲۷ تا ۳۶ میلی متر بالغ می شود. افراد نزدیك بین معمولاً شكوه و شكایتی جز اختلال دید دور ندارند و گاه در سنین پایین با تطابق مقداری از آن جبران می كنند یا با فشار دادن پلك ها بر یكدیگر و تنگ كردن فاصله آنها محدودیتی در فضای بینایی ایجاد كرده تا دید خود را بهبود بخشند.در نزدیك بینی ساده یا محوری كه آن را نزدیك بینی فیزیولوژیك نیز می نامند عوامل انكساری وضعیت طبیعی دارند ولی ارتباط منطقی و صحیح بین آنها وجود ندارد. معمولاً نزدیك بینی ساده ارثی است كه گاه كار نزدیك در بروز آن اثر دارد. اینچنین افزایش نزدیك بینی را می توان در سنین بلوغ در افرادی كه مشاغلی مانند یراق دوزی، حروفچینی و به خصوص قالیبافی دارند مشاهده كرد كه در اینگونه افراد فاصله نزدیك كار، نور بد و زمینه مساعد نزدیك بینی نقش عمده ای دارد. نزدیك بینی فیزیولوژیك در زمان رشد فعال چشم به وجود می آید. لازم است بدانیم كه چشم در ۷۵ درصد موارد در چهارسالگی به رشد كامل می رسد كه در افراد نزدیك بین این رشد متوقف نشده و تا سنین بلوغ نیز ادامه می یابد.چشم افراد نزدیك بین درشت تر و برجسته نشان داده می شود كه اگر نزدیك بینی یك طرفه باشد گاه با اختلالات فعالیت تیروئید كه با بزرگی كره چشم همراه است، اشتباه می شود.چپی چشم و انحراف چشم گاه با نزدیك بینی همراه است كه این امر به واسطه كاهش تقارب یعنی حركت هماهنگ كره چشم ها به دنبال كاهش تطابق به وجود می آید. باید دقت داشت كه این چپی نیاز به عمل جراحی نداشته و با اصلاح نزدیك بینی از بین می رود.نوع دیگر نزدیك بینی، نزدیك بینی پیش رونده یا بدخیم یا پاتولوژیك است كه اساساً مادرزادی است. ارث مهم ترین عامل نزدیك بینی بدخیم است ولی عوامل جانبی دیگری مثل نارس بودن نوزاد هنگام تولد، ابتلا به سرخچه در دوران بارداری و مسمومیت حاملگی و بالاخره آب سیاه جوانان در ایجاد آن نقش عمده دارند.نزدیك بینی پاتولوژیك بیش از منهای شش دیوپتر است و در این بیماران سیر بیماری جدی بوده و تغییرات تحلیلی پیش رونده در ته چشم به وجود می آید كه ضربه اصلی را به بینایی دقیق وارد كرده و سبب می شود تا با اصلاح كامل عیب انكساری میزان بینایی به حدقابل قبول و كامل نرسد. پارگی پرده چشم به واسطه كشیدگی و ضایعات تحلیلی در لایه شبكیه، كدورت عدسی به خصوص در مركز عدسی، كدورت بخشی میانی كره چشم و پیدایش نقاط كدر یا به صورت رشته ای و رقیق شدن مایع زجاجیه از جمله عوارضی است كه افراد نزدیك بین را تهدید می كند.
عدسی مقعر می تواند این اختلال انكساری را اصلاح كند. عینك ساده ترین روش درمان است كه در سنین رشد باید دقیق و مرتب كنترل شده و با تغییر قدرت انكساری چشم نمره آن را عوض كرده تا همواره مبتلای نزدیك بینی دید كامل داشته باشد.عدسی های تماسی یا كنتاكت لنز راه دیگر بهبودی است. كنتاكت لنز برخلاف شایعات بی مورد (كه درباره آن بین عوام گفته می شود) بسیار سودمند بوده و نه تنها از نظر زیبایی برتری چشم گیری نسبت به عینك دارد بلكه دید محیطی كامل به بیمار داده و اثر شكست منشوری نور را كه افراد نزدیك بین بالا در دید محیطی پیدا می كنند، ندارد. در صورت استفاده درست و رعایت مسائل بهداشتی و مراقبتی یكی از بهترین طرق اصلاح نزدیك بینی به شمار رفته و عارضه مهمی نیز در پی ندارد. این نكته را كه به غلط گفته می شود كنتاكت لنز همانند عینك فقط قادر است عیب نزدیك بینی را اصلاح كند و هیچ یك نقشی در جلوگیری از پیشرفت نزدیك بینی و بالا رفتن نمره ندارند فراموش كنید.درمان جراحی نزدیك بینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یكی از این راه ها برداشتن عدسی شفاف داخل چشم است كه با انجام این عمل حدود ده تا پانزده دیوپتر از نزدیك بینی اصلاح می شود ولی به واسطه عوارض بسیار شایع و فراوان عمل این روش موردپسند نیست. روش دیگر قرار دادن عدسی اصلاح كننده در داخل چشم در جلوی مردمك است كه مورد توافق تمام پزشكان نبوده، ولی روشی است كه به طور متناوب در دنیا صورت می گیرد و امروزه با تولید لنز Artizan این روش جراحی مقبولیت بیشتری پیدا كرده است.علت عدم استقبال از این روش نیز عوارض احتمالی ای است كه ناشی از باز كردن كره چشم جهت قرار دادن عدسی در داخل آن، خطر خونریزی و عفونت و كدر شدن عدسی طبیعی چشم و مشابه آن است.
عمل جراحیRK) ) Radial Keratotomy نخستین اقدام درمانی جراحی جهت رفع عیب انكساری، روشی بوده بسیار سودمند، كم عارضه و مفید. سابقه تاریخی این روش از ۱۸۹۴ آغاز شد و در ۱۹۳۰ در ژاپن پیگیری شد كه به واسطه اینكه برش ها از داخل صورت می گرفت چندان موفقیت آمیز نبود.در ۱۹۷۲ یك حادثه جرقه نویدبخش راه مدرن درمان را در مسكو روشن كرد. ماجرا از این قرار بود كه به دنبال زد و خورد عینك شكسته و تكه های شیشه وارد چشم یك مرد جوان شده و برش هایی در چشم او ایجاد می كنند و با مراجعه به پزشك تحت درمان قرار می گیرد، پس از بهبودی ملاحظه می كند به طور معجزه آسایی بدون عینك قادر است ببیند، پروفسور Fyodorov با مطالعه و دقت در وضعیت چشم این بیمار در ۱۹۷۴ اولین عمل جراحی را با ایجاد برش هایی در سطوح قرنیه انجام داده و نخستین گام مثبت علمی در اصلاح نزدیك بینی را برداشت و نام خود را به عنوان یك دانشمند و پروفسور باارزش چشم پزشكی در تاریخ علم ثبت كرد. در ۱۹۷۶ دكتر Bores این روش را تحت مطالعه قرار داد و با انجام آن در ۱۹۷۸ در آمریكا سبب شد تا نظر كلیه مراجع علمی چشم پزشكی را به خود معطوف دارد و از این لحظه دگرگونی وسیع رادیال كراتوتومی به عمل آمد و با تكنیك پیشرفت علمی ابزارهای مدرن جراحی تهیه شد و این راه به عنوان روش مدرن و سودمند درمان نزدیك بینی ثبت شد.جراحی عیوب انكساری (Refractive surgery) روشی است كه قادر است رنج تحمل عینك را در افراد نزدیك بین تسكین داده و سبب شود تا یك مامور انتظامی یا تعمیركار اتومبیل بدون نگرانی از افتادن عینك مجرم را تعقیب كرده یا به هرگونه كه لازم است وضعیت سر خود را در اطراف موتور اتومبیل به حركت درآورد. وقتی یك نزدیك بین تحت عمل جراحی تصحیحی قرار می گیرد دیگر نیازی نیست تا نیمه شب كه با صدای گریه كودكش از خواب برمی خیزد به دنبال عینك تمام آنچه در كنار او است، به هم بریزد و یا حتی در تاریكی شب روی عینك پا گذاشته و آن را خرد كند، چه با انجام این عمل بینایی او به وضعیت طبیعی برگشته و برخلاف گزارشات اولیه كمترین عارضه ممكن را نیز در پی دارد.یكی از محدودیت های انجام عمل جراحی عیب انكساری سن است. باید مبتلایان نزدیك بینی كه تحت عمل جراحی قرار می گیرند از هجده سال بیشتر داشته باشند، یعنی رشد كره چشم و پیشرفت نزدیك بینی تقریباً مراحل نهایی را بگذراند. روش كار RK عبارت بود از ایجاد برش هایی در سطح قدامی قرنیه كه با محاسبات دقیقی كه قبل از عمل انجام می گرفت، تعداد، عمق و روش برش ها بررسی شده و با انجام آن قدرت انكساری قرنیه به طریقی تغییر داده می شد تا تصویر پس از عبور بر روی شبكیه چشم متمركز شود. نتایج عمل جراحی آمار بسیار ارزشمندی را در جهت بهبودی نشان می داد و همان طوری كه قبلاً نیز گفته شد، خوشبختانه عوارض عمل نیز بسیار پایین بود. رادیال كراتوتومی در دو چشم همزمان انجام نمی شد و بین شش هفته تا سه ماه بین عمل جراحی دو چشم فاصله می گذاشتند، عارضه شایع عمل جراحی تاری دید و دید مواج بود كه هر دو عارضه گذرا بوده و به سرعت از بین می روند و بینایی شفاف و بدون اشكالی را برای بیمار در پی داشت. رادیال كراتوتومی با چاقوی بسیار مدرن و پیشرفته با تیغه الماس صورت می گیرد، البته این روش امروزه دیگر به كار نمی رود و درمان لیزری جانشین آن شده است.اعمال جراحی لیزری جهت رفع عیب انكساری به اسامی مختلف و با روش های گوناگون وجود دارد، ولی آنچه امروز بیشتر مردم از آن آگاهی پیدا كرده اند و یا در صفحه كامپیوتر خود و یا مجلات به صورت آگهی و یا آگاهی ملاحظه می كنند، Lasik و عمل جراحی لیزری دیگری به نام Lasek است.اعمال جراحی لیزری كه عیوب انكساری را برطرف می سازند، عملاً مشابه هم بوده و تفاوت های بسیار اندكی با هم دارند. آنچه مسلم است تصمیم نهایی برای انتخاب روش جراحی لیزری با متخصص چشم است؛ چرا كه بررسی های به عمل آمده بر روی چشم بیمار، میزان و نوع ضعف بینایی، اندازه گیری دقیق قوس و ضخامت قرنیه به وسیله دستگاه های كامپیوتری و نهایتاً نتیجه مثبتی كه برای بیمار خواهد داشت، خط اصلی درمان را مشخص می سازد.گفته ها و نوشتارهای غیرعلمی و شایعات گوناگونی در مورد عوارض عمل جراحی لیزری در بین مردم رواج دارد كه خوشبختانه اكثر این اقوال غیرواقعی است.عمل جراحی لیزری برای اصلاح نقص بینایی شاید كمترین عارضه را در بین اعمال جراحی در پی دارد. شایع ترین عارضه و یا نقص این عمل باقی ماندن بخشی از ضعف بینایی است كه نسبت به میزان اولیه بسیار اندك است. نتیجه مطلوب زمانی حاصل می شود كه پرونده چشمی بیمار تكمیل بوده و تمام بررسی ها قبل از عمل جراحی دقیقاً به عمل آمده و هنگام عمل جراحی همكاری بیمار كامل و بدون نقص باشد.تكنیك عمل جراحی لیزری برای از بین بردن ضعف بینایی بدین صورت است كه پس از معاینات اولیه و كامل چشمی و بررسی وضعیت بیمار از جهت بیماری های مختلف، مصرف دارو و شرایط روحی و توضیح دقیق در مورد نتیجه عمل جراحی و مراقبت های قبل و بعد از عمل و اندازه گیری های كامپیوتری، بیمار وارد اتاق عمل شده و چشم ها و بخش وسیعی از صورت كاملاً ضدعفونی شده و سپس بر روی تخت عمل جراحی به آرامی و بدون ترس و نگرانی دراز می كشد. بیمار باید در این شرایط كاملاً آرام باشد. سر بیمار در زیر میكروسكوپ دستگاه لیزری قرار گرفته و به وسیله پزشك معالج نور و میكروسكوپ تنظیم می شود. با قطره بی حسی و اثر بسیار مثبت و بی ضرر آن بیمار هیچ گونه دردی نخواهد داشت، براساس محاسبات از قبل به عمل آمده و به روشی كه قبلاً مشخص شده است (Lasek, Lasik, PRK یا Epilasik) لایه ای از سطح قرنیه برداشته شده و در حالی كه بیمار دقیقاً به نور نگاه می كند، اشعه لیزر به چشم تابانده می شود. در این لحظات اوج همكاری بیمار ارزش بسیار دارد و باید دقیقاً به نقطه نورانی مورد نظر نگاه كند تا اشعه لیزر به نقاط از قبل تنظیم شده برخورد كند. بعد از تابش لیزر كه كمتر از یك دقیقه طول می كشد، محل برخورد لیزر با قرنیه شست وشو داده شده و بستگی به روش تعیین شده لایه برداشته شده اولیه بر سر جای خودش قرار داده می شود و یا كنتاكت لنز برای حفاظت قرنیه بر روی چشم قرار می گیرد، بیمار با پای خود اتاق عمل را ترك كرده و دستورات بعد از عمل را كه هم شفاهی و هم به صورت كتبی به همراه داروهای لازم (قطره های چشمی) دریافت می كند، بعد از نیم ساعت مجدداً معاینه چشمی بعد از عمل به عمل می آید و بیمار مرخص می شود. شخصی كه مورد عمل جراحی لیزری قرار می گیرد به هیچ وجه نباید انتظار داشته باشد بینایی خوبی در روز عمل داشته باشد، ولی به طور مسلم بعد از ۲۴ ساعت بینایی قابل قبول و خوبی پیدا می كند. نكته ای كه لازم است اضافه كنم انجام عمل جراحی برای افراد دوربین و آستیگمات است، چرا كه در این بحث تمام اشارات به نزدیك بینی بود كه بالاترین آمار اختلال انكساری را دارد، امروزه دوربینی و آستیگماتیسم و یا خطوطی از این عیوب نیز با اعمال جراحی لیزری اصلاح می شود و روش كار نیز كاملاً مشابه است.
*جراح و متخصص بیماری های چشم

منبع : روزنامه شرق