مشکلات و مسائل نوجوانان

نوجوانان و جوانان نقش مهم و تعیین كننده ای در ساختن جامعه به عهده دارند، لذا شناخت مسائل و مشكلات آنها می تواند كمك شایانی به والدین، مربیان و مسؤولان امور در نحوه برخورد با آنان بنماید.مسائل و مشكلات نوجوانان و جوانان در جوامع مختلف و فرهنگ های گوناگون متفاوت می باشد، مسائلی كه نوجوانان روستایی دارند با مسائل نوجوانان شهری یكی نیست ، حتی نوجوانان و جوانانی كه در یك شهر بزرگ زندگی می كنند اما تابع خرده فرهنگهای گوناگون می باشند و پایگاههای اجتماعی متفاوتی دارند ، دارای مشكلات مشابه نیستند و اصولا آنچه در یك جا مساله می باشد ممكن است در جای دیگر مساله ای نباشد.
گاه یك مساله ممكن است ریشه و مبنای بدنی داشته باشد ولی جلوه ای غیر فیزیولوژیك دارد نظیر پرخاشگری ، بی انضباطی در كلاس ،گوشه گیری و افسردگی وعقب ماندگی تحصیلی كودكان ونوجوانان را در اختلالات شنوایی، بینایی و بویایی جستجو می كند و برعكس گاهی ماسئل یكه ظاهرا جنبه های بدنی دارند، ریشه های روانی داشته اند مثلا اضطراب حاصل از یك تعارض به یك واكنش بدنی (مثل فلج میستری) تبدیل شده است مسائل عاطفی گاه به صورت بعضی اختلالات تكلمی نمود پیدا كرده و یا احساس ناكامی ، طرد و محرومیت به شكل شب ادراری ظاهر شده است.
مسائل و مشكلات این دوره به صور مختلف از جمله به صورت مسائل عاطفی ، اجتماعی ، اخلاقی ، بدنی و گاه آمیزه ای از آنها تجلی می نماید كه نشانه های وجود این مشكلات ممكن است به صورت ادامه عاداتكودكی مثل جویدن ناخن، مكیدن شست و یا واكنشهای علامتی مثل راه رفتن در خواب ، بینظمی در خواب ، كابوس ، تیك ویا اختلالات عملكردی مثل تنبلی، دزدی ، غیبت های مكرر و طولانی از منزل و مدرسه و رفتارهای ضد اجتماعی بروز نماید. گاهی به صورت انزواطلبی ، ناتوانی در برقراری روابط و فعالیتهای درون گروهی ، ناتوانی در سازگاری با موقعیت جدید خودنمایی می كند و یا به صورت اختلالات یادگیری و یا اختلالات تغذیه ای ظاهر می شود كه خود ممكن است پیش آگهی بسیاری از آختلالات روانی باشد.
●روشهای شناخت مشكلات نوجوانان
برای پی بردن به وجود ، نوع ، تعداد و كیفیت مسائل و مشكلات نوجوانان می توان از چند راه اقدام كرد:
▪مشاهده مستقیم اعمال و حركات نوجوان كه ممكن است به صورت اتفاقی یا برنامه ریزی شده انجام گیرد .
▪مصاحبه مستقیم با نوجوان و خواستن از او كه ا زمسائل و مشكلاتش سخن بگوید.
▪استافده از پرسشنامه خاص
▪مطالعه و تحلیل نظرهایی كه پزشك ، معلم ، دوستان و… درباره نوجوان مورد نظر اظهار می نمایند.
▪تحلیل یادداشتهای روزانه نوجوان
●انواع مسائل و مشكلات نوجوان
مسائل یا مشكلات نوجوان را می توان به صورت زیر طبقه بندی كرد بدون این كه از پیوستگی آنها به همدیگر غافل بود یا آن را طبقه بندی تلقی نمود:
▪مشكلات بدنی از قبیل نداشتن تناسب اندام مطلوب، محرومیت از خواب و استراحت كافی ، احساس خستگی ، ظهور تمایلات جنسی و نگرانی از چگونگی ارضای مطلوب و شروع آن و…
▪مشكلات شخصیتی از قبیل احساس حقارت ، كمرویی ، كمبود اعتماد به نفس ، احساس فشار از اطرافیان ، نگرانی از پذیرفتگی در میان همگنان ، هیجانی افراطی بودن، عصبانیت فوری. نگرانی از بی مهری و بی احترامی اطرافیان مخصوصا همگنان و…
▪مشكلات خانه و خانوادگی از قبیل احساس تنهای، احساس فاصله زیاد از والدین در گرایشها و رغبت نداشتن امكان گفتگو درباره مسائل شخصی با والدین . ناتوانی از طرح مسائل جنسی با والدین، مشاجره با برادران و خواهران، احساس رفتار كودكانه با او ، احساس انتظارات زیاد والدین از او ، دخالت والدین در انتخاب دوست، محدودیت آزادی، نگرانی از موفقیت در انتخاب همسر و تشكیل خانواده و…
▪مشكلات وضع و موقعیت اجتماعی از قبیل ناشیگری در فعالیهای اجتماعی ، ترس از برخورد بامردم، احساس ناشیگری در برقراری روابط روزانه با همگنان ، ترس از قبول مسؤولیت ترس از نارسایی در همانند سازی با دوستان، ندانستن اینكه چگونه روشها و شیوه ها و لباسهای مناسب انتخاب كند، علاقه به عضویت در یك گروه و در عین حالنگرانی از آینده آن، علاقه به گفتگو با مردم واحساس نگرانی از موفقیت در این امر…
▪مشكلات دینی و اخلاقی از قبیل نیاز و علاقه به طالاعات لازم درباره مسائل دینی ، زندگی بعد از مرگ ، ترس از مرگ، تردید و گیج شدن درباره معقتدات و آداب و رسوم دینی ، نداشتن معیارهای صحیح و مطمئن برای تشخیص حق از باطل و…
▪به مشكلات مربوط به مدرسه و مطالعه از قبیل عجز از تمركز حواس، نداشتن روشهای مطالعه درست ، رویای بیداری هنگام مطالعه، احساس ناتوانی در خوب خواندن و خوب نوشتن، وجود معلمان بی انصاف و غرض ورز و بود معلمانی كهمرتبا طعنه می زنند ومسخره می كنند ، تردید درباره ارزشهای حاكم برمحیط مدرسه ، تنفر از بعضی درسها و معلمان ، اندیشه درباره امتحان و گرانی از آن‌، دوست نداشتن مدرسه . ترس از سخن گفتن در كلاس و در حضور همكلاسان، تردید در ورود به دانشگاه احساس ضرورت راهنما برای ورود به دانشگاه و انتخاب رشته و…
▪مشكلات انتخاب شغل از قبیل احساس نیاز به انتخاب شغل، نداشتن چگونگی انتخاب شغل موفق، نگرانی از موفقیت مادی و موقعیتی در شغل ، ناتوانی در تشخیص شغل مناسب با استعدادهای واقعی و رغبتها ، نگرانی از كیفیت صرف و پس انداز كردن درآمد.
●منشا مشكلات
درباره منشا این مشكلات مسائل و عوامل بسیاری را می توان نام برد كه مهمترین آنها در پی می آیند:
▪رشد بدن كه خود قیافه ای غلط انداز به او می دهد.
▪رشد فكر وعقل و روان كه زمینه را برای تعقل و تدبر و اینده نگری ها فراهم می سازد.
▪رشد غریزی كه خود سبب درخواستها و توقعاتی جدید است.
▪رشد و بیداری مذهبی
▪سرخوردگی و محرومیت های او در مواجهه با مسائل و مشكلات دنیای روز
▪ورود او به عالم بزرگسالان وعلاقه مندی به همانندی با بزرگسالان وعدم امكان آن
▪بیداری میل به استقلال و خودپسندی و احساس آبرو و عزت و سعی و علاقه مندی به حفظ و رعایت آن
▪پیدایش و ردش جنبه های عاطفی به خصوص رقت عاطفه و پیدایش هیجان
▪وجود بازتاب افكار و عقاید روزانه كه سبب پیدایش تحولاتی در اندیشه و روان می شود.
▪فعالیتهای نوجوان برای حل مسائل و مشكلات
نوجوان برای حل مسائل و مشكلات سنی خویش می تواند فعالیتهای زیر را انجام دهد:
▪تغییرات بدنی و فیزیولوژیك خود را به درستی بشناسد و بپذیرد.
▪والدین را بهترین ونزدیكترین دوستان خود بداند و با ایشان به راحتی درد و دل كند و راهنمایی بخواهد.
▪مدیر مدرسه با بعضی از معلمان خود را كه بیشتر دوست دارد به عنوان مشاور برگزیند و مسائل و مشكلاتش را با ایشان در میان بگذارد.
▪در انتخاب دوست بیشتر دقت و احتیاط كند.
▪اوقات فراغت خود را به مطالعه و فعالیتهای خلاق هنری صرف كند.
▪حقایق دینی را عمیقا مورد مطالعه قرار دهد و با شخص مطلع و مورد اعتماد درباره آنها بحث و گفتگو كند.
▪كتابهایی درباره مشاغل گوناگون و شرایط و چگونگی موفقیت در آنهامطالعه كند.
▪در مسائل مختلف اجتماعی كشورش بیاندیشد و نظارتش را با معلمان و دوستانش مطرح كند.
▪غذای كافی بخورد و از خواب كافی بهره مند شود.
▪هرگز فراموش نكند كه دیگران نیز همانند او مسائل دارند.
▪این واقعیت را بداند و بپذیرد كه یك مشكل ممكن چند راه حل داشته باشد پس اگر در یكی توفیق نیافت به جستجوی راه حلهای دیگر بپردازد.
▪تا می تواند والدین را در اداره امور خانه یاری كند.
▪حتما در فعالیتهای فوق برنامه مدرسه اش شركت كند.
▪هر وقت احساس ناراحتی می كند فورا به گردش در هوای ازاد بپردازد.
▪حتما مسائل خود را با اشخاص مورداعتمادش مطرح كند.
▪هرگز خود را یك عنصر یا شخص استثنایی تصور نكند.
همیشه و در هر فرصتی باید نوجوان را به این حقیقت متوجه ساخت كه نخستین مسؤول حل مشكلات و مسائل او خودش است نه دیگری . اوست كه باید برای حل آنها فعالیت كند و بزرگتران (والدین ، معلمان و…) فقط وظیفه راهنمایی دارند و در غیر این صورت ، به استقلال و اعتماد به نفس نوجوان لطمه خواهد خورد.
●توصیه هایی به والدین برای كمك به سازگاری نوجوان
با توجه به ارتباط تنگاتنگ عوامل جسمانی ، روانی و اجتماعی ، والدی باید در ایجاد محیط سالم وامن و بدون تنش تلاش كنند تا سازگاریهای اجتماعی نوجوان كمتر با مشكل مواجه گردد.
از جمله مهمترین منابع ناراحتیهای عاطفی نوجوان ، تغییر در روابط است . نوجوان در جهت كسب استقلال حركت می كند و والدین در صدد حفظ و حمایت نوجوان از آسیبهای فردی و اجتماعی هستند.
▪والدین باید به تدریج زمینه های رشد استقلال سالم نوجوان را متناسب با تواناییها و قابلیتهای او فراهم سازند ، او را به عنوان یك انسان در حال رشد، و رهسپار به سوی بزرگسالی ببیند و با او رفتار كنند و با نظارت كافی خود ، اختیاراتی متناسب با این قابلیتها به وجوان بدهند تا ورود او به مرحله بزرگسالی با آرامش همراه باشد.
●چند توصیه به والدین جهت كاهش مشكلات خانوادگی
▪والدین ، نوجوانان و جوانان را از محبت سیراب نمایند تا آنان به هر آشنا و بیگانه ای روی نیاورند و به طرف افراد فاسد و اماكن فاسد كشیده نشوند.
▪والدین كانون خاواده را محلی امن و پناهنگاهی مستحكم برای فرزندان نمایند و به یكدیگر احترام بگذارند.
▪والدین نباید در حضور فرزندان به مشاجره بپردازند وعیوب یكدیگر را در حضور آنها بازگو كنند.
▪والدین باید به فرزندان خود احترام بگذارند و به آنها كمك كنند تاواقص خود را رفع نمایند.
▪والدین با فرزندان خود صحبت نمایند و به سخنان آنها نیز گوش دهند و به آنها توجه كنند و زمینه ای را ایجاد نمایند تا نوجوانان و جوانان حرفها و رازهای خود را برایشان بازگو نمایند و والدین را غمخار و یار و خیرخواه خود بدانند.
▪والدین نباید نوجوانان وجوانان را به خاطر ضعف هایی كه دارند تحقیر نمایند و آنان را با هم سن و سالان خود مقایسه نكنند.
▪والدین بیش از حد توان و ظرفیت فرزندانشان از آنها توقع و انتظار نداشته باشند.
▪والدین به نوجوانان و جوانان بیامموزند كه از مشكلات نباید گریخت و راههای مبارزه با مشكلات و راه حل آنها را به فرزندان خود آموزش بدهند.
▪والدین فرزندان خود را در مضیقه شدید مالی قرار ندهند و بدون كمك آنها را رها نكنند و آنان را در این دوره زندگی حمایت كنند.
▪امكاناتازدواج را هر چه زودتر برای فرزندان فراهم نمایند تا آنها به فساد چشم و دل و عقل مبتلا نگردند.
▪ والدین باید روح مذهب و معنویت را در فرزندان خود تقویت نمایند و ارزشهای انسانی ، مذهبی و… را به طور صحیح در آنها ایجاد كنند.
▪والدین به فرزندان خود مسؤولیتهای مختلف زندگی راواگذار كنند تا‌آنها اهل تفكر و كار و زندگی شوند.
▪والدین باید بدانند كه جوان در صدد است راه مستقلی برای خود انتخاب كند در نتیجه عاقلانه نیست كه الگوهای بزرگسالی خودشان را بر او تحمیل كنند.
▪والدین باید به نوجوانان كمك كنند تا تمامی احساساتشان را به خوبی اظهار كنند و امكاناتی را فراهم نمایند تاحتی احساسات منفی آنها به سوی فعالیتهای سازنده و مورد قبل جامعه سوق داده شود.
▪والدین باید به فرزندان خود كمك كنند تا درباره دوست . درست بیاندیشند.
▪اشتباهات ، بی تفاوتی ، سنگدلی و بی توجهی آنها را نسبت به دوستانشان گوشزد نمایند.
●رعایت نكاتی به منظور كاستن از مشكلات اجتماعی
▪به نوجوانان و جوانان باید آموخت كه عواملی در اجتماع وجود دارند كه همیشه آنها را تهدید می كنند مانند رقابتها ، تبعیض ها . حسادت ها ، بدنامی ها و… را می توان شناخت ، با آنها روبرو شد ، مبارزه نمود و از عدم موفقیت و شكست نیز نهراسند. بنابراین باید هوشیار بود و در انتخاب دوستان شایسته وگروههای مناسب و هدفهای آن گروهها . مطالعه و دقت نمود.
▪كمك به برنامه ریزی صحیح برای اوقات فراغت و تقسیم بندی اوقات فراغت جهت درس ، تفریح و سرگرمی ، رفتن به سینما و… به طوری كه باعث خستگی زیاد جسمی و فكری نشود و فرد در انتخاب اختیار داشته ، اجباری در كار نباشد.
▪دست اندركاران ، مسولین و برنامه ریزان مملكت می بایست هدفهای مناسب سیاسی اجتماعی برای نوجوانان و جوانان مطرح و تعیین نمایند تا آنها به راكد ماندن ، سكون ، پوسیدن و از بین رفتن نیانیدیشند، بلكه به حركت . جریان داشتن و… فكر كنند. آنها در سازندگی جامعه و حتی جهان باید نقش داشته باشند و این رسالت و مسوولیت را بپذیرند.
▪الگوهایی كه در جامعه به نوجوانان ارائه می گردد بسیار اهمیت دارد به خصوص صدا و سیما نقش بسیار مهمی در چگونگی ارائه دادن این الگوها دارد.
زبرچیدن مظاهر و مراكز فساد و از دسترس خارج نمودن مواد مخدر ، مجلات و فیلم های مبتذل و… هر آنچه كه نوجوان را به طرق غیر صحیح سرگم نموده و او را به انحراف می كشد ، اهمیت دارد و پر كردن این خلا با ایجاد تفریحگاههای مناسب ، كتابخانه ها و… از خیابان گردی ، هرزگی ، فساد و پوچ گرایی جوانان می كاهد.
▪مسؤولان و برنامه ریزان مملكت در برنامه ریزی ها باید همه قشرهای نوجوان و جوانان را بر اساس رشد تكامل ، نیازها و رغبت های آنها در نظر بگیرند و برنامه های متنوع برای قشرهای مختلف این سن جذابیت داشته باشد.
▪ایجاد مراكز مشاوره در همه نقاط كشور و استفاده از افراد مسؤول ، متعهد، تحصیل كرده ، خوش فكر و صالح برای پاسخگویی به چون وچراهای آنها ، بحث و گفتگو درباره سوالات و مسائل سیاسی ، اجتماعی ، مذهبی ، اقتصادی ، فردی و خاوادگی جوانان و نوجوانان یكی از مهمترین اقداماتی است كه مسوولین برای جلوگیر یاز انحراف ، كاهش مشكلات و شكوفا شدن استعدادهای بالقوه این نسل می بایست انجام دهند.

منابع
شناخت ، هدایت و تربیت / دكتر علی قائمی
نقش فعالتیهای فوق برنامه در تربیت / نوجوانان دكتر علی اكبر شعاری نژاد
مسائل نوجوانان و جوانان / دكتر محمد خدایاری فرد
خانواده و فرزندان / جلد ۴ / انتشارات انجمن اولیا و مربیان

منبع : پایگاه‌نشاط