رژیم غذایی دراسلام

رژیم غذایی دراسلام درعصری که ما زندگی داریم، Diet یا رژیم غذایی اهمیت خاصی به خود گرفته است. زیرا برخی بخاطر زیبائی اندام، ودیگری بخاطر حفظ وسلامت جسمی یک سیستم بخصوص را در خوراک خود رعایت می کنند که به اصطلاح آن را رژیم یا Diet می نامند. همچنان رژیم غذایی ونیز اجتناب( پرهیز) از خوردن یک گروه مواد خوراکی ( مانند چربی وقند) ویا نگهداشت اعتدال در خوراک در طبابت معاصر مقام مهم دارد، چنانکه متخصصین رژیم غذایی در هر گوشه وکنار شهرهای کشورهای غربی وجود دارد ومردم را می پذیرند وبرای شان نظربه وضع شان رژیم بخصوص توصیه می کنند. ونیز پیوسته در جراید وپرده های تلوزیون کشورهای مختلف، چه در امریکا، چه در اروپا گزارش وحتی اعلانات مواد خوراکه برای لاغر ساختن نشر وپخش می شود. اسلام از آغاز ونزول فرآن کریم برای اهل جهان، موضوع رژیم غذایی ومسایل مربوط به آن را در نظر داشته، انتخاب دقیق مواد غذایی مناسب واعتدال در خوراک را به مسلمان حکم می کند. در روشنی احکام قرآن پاک وهدایات احادیث مبارک حضرت محمدصلی الله علیه وسلم دانشمندان اسلام انتخاب دقیق مواد خوراکه مناسب را بحیث تکمیل کنند علاج بیماری ها، برای ترمیم وتلافی کمبود بدن، مطالعه و به مسلمانان تقدیم کردند. رژیم غذایی را در مرحله تطبیق قرار دادند و از آن در علاج بیماران نتایج مثبت به دست آوردند.علماء اسلام رژیم غذایی را در پهلوی درمان بوسیله ادویه در آثار خود، چون جنت طبابت از علی بن ربن طناری( ۱۹۲ـ ۲۴۷هـ) کتاب رژیم غذایی از ابوبکر ابن زکریا رازی ( ۲۵۱ـ ۳۱۳هـ) کتاب غذای بیماران را احمد بن ابو شعث فارسی ( ۳۶۰ـ هـ) کتاب ذخیره خوارزم مشداهی از سید اسماعیل گرگانی(۴۳۴ـ ۵۳۰هـ) وغیره، درج کردند وفصل های را به آن تخصیص دادند. متأسفانه از آغاز قرن ۱۷ که جامعه اسلامی به انقراض دچارشد وخصوصا از نیمه قرن ۱۹ عیسوی، مسلمانان از جمله کشورهای شرق میانه مبتلا به بیماری غرب زدگی شدند. بنابرآن اساسات حفظ الصحه اسلامی به مرور زمان در مفکوره ما مسلمانان ضعیف گشت ودر مورد رژیم غذایی به اساسات نظریات غرب واستفاده از طریق غربی پنا بردیم واز آن نتایج ناگوار گرفتیم. از آنجاست که دانشمندان اسلام برای مسلمانان آنچه را دین اسلام ۱۴۰۰ سال قبل در مواد خوراکی و رژیم به ما مسلمانان ارزانی فرموده است، ارائه نمائیم. امید واریم مسلمانان آنچه را اسلام مقدس ما بما از آغاز زندگی اسلامی بما آموخته، مورداستفاده وتطبیق قرار داده بار دیگر به مانند نیاکان خود رژیم غذایی اسلامی را پیاده کنیم واز آن مستفید شویم.
● مواد خوراکه ورژیم در قرآن کریم وحدیث مبارک :
از آغاز دین اسلام ، قران کریم مطالبی را که به مواد خوراکه ورعایت رژیم غذایی ارتباط مستقیم می گیرند به مسلمانان ارائه داشته ونیز سرور کائنات حضرت محمد پیامبر گرانقدر اسلام به نوبه خود، در این موارد روشنی بیشتر ارزانی فرموده اند. دین اسلام مواد خوراکه مناسب وحلال را از طریق قرآن کریم، به ما مسلمانان معرفی داشته ورعایت نظافت و پاکی مواد غذایی وآب را مورد توجه قرار داده است. ورعیت رژیم وحداعتدال را توصیه می کند خوردن ونوشیدن برخی از خوراکه ها ونوشابه ها را حرام یاگناه بزرگ دانسته ومصرف آنها را به قاطعیت منع می کند .
● مواد خوراکه که منشأ حیوانی دارند:
قرآن کریم از جمله گوشت چهارپایان اهلی، گوشت حیوانات نرو وماده از قبیل شتر وجوجه اش، گاو وگوساله، گوسفند وبره وبز وبزغاله برای مسلمانان ذکر می کند که بحیث نعمت پروردگارما، بر ما ارزانی شده است. چنانکه در سورة انعام چنین می خوانیم:" واز بعضی حیوانات استفاده بار بری وسواری کنید واز آنچه رزق شما کرده بخورید وازپی اغوای شیطان مروید" . همچنان در آیه بعدی همین سوره حلال بودن گوشت خاندان گاو وگوسفند بصورت واضح تذکار یافته است: " هشت حیوان در هر جوره خداوند خلق کرده است . بز وگوسفند نر وماده، گاو ونر ماده بگو آیا او این دو جنس نرو ماده یا جوجه ای که در شکم مادرهاست کدام یک حرام شده، اگر راست می گوئید بر ما مدرک قطعی ارائه دهید".آنچه به رژیم خوراک ارتباط مستقیم میگیرد، مفهوم آن از آیه مبارکه ۱۵۴ همین سوره بخوبی اشکار می شود. بگو( ای نبی e) در احکام که به من وحی شده، من چیزی را که برای خوردن حرام باشد، نمی یابم، جز آنکه مرده باشد یا خون باشد گوشت خوک که پلید است ویا حیوانی که بدون ذکر نام خداذبح کنند. ودر همین ها که حرام است، نیز هرگاه کسی از روی ستم ( جبر) به خوردن آنها وادار گردد واز راه تجاوز از فرمان خدا نباشد وبقدر ضرورت صرف کند باز خدا خواهد بخشید که همانا خدای تو بخشنده ومهربان". از این آیه مبارکه چنین فهمیده می شود که دین اسلام در جمله خوردنی ها گوشت حیوان مرده ( اگر به مرگ خود مرده باشد یا کدام عامل دیگر) که در حقیقت نعش است، خون وگوشت خوک را برای مسلمانان حرام ساخته است . در باره گوشت حیوان مرده ، یعنی نعش حیوانات، می توان گفت که رب العزت انسان را به حیث اشرف مخلوقات خود می داند ، چنانکه در سوره مبارکه التین ( در آیه۴) {نین می خوانیم که : " ما انسان را در مقام احسن تقویم بیافرید ". چون پروردگار ما خود می فرماید که انسان اشرف مخلوقات می باشد ممکن نیست انسان نعش خوار باشد. با استناد به علوم معاصر می توان گفت که در گوشت حیوان مرده، به زودی جراثیم مختلف جا می گیرند. بنا برآن خوردن گوشت حیوان مرده باعث بروز بیماری های گوناگون شده می تواند. در باره خون باید گفت که خون یگانه ماده عضوی است که بسیار به زودی جایگاه میکروب ها مختلف می گردد. بالآخرة یک محقق آلمانی داکتر( Hnas- Heinrich Reckeweg ) تحقیقات مکمل در باره خوردن طوشت خوک کرده، وتمام امراض که ناشلی از آن است با دلایل قناعت بخش طوری ارائه داشته که مشهورترین جریده طبی آلمانی یعنی" Biologische Medein" بچاب رسیده است . گوشت پرندگان به اندازه ای در دین اسلام نیک پنداشته شده است که پروردگار ما آن را در جمله مواد خوراکه باشندگان جنت تذکر می دهد، چنانکه در آیه ۲۱ سورة مبارکه الواقعة چنین می خوانیم: و" برای شان ( اهل جنت ) گوشت پرندگان وهر چیز که هوس کنند". در جمله گوشت پرندگان که بصورت عموم تعداد زیاد آنها حلال می باشد در قران کریم گوشت بودنه بحیث نعمت پروردگار" که براد پیروان حضرت موسیu اهدا شده بود" آمده است. چنانکه این مطلب در سورة های مبارکه بقرة( آیه ۵۷) اعراف (یه ۱۶۰) طه( آیه ۸۰) آمده است: " وفرستادیم برای تان ترنجبین وبودنه ها را وگفتیم بخورید از این روزی های پاک وپاکیزه که به شما دادیم ": وبالآخرة دین اسلام به گوشت ماهی ها ودیگر حیوانات بحری توجه خاص داشته وآن را برای مسلمانان توصیه می کنند . چنانکه این مطلب را در سوره مبارکه مائده ( آیه ۹۶) می یابیم: " برای شما شکار در بحر وغذایی که آنست حلال گردید، تا شما ومسافران از آن بهره مند شوید، اما شکار در بیابان تا زمانی که احرام بسته اید حرام است وبترسید از آن خدائی که باز گشت شما بسوی اوست". از آیه مبارکه فوق دو مفهوم بدست می آید : یکی این که جانوران بحری وگوشت ماهی ها که بهترین گوشت ها از نظر رژیم غذایی می باشند، همه برای مسلمانان حلال اند و خوردن آنها توسط رب العالمین بما توصیه شده است . ودیگر این که شکار حیوانات دیگر که در کوه وبیابان زندگی دارند ، در وقت معین حج خانه کعبه که مسلمانان احرام می بندند حرام ساخته شده که این خود دو موضوع را افاده می کند: یکی این که در هنگام حج خانه کعبه بحدکافی گوشت قربانی دستیاب می شود که نباید اضافه از آن در خوراک زیاده روی رخ دهد. ودوم این که در زمان حج خانه کعبه بهتر است گوشت ماهی ها یا حیوانات بحری به مصرف خوراک برسد که همه زود هضم تر بوده و برای تندرستی مسلمانان مدد می رساند، بخاطر تشویق مسلمانان در خوردن گوشت ماهی ها در حدیث شریف نبیt آمده است : " اولین غذایی که بخشودگان در جنت خواهند خورد، گوشت وجگر ماهی خواهد بود" بخاری . با مرور سریع احکام دین اسلام در باره خوردن انواع گوشت متوجه می شویم که این دین مقدس اسلام خوردن انواع مختلف گوشت را جایز دانسته ، اما گوشت پرندگان وگوشت ماهی ها را که برای حفظ سلامت مناسب ترند ترجیح می دهد. بنا برآن این دین مقدس از زمانی که به حضرت نبیصلی الله علیه وسلم نازل گردید، متوجه رژیم غذایی وحفظ سلامت مسلمانان بوده است .البته رژیم غذایی منحصر به گوشت جانوران نیست. از آنجاست که قرآن کریم ونبیr با مواد دیگر خوراکی که منشأ حیوانی دارند نیز توجه بخصوص داشته اند. مانند شیر ، لبنیات وعسل . در باره شیر حیوانات قرآن کریم چنین حکم می کند. ": وبرای شما در مطالعه حال چهار پایان اهلی عبرت خواهد بود که ( مانند مادر) از شیر خود به شما بیاشامند ودر آن برای شما منافع بسیاری است واز گوشت آنها نیز می خورید".شیر غذایی مکمل بوده، در تندرستی وبیماری، بحیث إذا ورژیم خالص یا بشکل لبنیات در رژیم مورد استفاده قرار می گیرد. نوشیدن شیر وبه خصوص شیر مادر، آنقدر در دین اسلام اهمیت خاص دارد که قران کریم به مادران مؤمنه ومسلمانان حکم می کند تا دوسال کامل نوزاد خود را از شیر خود مستفید گردانند( سوره البقره آیه۲۲۳): " ومادران بائیست دوسال کامل اطفال خود را شیر دهند" .آن حضرت r به شیر ومواد خوراکی که در صدر اسلام، از شیر تهیه می شد علاقه خاص داشتند چنانکه درمورد شیر می فرمودند: " چه چیز بهتر از دوشیدن یک شتر شیری که پستان پراز شیر خالص داشته باشد، ویک گوسفند شیری که یک ظرف رابرای صبح ویکی را برای شام مملو گرداند" (البخاری) از این مبارک نتیجه گرفته می شود که اگر میسر باشد، یک گیلاس شیر صبح ویک گیلاس هم شام، نوشیده شود، از آن خوراکی بهتر وجود ندارد. حضرت محمد می فرمودند: " طلبینه روح بیماران را شاد می گرداند وانده شان را بر طرف می سازد" صحیح بخاری. طلبینه خوراکی است مانند فرنی که از گندم، شیر وعسل تهیه می شود و سرزمین عرب بسیار مشهور است. بالآخرة در جمله مواد خوراکی حیوانی قرآن کریم به عسل ( شهد) اهمیت خاص قابل است. از یک سوی یک سوره مبارکه قران کریم النحل (آیه ۶۸-۶۹) بنام زنبوران عسل برای حضرت محمدصلی الله علیه وسلم ومسلمانان نازل شده ، از جانب دیگر در سوره مبارکه چنین می خوانیم:" وخدا به زنبور عسل وحی کرد که در کوه ها ودرختان وسقف های بلند منزل گیرند". وسپس از تمام میوه ها تغذیه کنید وراه پروردگار تان را به اطاعت بپوئید ، آن گاه از بطن آنها شربت شیرنی به رنگ های مختلف بیرون آید در آن شفأ مردمان است. در این آیه مبارک می بینیم که خداوند به مسلمانان مژده می دهد که آنچه از زنبوران عسل یعنی شهد، بدست می آید به مانند دارو وشفأ دهنده است . از ین رو در اکثر نسخه های طبابت اسلامی عسل شامل گشته است. در اثر تحقیقات، دانشمندان امروزی نیز نیز به مانند اطبأ ودانشمندان اسلامی عسل را بحیث قوت بخش وباز سازنده توصیه نموده وآن را برای در مان زخم معده وبحث ضد ویروس در علاج گریب وبحیث ضد باکتریا برای علاج زخم ها بکار می برند.
● کیفیت مواد خوراکه:
مقصد از کیفیت مواد خوراکه همانا کوالیتی آنست, قرآن کریم در این زمینه مکررا به مسلمانان تاکید می کند که غذایی پاکیزه وخوب را به مصرف خوراک خود برسانند. چنانکه أیه مبارکه ۱۴۹ سوره البقره متوجه این موضوع می باشد . همچنان که پاکیزگی مواد خوراکه، چه حیوانی باشد و چه گیاهی در دین اسلام مورد توجه بوده وخداوند خوراک ناپاک را بر بندگان خود روا نداشته و استفاده از آب پاک نیز مورد توجه بوده است در سوره بقرة أیه ۴۲ چنین آمده است به اساس همین آیه مبارکه است که دانشمندان دین مقدس اسلامی استفاده از آب سرد چشمه واز آب جاری را توصیه می کنند. حضرت محمدصلی الله علیه وسلم حتی به پاکی ظروفی که در آنها مواد خوراکه به مصرف می رسند، توجه خاص داشتند، چناچه هرگاه سگی در ظرف خورده باشد باید آن ظرف هفت بار قبل از استفاده با آب صاف وپاک شسته شود.
● زیاده روی در خوراک:
اولین قدم راه عدم رعایت رژیم زیاده روی در خوراک ( پرخوری)است در این باره حکم قرأن کریم بسیار روشن است چنانکه خداوند می فرماید:" بخورید وبیشامید واسراف مکنید که خدا مسفان را دوست نمی دارد". به اساس احکام وهدایات اسلامی ما باید از تمام نعمت های ذات خداوند که در زمین خلق شده است باید استفاده کرد. ازآنجاست که رژیم غذایی تنها منحصر به مواد خوراکه گیاهی، یعنی رژیم های نادرست ودوراز احکام اسلامی است، رعایت رژیم های منحصر به مواد خوراکی گیاهی، باعث ایجاد کمبودی مواد ضروری در بدن گردیده وجبران آن بسیار دشوار خواهد بود. دانشمندان اسلامی کتابها وآثاری زیادی در باره ریم غذایی ومواد خوراکه ترتیب واز خود باقی گذاشتند که هر گاه کسی خواسته باشد، تا امروز قابل استفاده اند باید اضافه کرد که اکثرین این کتب واثار به زبان های مختلف ترجمه شده اند .

الدکتور محمد یونس

منبع : سایت اعجاز علمی