افزایش سهم بازرگانی در اقتصاد ملی

یکی از بخش های مهم در اقتصاد و تولید ناخالص داخلی، بخش خدمات است. در میان گروه های مختلف خدمات، بازرگانی از اهمیت فزاینده ای برخوردار است. بازرگانی نتیجه فعالیت اقتصادی در بخش های مختلف را در دسترس مصرف کنندگان داخلی و خارجی قرار می دهد و هر اندازه که از سرعت بیشتری برخوردار باشد، ضمن تأمین رفاه بیشتر برای مصرف کنندگان، روند تولید را نیز مورد حمایت قرار می دهد. رایج ترین تعریفی که می توان برای بازرگانی برشمرد عبارت است از معاوضه و مبادله هر نوع کالا یا خدمت را که به منظور رفع نیاز یا حصول منفعت صورت بگیرد، بازرگانی، یا تجارت می نامند. به عبارتی دیگر بازرگانی مجموعه آن دسته از فعالیت ها و عملیاتی است که به مبادله کالا و خدمات و مواد اولیه مورد نیاز مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و انتقال آنها از مبادی عرضه به مراکز مصرف و تقاضا و نگهداری آنها مربوط می شود.
با توجه به طبقه بندی کلان حساب های ملی، سهم بخش بازرگانی را می توان درصدی از بخش خدمات و همچنین کل تولید ناخالص داخلی به عنوان برآیند فعالیت های اقتصادی مورد بررسی قرار داد. براساس آمار و اطلاعات موجود در سال های ۸۴ - ۱۳۵۵ گروه خدمات به طور متوسط ۵۲‎/۵ درصد از تولید ناخالص داخلی و بخش بازرگانی به طور متوسط ۳۴‎/۲ درصد از گروه خدمات و ۱۴‎/۸ درصد از کل تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. در سال ،۱۳۵۵ ۱۲‎/۸ درصد از تولید ناخالص داخلی سهم بخش بازرگانی بود. با گذشت زمان سهم این بخش از کل فعالیت های اقتصادی رو به فزونی یافته به طوری که براساس آخرین آمار منتشر شده در سال ،۱۳۸۴ ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. جدول زیر به تفکیک سهم گروه خدمات و بازرگانی را به قیمت های ثابت سال ۱۳۷۶ نشان می دهد.
متغیر دیگری که در بعد اقتصاد کلان پس از تولید ناخالص داخلی می توان به آن اشاره کرد و در حال حاضر اهمیت دوچندان یافته است، تعداد افرادی است که در هر بخش اقتصادی مشغول به فعالیت هستند. در بخش بازرگانی براساس آمار و اطلاعات مندرج در سالنامه آماری با توجه به سرشماری های صورت گرفته مرکز آمار ایران درسال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۷۵ شاغلان این بخش دستخوش تغییرات محسوسی شده است. در سال۱۳۳۵ تعداد افرادی که در این بخش مشغول فعالیت بودند ۳۵۵ هزار نفر را شامل می شد که ۶ درصد کل اشتغال را تشکیل می داد که در سال۱۳۷۵ به یک میلیون و ۹۲۷ هزار نفر افزایش یافته و ۱۴‎/۲درصد از کل اشتغال کشور را به خود اختصاص داده است. این رشد قابل ملاحظه را می توان ناشی از این?دلایل دانست: اول این که بخش بازرگانی دارای ظرفیت ها و پتانسل بالقوه ای است که قابلیت جذب افراد را در حوزه های مختلف بازرگانی دارد و می توان با گسترش این بخش و بهره گیری از دانش و ارائه کالا از طریق تکنولوژی های مورد استفاده در کشورهای پیشرفته، شغل های جدید ایجاد کرد و روش های سنتی توزیع کالا را که به تعدد واسطه های زاید و در نهایت افزایش قیمت پرداختی توسط مصرف کنندگان می انجامد اصلاح کرد. از سوی دیگر نبود ریسک و خطر در این بخش و اطمینان از کسب منفعت و سود مورد انتظار، افراد را به این بخش جذب می کند که با توجه به محدودیت منابع و امکانات مالی حوزه های دیگر نمی توانند به نقش خود در اقتصاد بپردازند.
● جمع بندی:
۱) سهم بخش خدمات از تولید ناخالص داخلی بطور میانگین ۵۲‎/۵ درصد بوده است و بخش های دیگر اقتصاد شامل گروه های کشاورزی، صنایع و معادن، نفت مجموعاً کمتر از ۴۸ درصد را تشکیل می دهند که این امر ناشی از عدم هماهنگی و توسعه دیگر بخش های مولد اقتصادی است.
۲) بطور میانگین سهم بخش بازرگانی از تولید ناخالص داخلی در طی دوره حدود ۱۵ درصد بوده و تغییر چندانی در ضریب تولید ناخالص داخلی رخ نداده است. اما با ملاحظه به روند تغییرات اشتغال در سال های ۱۳۷۵-۱۳۵۵ رشد قابل ملاحظه ای داشته است به گونه ای که در سال ،۱۳۵۵ حدود ۷‎/۶ درصد کل اشتغال را تشکیل می دهند.در حالی که این نسبت برای سال ۱۳۷۵ برای اشتغال ۱۳‎/۲ درصد بوده است و این امر را می توان به عدم توجه به زیرساخت های بخش های تولیدی، عدم حمایت واقعی از تولیدکنندگان و مولدان اقتصادی و بی ثباتی در سیاست های اقتصادی کشور دانست.

علیرضا یاوری

منبع : آسمان ابری