۱۵ آذر ـ ۶ دسامبر ـ افتادن بغداد به دست عثمانی - نگاهی تاریخی به اهمیت عراق به عنوان کلید خاور میانه

سلطان سلیمان امپراتور عثمانی در این روز در دسامبر ۱۵۳۴ تصرف بغداد را تکمیل کرد . نیروهای عثمامی دو روز پیش از این وارد حصار بغداد شده بودند که برخی از مورخان آن روز را زمان تصرف بغداد ذکر کرده اند. دولت صفویه ایران بعدا بغداد را از عثمانی ها پس گرفت و در آنجا یك پایگاه ثابت به وجود آورد و یك واحد نظامی نیرومند مستقر ساخت . جنگ متناوب ایران و عثمانی بر سر بغداد دو قرن طول كشید و در زمان نادر شاه مصالحه صورت گرفت؛ ایران از دعاوی خود بر بغداد دست كشید و عثمانی حاكمیت ایران بر ایروان و همه قفقاز جنوبی را برسمیت شناخت. در زمان شاه عباس هم عثمانی ها همین نظر را داشتند و شاه عباس موقتا و تا رسیدن به هدفهای مقدم خود آن را رد نكرده بود.
سرزمینی كه امروز جمهوری عراق خوانده می شود از عهد باستان كلید خاور میانه و آسیای غربی بوده و هر دولت كه این كلید را به دست داشته قدرت برتر در منطقه بوده است. دولتهای بابل و آشور همین نقش را داشتند. كوروش بزرگ پس از تصرف بابل بود كه ایجاد كنفدراسیون جهانی خود را اعلام داشت. داریوش سوم پس از شكست «اربیل» به هزیمت رفت. اسكندر مقدونی پس از جهان گشایی در بابل استقرار یافته بود كه در همانجا درگذشت. جانشنیان اسكندر شهر « سلوكیه » را در كنار دجله ساختند تا از آنجا بر آسیای غربی حكومت و نظارت كنند.
پس از آنها اشكانیان ایران تیسفون ( مداین ) را در سوی دیگر دجله ساختند و دو دولت اشكانی و ساسانی ایران حدود هزار سال از این شهر بر امپراتوری پهناور حكومت كردند. هر دو دودمان خطر نزدیك بودن به مرز رقیب ( خط آتش ) را تحمل كردند و پایتخت را از تیسفون به یك شهری مركزی انتقال ندادند. عباسیان به جای زادگاه اسلام ، بغداد را در نزدیكی تیسفون به صورت شهر درآوردند و مركز خلافت اسلامی قرار دادند. ایرانیان استقلال طلب دوباره این مركز حساس را به چنگ آوردند.
همه هدف سلجوقیان ، مغولها و تیموریان تصرف بغداد بود. شاه اسماعیل صفوی اندكی پس از اعلام سلطنت بغداد را متصرف شد. همه تلاش عثمانی این بود كه بغداد را در دست داشته باشد و سرانجام با مصالحه با ایران به این هدف خود رسید. در جریان جنگ جهانی اول، هدف روسیه و انگلستان رسیدن به بغداد بود و بر پایه این رقابت، روسها از طریق ایران تا كرمانشاه پیش رفتند ولی در پایان جنگ اول كه عثمانی از میان رفت و روسیه گرفتار جنگ داخلی شد، بغداد به تصرف انگلستان درآمد و از اینجا بر مناطق عربی متصرفه بنای حكومت كردن و سلطان و امیر سازی را گذارد و سپس و در ظاهر مناطق ساخت خود را به این سلاطین و شیوخ واگذار كرد.
در دوران اتحادیه سازی، اتحادیه نظامی كه غرب در خاورمیانه برای محاصره شوروی به وجود آورد در بغداد تاسیس و به نام پیمان بغداد خوانده شد. متعاقب آن، روسها به ملیون و چپهای عراقی كمك كردند تا در بغداد كودتا به راه اندازند و حكومت سلطنتی ساخت انگلستان را حذف كنند و از آن پس عراق دوست و هم پیمان مسكو و مدعی كویت و هر سرزمین دیگر شد كه مطمح نظر غرب قرار می گرفت. پس از خروج انگلستان از شرق سوئز، توجه اصلی آمریكا معطوف به عراق شد و مدتها با كمك شاه كردهای عراقی را بر ضد دولت عراق ( دوست مسكو) بر می انگیخت.
صدام حسین با این كه می دانست زیر ذره بین آمریكا و اسراییل است كه هر دو اهمیت عراق را به خوبی می شناسند مرتكب دو اشتباه سیاسی شد؛ یكی این كه در روزهای افول قدرت مسكو فریب خورد و كویت را اشغال كرد و با این عمل استقرار آمریكا را در عربستان ، كویت ، قطر و ... تثبیت كرد و با اشتباه دیگر كه باز نگذاردن درهای عراق به روی بازرسان سازمان ملل بود بهانه اشغال نظامی عراق را به دست آمریكا داد زیرا كه او، دیگر اسلحه كشتار جمعی نداشت كه درهایش را ببندد و وانمود كند كه دارد. با اشغال نظامی عراق، آمریكا كه رقیب جهانی نداشت، با استفاده از این خلاء آن كشور را به دست آورد افتاد و اینك ۱۵۰ هزار نیرو در آنجا دارد و ....
تاریخدانان و دیگر اصحاب نظر در نوامبر ۲۰۰۴ با نشان دادن مرزهای عراق روی نقشه و موقع جغرافیایی آن و با توجه به تحولات چند هزار ساله تاریخی منطقه و با این استدلال كه عراق كلید خاور میانه است بعید می دانند كه دولت آمریكا ، مخصوصا در این زمان كه معارضه غرب و مسكو آغاز دوباره خود را آشگار ساخته است در آینده ای قابل پیش بینی همه نیروی نظامی خود را از عراق خارج سازد. برخی از این مفسران حتی پیش بینی كرده اند كه دولت آمریكا در عراق ، بمانند كره جنوبی و ژاپن، پایگاه نظامی ایجاد كند كه با این عمل نظر اسرائیل هم تامین می شود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز