برخورد با بنزین

نخستین بار در دوره دولت سازندگی بود كه حذف یارانه بنزین در دستور كار قرار گرفت، اما زود به بوته فراموشی سپرده شد. در دوره دولت اصلاحات نیز مسئله بنزین با افزایش قیمت آن و سپس تثبیت قیمت ها مواجه شد و راه به جایی نبرد. دولت نهم نیز تاكنون ادامه دهنده راهكار ساده واردات بنزین بوده است، اما به نظر می رسد دولت دیگر چاره ای جز تجدیدنظر در این فرآیند ندارد.
تصمیم گیرندگان اقتصادی دولتی باید اقداماتی انجام دهند تا بحث داغ درباره بنزین و تبعات مثبت و منفی تصمیم در خصوص آن به پاشنه آشیل دولت تبدیل نشود.نمایندگان مجلس چندی پیش به یك فوریت لایحه ای در مورد افزایش ۵/۳ میلیارد دلار اعتبار برای واردات بنزین رأی مثبت ندادند.به موازات این موضع مجلس، خبر تدارك برای ارائه لایحه جدیدی از سوی دولت در قبال افزایش پلكانی قیمت بنزین منتشر شد.اما مدیر عامل شركت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نیز از اجرای آزمایشی طرح كارت هوشمند سوخت از آذر ماه امسال خبر داد.
سیدحسن ضیاء كاشانی گفت: این طرح از اول اسفند ماه به طور عملیاتی در سراسر كشور اجرا خواهد شد.وی در ادامه گفت: ۱۸۸جایگاه عرضه بنزین تا پایان امسال به امكانات عرضه گاز سی ان جی مجهز می شوند.
كاشانی افزود: هم اكنون ۱۲۰جایگاه عرضه بنزین در كشور برای نصب تجهیزات عرضه گاز سی ان جی آماده شده است.وی با بیان اینكه با راه اندازی این تعداد جایگاه دو منظوره سوخت و توسعه استفاده از سوخت سی ان جی به میزان ۴۷۰ میلیون دلار از واردات بنزین جلوگیری خواهد شد، افزود: راه اندازی هر جایگاه دومنظوره توزیع سوخت به ۴میلیارد ریال سرمایه گذاری نیاز دارد كه با فعالیت آن ۴برابر میزان این سرمایه گذاری، درآمد حاصل می شود.البته دولت در لایحه خود درخواست افزایش اعتبار واردات بنزین از ۵/۲ میلیارد دلار به ۶میلیارد دلار را مطرح كرده بود.
اما فرهاد رهبر، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی هنگام طرح یك فوریت این لایحه گفت: در زمان تصویب لایحه بودجه سال ۱۳۸۵، دولت تبصره ۱۳ را پیشنهاد كرده بود كه ۴ میلیارد دلار برای واردات بنزین اختصاص دهد.رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی تأكید كرد: مقرر شده بود سهمیه بندی بنزین ابتدا به صورت صرفه جویی و در سه ماهه آخر سال ۸۵ اجرا شود تا بتوان با ۴میلیارد دلار در سال ۸۵ سوخت كشور را تأمین كرد.رهبر یادآور شد: این رقم در شرایطی تعیین شد كه در سال گذشته اعتبار واردات بنزین بیشتر بود.رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی با یادآوری اینكه مجلس در قانون بودجه ۵/۲میلیارد دلار را برای واردات بنزین تصویب كرده است ، اضافه كرد: تمام پیش بینی ها مستلزم ثابت ماندن قیمت ها بود.بهای بنزین در دنیا در زمان حاضر ۲۵ تا ۵۰ درصد افزایش یافته یعنی بهای ۵۰۰ دلار بنزین به ۷۰۰ دلار رسیده است.پیش بینی می شود تا پایان سال۲۰۰۶ بهای بنزین به ۷۵۰دلار برسد.
طبق گفته مسئولان، اعتبار ۵/۲میلیارد دلار مصوب بودجه ۱۳۸۵ برای واردات بنزین به اتمام رسیده و اكنون از ذخایر استراتژیك بنزین كشور استفاده می شود.اما در این میان برخی نمایندگان تبصره ۱۳ بودجه سال ۸۵ كل كشور را بهانه ای برای فرار از راهكار اصلی دانسته و اعلام كردند: مجموعه ای كه در تبصره ۱۳ آمده است طرح ها خوب، اما دیر بازده است و اجرای آن سالها طول خواهد كشید.تبصره ۱۳، مجموعه ای از تكالیف پیوسته و ناپیوسته در قبال چگونگی مصرف بنزین و نوسازی ناوگان حمل و نقل شهری و برون شهری توسط دولت است كه همه آنها لازم و ضروری است، اما حداقل زمان تحقق عینی آن پنج سال است.
●از كجا شروع شد
در نیمه اول فروردین ماه جاری، رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی اعلام كرد كه در نیمه دوم سال ۸۵، بنزین بار دیگر سهمیه بندی خواهد شد.
سهمیه بندی بنزین همراه با دونرخی شدن آن خواهد بود و به گفته برخی از اعضای مجلس شورای اسلامی قرار است با اجرای سهمیه بندی، بنزین با دو نرخ ۸۰ و ۴۰۰ تومانی عرضه شود. بسیاری معتقد بودند كه سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین كه چندی پیش اختیار آن با مصوبه مجلس به دولت داده شد، می تواند باعث شوك شدیدی بر قیمت ها و دامن زدن به گرانی ها شود.
برخی دیگر از كارشناسان البته سهمیه بندی را تدبیری در برابر تحریم های گسترده اقتصادی دانسته و معتقد بودند كه وابستگی كشور به واردات بنزین می تواند به پاشنه آشیل دولت تبدیل شود.
در بعد خارجی، ایران از جمله صادر كنندگان عمده نفت در جهان است اما در عین حال واردكننده بزرگ بنزین نیز به شمار می رود. مصرف روزانه بنزین در ایران ۶۲ میلیون لیتر ذكر شده كه با در نظر گرفتن افزایش ۵/۱۰درصدی مصرف در دو سال گذشته، مصرف بنزین تا پایان امسال به بیش از ۷۳میلیون لیتر خواهد رسید. بنا به پیش بینی مقامات رسمی، این مقدار در سال۱۴۰۰ به بیش از ۳۰۸میلیون لیتر در روز خواهد رسید.
به گفته مقامات مسئول نفتی كشور در سال گذشته به طور متوسط روزانه ۲۶ میلیون لیتر بنزین وارد شده كه در ماه های پایانی به ۳۰ میلیون لیتر مصرف بنزین روزانه نیز رسیده است.این در حالی است كه در حال حاضر پالایشگاه های داخلی تنها توان ۵/۳۸ میلیون لیتر بنزین را دارند، با این حساب شرایط خاص و فوق العاده، بحران بنزین به یكی از بحران های حاد بدل خواهد شد كه می تواند مشكلات قابل توجه اجتماعی و اقتصادی را به دنبال داشته باشد. حال آنكه سلب فوریت لایحه واردات بنزین نیز پیام های جدی دارد.
●تكلیف را مشخص كنید
محمد خوش چهره، عضو كمیسیون اقتصادی مجلس تأكید كرد: دولت باید تكلیف خود را درباره بنزین مشخص كند چرا كه اختصاص ۵/۳ میلیارد دلار جهت واردات بنزین اقدام منطقی محسوب نمی شود.
وی با تأكید بر اینكه رأی منفی نمایندگان به فوریت لایحه افزایش اعتبارات واردات بنزین هشدار برای دولت بود، افزود: انتشار خبر ارائه لایحه جدیدی از سوی دولت در قبال افزایش پلكانی قیمت بنزین، حركت جدید دولت برای اعمال فشار به مجلس به حساب می آید.
خوش چهره به رغم اینكه عده زیادی از چهره های مجلس مانند رئیس و نایب رئیس مجلس و دیگر اعضای هیأت رئیسه در تلاش بودند تا فوریت لایحه افزایش اعتبارات واردات بنزین رأی بیاورد اما نمایندگان مجلس به آن رأی ندادند، افزود: بعید می دانم دولت پس از اقدام مجلس در قبال رأی منفی برای اختصاص ۵/۳ میلیارد دلار جهت واردات بنزین، درصدد تحمیل تورم ۳۰درصدی به جامعه در قبال افزایش قیمت بنزین باشد.
عضو كمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینكه در یك كشاكش با فشار به دولت نهایتاً برای واردات بنزین موافقت سه ماهه گرفته خواهد شد، تصریح كرد: اگر دولت لایحه یا موضوع افزایش بهای بنزین را عملیاتی بكند، در عمل، با تناقض در شعارهای عدالت محور دولت مواجه می شویم.وی با تأكید بر اینكه دولت باید خود را به اهداف قانونی موجود در برنامه چهارم توسعه و سند بودجه امسال در قبال مصرف سوخت برساند، اظهار داشت: مجلس به هیچ عنوان افزایش قیمت بنزین را نمی پذیرد.عضو فراكسیون اكثریت مجلس گفت: التهاب ناشی از بحث بنزین، سهمیه بندی و یا دو نرخی شدن كه ممكن است جامعه را دچار مسئله كند، در سال جاری وجود نخواهد داشت و فشارها برای سال آینده خواهد بود.خوش چهره افزود: با توجه به سلب فوریت این لایحه، مكانیزم های دیگری وجود دارد، از جمله با امضای تعدادی از نمایندگان مجلس می توان این موضوع را در اولویت دستور كار مجلس قرار داد و تا مهر ماه بحث واردات بنزین را مدیریت كرد.
نخستین بار در سال های دهه هفتاد بود كه حذف یارانه بنزین به عنوان یكی از گزینه های دولت وقت مورد توجه قرار گرفت. این زمان كه مصادف با ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی بود، نگرانی های اجتماعی و سیاسی كه ممكن بود بر اثر حذف این یارانه ها پیش بیاید و هشدارهای داده شده در این زمینه، وی را از حذف یارانه های نان و بنزین منصرف كرد.
پس از آن، دولت آقای احمدی نژاد، لایحه دو نرخی كردن بنزین را به رغم تمایل و شعارهای عدالت خواهانه برای كاستن از اتكای ایران به واردات بنزین در مجلس مطرح كرد.
●آخرین نكته
میانگین مصرف بنزین این روزها از مرز ۸۷ میلیون لیتر در روز گذشته و ركوردی جدید در تاریخ مصرف بنزین در كشور ثبت كرده است.پیش از این در روز ۱۲فروردین ماه و همزمان با پایان تعطیلات نوروزی میزان مصرف بنزین به ۸۶ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر رسیده بود و آمار مصرف این فرآورده در روز ۱۶ شهریور، ركورد مصرف بنزین را شكست.به نظر می رسد مجلس و دولت با هماهنگی خود باید تكلیف چگونگی تولید و توزیع بنزین را به دور از كشمكش های سیاسی و یك بار برای همیشه، روشن كنند.

علی وفا

منبع : روزنامه همشهری