استقبال عمومی از کالاهای بادوام کیفیت محصولات تولیدی چگونه ارزیابی می شود؟

کیفیت کالا از هر نوع در بازار مصرف حرف اول را می زند. هیچ کس مایل نیست پول بدهد و جنسی هم ارزش پول نستاند. عقلایی هم نیست.
«کیفیت» هر محصول صنعتی- تولیدی و «قیمت» آن دو مشخصه بارز منطقی در داد و ستدهای اقتصادی هستند. از سوی دیگر، بازاریابی در اقتصاد، آوند حیاتی صنایع به شمار می آیند و اعتماد به چگونگی کالا، پایداری مصرف آن را تحکیم می بخشد. از دیگر سوی صنعت و حالت کیفیتی تولیدات صناعی در ذات خود به نوعی موجب صرفه جویی و پس انداز می شود چرا که کالای بدون کیفیت یا کیفیت نازل، سبب هدر رفتن بخشی از پولی که مصرف کننده هزینه کرده است، می شود. بنابراین می توان گفت فرآورده های صنعتی- در هزینه- ولو با کیفیت نازل، همانند رویای رویش گل و سبزه در زمینی شوره زار و بی آب است.
قطار صنعتی- صنایع- ایران زمین با بار خودکفایی در عرصه های گوناگون از پیچ و خم ها و تونل های طولانی و تاریک عبور کرده و شعاع ستیغ اش در فراخنای زمانه اکنون، به شایستگی در خور، درخشنده است. در ایستگاه های این قطار فرصت های متحولانه در تولید صنایع ایجاد شده که هر یک پشتوانه ثروت ملی، اقتصاد و توسعه کشور هستند اما صیقل چرخه نقاله صنایع با روغن کیفیت تابندگی می یابد که از پرتو آن، رونق تولیدات صنعتی از هر قماش در بازارهای مصرف محک زده می شود... مدیریت برنامه ریز و با اقتدار می باید حرکت این قطار را هوشمندانه رصد کند که از خطوط خارج نشود و به سلامت حرکت خود را ادامه دهد.
● کیفیت کالا، امنیت ثروت ملی و توسعه کشور
مدیریت برنامه ریزی، متخصصان و سازندگان صنایع در هر یک از جوامع ابتدا از ویژگی ها و کیفیت می گویند و با اشاره به ایمنی کردن نیازهای زندگی و بهره مندی از فرآورده های صنعتی سعی در جلب اعتماد مصرف کنندگان می کنند. چنانچه این تعاریف مستمر و پایدار صورت بگیرد و نیز لازمه مراعات حفظ زیست محیطی، پویایی اقتصاد و توسعه پویا مدنظر باشد، می توان تعریف دیگری به آنچه در بالا اشاره شد، افزود مبنی بر این که تولیدکنندگان هر نوع کالای صنعتی، از جمله پیشگامان ساخت و سازهای تامین استاندارد نیازهای مصنوعات و نهایتا سلامت حیاتی انسان و جامعه و توسعه در ابعاد هر آنچه که موجب پیشرفت کشور و امنیت زیستن می شود، هستند. آنان تولید می کنند و البته باید مورد حمایت ملی قرار گیرند چرا که مردم به عنوان مصرف کننده اقسام محصولات، از کالایی بهره مند شده و مصرف می کنند که قابل اعتماد و با صرفه اقتصادی است تولیدکنندگانی در تمامی این عرصه ها موفق و ماندگار خواهند بود که به مولفه های استاندارد و کیفیت و البته قیمت مناسب کالا پایبند باشند. چنین تولیدکنندگان اعتبار و معروفیت خواهند یافت و طبعا حضور و محصول شان امنیت اقتصاد فرد، خانواده، جامعه و ثروت ملی و توسعه کشورمان را تضمین و تأمین می کند. اما چنانچه بعضی تولیدات با کیفیت نازل، بدون مشخصات استاندارد و فاقد تاریخ مصرف و از جمله موضوعاتی مانند ضعف در ارائه خدمات پس از فروش باشد و روانه بازار مصرف شود. در این نکته شکی نیست که در دانش نوین داد و ستد و تولید و فروشندگی جهان امروز، این نکته از جمله الفبای اقتصادی است که تولیدکننده و یا فروشنده پیش از آن که محصولش را به بازار عرضه کند، خود را به جای مشتری بگذارد. اگر پردانش و کارشناس مبرزی است، نوع آلیاژ، تکنیک، کیفیت، طرح و قیمت آن را برآورد می کند و... و چنانچه فرد عادی تصمیم به خریداری کالا دارد، می تواند از سرتجربه یا قیاس و سنجش کالای مورد نظر با مختصات و مشابهات آن به اطمینان برسد. در هر حال، یکبار مصرف و امتحان، نوعی تجربه است همچنان که در زندگی همواره تجارب تازه به دست می آوریم.
● جنس با کیفیت را ترجیح می دهند
بسیاری از مصرف کنندگان اگرچه پول زیاد ندارند اما در بازار لوازم خانگی هنگام تهیه یک نوع جنس ترجیح می دهند آن کالا که قیمت بالاتری دارد خریداری کنند ولو تفاوت قیمتش دو برابر جنس مشابه باشد. دلیل آنان از انتخاب کالای با قیمت بیشتر، داشتن کیفیت بالا و استهلاک کم آن نسبت به کالای ارزان قیمت است.»
«حیاتی» فروشنده لوازم خانگی، در این باره می افزاید: «خانواده ای می آید چند قلم لوازم برای جهیزیه تهیه کند. از میان اقلام مورد نیاز ترجیح می دهد لوازم با کیفیت و درجه یک خریداری کند.» به گفته وی، بیشتر قریب به اتفاق مردم (مصرف کننده) این گونه لوازم خانگی را خریداری می کنند. این فروشنده با بیان این که برخی کالاهای وارداتی کیفیت پایین دارد، می افزاید: «در حال حاضر برخی از لوازم خانگی ایرانی کیفیت مطلوبی یافته اند.»
● فرهنگ سازی شناخت واقعیت کیفیت
«محمدرضا نیک پنجه» مغازه دار و فروشنده باسابقه کفش، با این باور که هر نوع کالای بدون کیفیت و یا کم کیفیت باعث ضرر مالی مصرف کننده و هم بی رونقی بازار تولیدکننده این نوع کالا می شود، در ارتباط با انتخاب کالای مرغوب، فرهنگ سازی مردم را مهم می داند تا از این طریق بیشتر از واقعیت کیفیت کالای مورد نیازشان اطلاع داشته باشند. او می افزاید: «مردم برای کیفیت- برخی- اجناس وارداتی پول خوب می دهند چون تجربه شده است، مثلا ممکن است یک کفش با قیمت پایین را خریداری نکنند اما برای کفش دارای کیفیت، چندان در قید قیمت نیستند.»
این مغازه دار در ادامه صحبت خود، به رعایت انصاف فروشنده اشاره دارد و سزاوار نمی داند فروشنده ای پول زیادی از مشتری دریافت کند و جنس بدون کیفیت عرضه کند: «برخی از فروشندگان، کالاهای با کیفیت پایین به مصرف کننده می دهند اما پول زیادی می گیرند.» وی این اعتقاد خود را بر می تاباند که چنانچه فروشنده- تولیدکننده- جنس خوب به مشتری بدهد و پول خوب بگیرد چون کالای عرضه شده، کیفیت دارد، مصرف کننده مغبون و متضرر نمی شود»
● ساز تولید و فروش کوک نیست
یک فروشنده دیگر لوازم خانگی، بر این نظر است که کیفیت کالاها در نگاه کلی کمتر از توقع عمومی است و انتظار کیفیت تولیدات صنعتی برآورده نمی شود.
«محمودخانی کلهرودی» می افزاید: در چنین شرایط، مردم به راحتی نمی توانند به کالای با کیفیت دسترسی پیدا کنند. به آن دلیل است که امر اطلاع رسانی خوب نیست. در این وضعیت، هر تولیدکننده و فروشنده، کالاهای خود را تبلیغ می کنند. در نتیجه، نود درصد مردم از خریدشان راضی نیستند.
وی اما در خصوص این کم و کسری و خلأها و رفع چالش ها، پیشنهادی را مطرح می کند: «برای آن که چنین وضعیتی در بازار تولید، عرضه و مصرف نباشد می باید از ابتدای امور تولید و ورود کالا به بازار مصرف، دستگاه ها و مسئولان ذیربط نظارتی مانع ورود توزیع جنس های نامرغوب- خارجی و داخلی- به چرخه داد و ستد شوند.» این مغازه دار همچنین با بیان این که «الان جنس های خوبی داریم» می افزاید: «تولیدکنندگان کالاهای داخلی اگر کیفیت محصولات شان را افزایش دهند طبعاً قیمت ها را هم بالا می برند اما قیمت جنس های خارجی- بعضاً- نسبت به قیمت اجناس داخلی- با مقایسه کیفیت- خیلی پایین است.
وی البته تأکید می کند که مسئولان باید درباره اجناس وارداتی، نوع- میزان کیفی این کالای خارجی را برای مردم تشریح و اطلاع رسانی کنند. نباید جنس نازل وارد و به مصرف کننده عرضه شود. مثلا یک نوع کولر گازی آن کیفیت عالی را که تبلیغ می شود ندارد. تشخیص خریدار ضعیف است...» وی یک بروشور چند تا خورده نشان می دهد: متن توصیه های مندرج در آن به عنوان الگوی شناخت کیفی، استاندارد و شیوه های صحیح از استفاده سوخت انرژی، راهنمای مصرف کننده است. می گوید: «این روش آگاه سازی باید فراتر از بروشورها و پیش از مصرف برای مردم فرهنگ سازی شود. ما سازمان حمایت از مصرف کننده داریم ولی عملا از مصرف کننده حمایت نمی شود. از طرف دیگر اگر جنس خوب و با کیفیت باشد باید از تولیدکننده حمایت شود.» وی همچنان تأکید می کند کیفیت و استاندارد کالاها می باید برابر قیمت آن باشد و به مردم اطلاع رسانی شود.»
● می توانیم بهترین کیفیت را داشته باشیم
«مسلمی» خواربارفروش درباره کیفیت کالاهای ایرانی، می گوید که تولیدات شرکت های معروف چه از بابت حبوبات و برنج و قند و چای و چه پوشاک و مبلمان تولید داخلی کشور مورد اعتماد و ذائقه و سلیقه عمومی بود نه این که اجناس مشابه خارجی نبود، بود اما محصول وطنی مصرف عمومی داشت. بعضی، اقلام خارجی مصرف می کردند. اما حالا... از آدامس و نوشابه تا حبوبات و تزیینات ساختمانی و پارچه و الی آخر، به وفور وارد می شود. حالا نمی دانم چند درصدشان سالم و با کیفیت هستند. این وضع طبیعتاً روی روند تولید محصولات داخلی اثر می گذارد.
«مسلمی» می گوید: «مادر کشور امکانات مطلوبی داریم اما آنچه که به نظر می رسد کم است، مدیر باتجربه و با همت عالی است. در بخش هایی که چنین افراد در رأس کار هستند، تولیدات دارای کیفیت است. اما برخی که محصول با کیفیت مختصر تولید می کنند، شفاف بودن فکر و انتخاب مشتری را کمی تار (می خندد) می کند. کلا بگویم ما می توانیم هر جنسی را با بهترین کیفیت بدهیم چرا که هم آدم و دانشش را داریم و هم مواد اولیه اش را.»
● کالاهای غیرمجاز وارداتی و تکاپوی دلالان
نادر فروشنده چای و برخی تنقلات خوراکی اما وارداتی است. وی با اشاره به این که نسبت به کیفیت ومحتوای تولیدات وارداتی کمتر اطلاعی دارد بر ضرورت نظارت بر روند واردات محصولات خارجی اعم از خوراکی و صنعتی و... تاکید می کند و می گوید: «بخشی از درآمدمان به جیب خارجی ها می رود. گروهی از طریق قاچاق زد و بند مالی دارند و کیسه خود را پر می کنند. قاچاق کالا ضرر زیادی به تولیدات داخلی می زند.»
● بها دادن به تولیدات داخلی
«مهندس ساسان قربانی» استاد دانشگاه تهران، مشخصات بارز گزینش مشتری در کالای مورد مصرف را توضیح می دهد و روی دو مشخصه کیفیت و قیمت و بالطبع وجود تناسب بین این دو فاکتور تاکید می کند. دیدگاه و نظرات او فراگیر ابعاد گوناگون و گردشی در چند و چون حوزه های داخلی و خارجی سیستم واحدهای تولیدی است و ضمن این که بهاء دادن به تولیدات داخل کشورمان را مطرح می کند، نقد و تحلیل فرآورده های صنعتی را باعث بهینه سازی خطوط تولیدی می داند.
«مهندس قربانی» در ارزیابی خود از تأثیر کیفیت کالا و موقعیت آن در اقتصاد خانواده و کشور و این که اصولا مشخصات صفت و حالت کالا نزد مصرف کنندگان باید چه باشد؟ با اشاره به این که بحث متمرکز در صنعت خودروسازی که قابل تسری به سایر بخش ها از جمله لوازم برقی، ابزارآلات، مسکن و... و... است، پاسخش معطوف می شود به اینکه مشتری پنج عامل مهم را شاخص انتخاب خود قرار می دهد تا چه محصول را انتخاب و خریداری کند. این عوامل شامل: «کیفیت، قیمت، تحویل در دسترس، انعطاف پذیری که فروشنده محصول مبتنی بر آن دارد کالای دارای تنوع و شکل های مختلف برای سلیقه های مختلف داشته و عرضه کند و مورد دیگر، بحث خدمات پس از فروش است. این پنج عامل در کنار همدیگر، هر یک امتیازی دارند که برای خریدار ملاک تصمیم گیری است.» به گفته وی، از میان این شاخص های مذکور، دو شاخص مهمتر است: «یکی کیفیت و یکی قیمت.
وقتی یک فرد مشتری تصمیم به تهیه یک محصول دارد، زمانی که صحبت از کیفیت محصول می شود، آن فرد به هزینه (قیمت) کالا هم توجه می کند. هیچ کس انتظار ندارد یک کالای پیچیده را با قیمت ارزان خریداری کند چرا که باید کیفیت عملکرد، قیمت و «برند» (نام) معتبر و مشهور محصول مد نظر باشد. چیزی که برای مشتری مهم است میزان قیمت برای خرید یک کالا است که می باید تناسب معقولی با نوع کالا داشته باشد. برقراری این تناسب سبب تصمیم مشتری به خریداری کالای مورد نظر می شود. اگر زمانی خریدار احساس کرده پول زیادی داده و جنس با کیفیت متناسب با آن پول نبوده است، ناراضی می شود...»
اگرچه تولیدات صنعتی کشورمان سابقه طولانی مثل برخی کشورهای توسعه یافته و صنعتی ندارد و عمری حدود سه دهه دارد، اما پیشرفت های متحولانه و چشمگیر صنعت ایران در عرصه جهانی غیرقابل انکار است. به نظر می آید آنچه دراین میان به عنوان حلقه های مفقوده، وجود دارد، عدم اطلاع رسانی به شکل فراگیر و تحلیلگرانه در گستره جمعیتی سرزمین مان است.
در آسیب شناسی صنایع کشور در زمینه های مختلف و طی همین عمر کوتاه آن و به ویژه طی چندسال گذشته، آفت های بزرگی نمایان است که مهمترین آنها، ورود بی رویه و بعضا قاچاق کالا است. بازخوردهای این تراژدی اقتصادی در پیچ و خم تولید و کیفیت و مصرف و سرمایه و... به آسانی در پروسه اقتصادی درک و رویت می شود. این اوضاع در حالی است که خلأ فرصت برای بهینه سازی محصولات داخلی و فرهنگ حمایت عمومی از فرآورده های کشور، کاملا احساس می شود.
● راهکارهای تشخیص کیفیت کالا
بخش کوتاهی از صحبت های «مهندس ساسان قربانی» استاد دانشگاه تهران، پیرامون شاخص های کالای مورد انتخاب مشتری و با تاکید روی قیمت و کیفیت و البته رعایت تناسب بین این دو با یکدیگر در شماره قبل مطرح شد. از وی درباره مراعات چنین مواردی درخصوص کالاهای ایرانی، می پرسم. وی پاسخش را چنین می گوید: «آیا تناسبی بین قیمت و کیفیت وجود دارد؟ آن قیمتی که خریدار بابت کالا می پردازد متناسب با کیفیت است؟» پس باید پرسید: مردم چطور این نسبت ها را بسنجند و کیفیت کالا را بدانند؟ او می گوید: به صورت قیاسی خریداری کنند و می افزاید: در بعضی از محصولات، خریدار حداقل با دیدن محصول نمی تواند به کیفیت و باطن محصول پی ببرد. برای همین است که «برند» (نام) های کالا در بازار یک قیمت مشخص دارند. این «نشان» طی سال ها در بازار برای مشتریان اعتبار دارند. وقتی که این «برند» (اعتباری) نباشد مشکل کم و کیف و قیمت کالا ایجاد می شود. در بخش لبنیات، بعضی از نام ها وضعیت خود را اثبات کردند؛ هم کیفیت و هم دیگر مشخصات اعلام شده با محتوا سازگاری دارند. یا در کالاهای غیرخوراکی که از محصولات داخلی است. نمونه بارز دیگر، قالی ایران است که در دنیا معروفیت دارد، اما درهمین حال، بعضی قالی ها در برخی مناطق کشور، برتری بالاتری دارند، مثلا قالی تبریز. وی تاکید می کند: «وقتی کسی تجربه کافی نداشته باشد باید از یک ابزار سنجش استفاده کند ولی ابزار سنجش در اختیار همه نیست. بنابراین می باید به برخی از گواهینامه توجه کند. در ایران یکی از علایم اطمینان بخش برای تولیدات صنعتی، مؤسسه استاندارد است که به توسعه کالا اطمینان خاطر می دهد. این ها ابزارهایی شاخص برای استفاده از محصول معتبر هستند که مصرف کنندگان می توانند به یک اطمینان خاطر برسند و در گزینش خودشان به آنها توجه کنند.»
● فرصت برای بهینه سازی تولیدات
این استاد دانشگاه ادامه گفتار خود را معطوف به قدمت تولیدات کشورمان و برخی کشورها می کند. به گفته او، محصولات ایرانی در حوزه های مختلف، سابقه خیلی طولانی در بازار داخلی ندارند. بعضی سابقه ۱۰ و ۳۰ ساله دارند. وی معتقد است که همه کشورهایی که مسیر توسعه را در محدوده صنعتی طی کردند، مثل آلمان و ژاپن زمانی محصولاتشان مثل ما بوده است. به مرور تکامل پیدا کردند. طی مرور سال ها کیفیت محصولات مورد نقد قرارگرفته و مرحله به مرحله بهینه سازی صورت گرفته است که حالا تولیدات با کیفیت دارند. او می گوید: «این گونه فرصت ها باید برای تولیدات داخلی مهیا شود وباید نقد مثبت هم صورت بگیرد. نکته دیگر این که همانند کشورهایی که فرآیند تولیداتشان از جمله لوازم برقی، ابزارآلات، پوشاک، خودرو و... که سال ها قبل از ما شروع کرده اند، قطعا فرصت بیشتری به کالاهای داخلی مان بدهیم که خطاها و کاستی ها برطرف شوند. این فرصت باعث بهینه سازی محصولات تولیدکنندگان خواهدشد.»
خود را محمد برقعی معرفی می کند. چند حلقه لاستیک ترک موتورسیکلت خود بسته است. می گوید: «همین موتورسیکلت اگر کیفیت داشته باشد و دائم خرج روی دستم نگذارد، مسلماً خیلی بهتر از موتوری است که ولو مقداری قیمتش پایین تر از این باشد.» وی تاکید می کند که کالای باکیفیت و خوب پول خوب می طلبد. »
موقعیت بازار خوب نیست، مگر درآمد کارمندی و کارگری افزایش یابد. این جواب یک فروشنده لاستیک به سؤالم است که پرسیدم کیفیت کالای داخلی چطور است؟ «هیبت الله صفری» می گوید: «کالای ایرانی ظاهراً کیفیت ندارد. تفاوت قیمتش با جنس مشابه خارجی، زیاد نیست. افزایش سه درصدی مالیات باعث بالارفتن قیمت ها شده است. از طرف دیگر هرچه کیفیت کالا بالا برود قیمتش هم بالاتر می رود ولی خیلی از مردم عادت به خریدن جنس ارزان دارند. خریدار، لاستیک ارزان می خواهد که ضرر مصرف کننده می شود. در حالی که جنس برابر مقدار پول کار می کند».
● نگاه دو سویه به کالای وارداتی
از او در خصوص نقش کیفیت کالای ایرانی از جمله تایر، در ایجاد رقابت سوال می کنم. وی با بیان این که جنس مناسب باید قیمتش هم مناسب باشد، می افزاید: «برخی واردکنندگان سفارش جنس با کیفیت پایین می دهند برای آن که سود بیشتر ببرند. جنس وارداتی معمولاً درجه یک نیست. تاجران هم با توجه به قدرت توان مالی مردم که کم است، به طرف جنس ارزان می روند.
در نتیجه جنس های نامرغوب وارد می کنند.» وی نیز بر این باور است:«باید از جنس و کالاهای داخلی حمایت شود تا قدرت رقابت و تولید داشته باشند. اگر تولیدات داخلی حمایت شود، تولیدکنندگان می توانند کیفیت را بالا ببرند.»
● نشانی غلط در نوع کالای وارداتی
در شلوغی فشرده مترو و در یکی از واگن های پرازدحام، برخی صحبت های افراد با صدای بلند، ناخواسته به گوش اطرافیان می رسد. مورد زیر یکی از همین قبیل صحبت ها است: دو مرد خوش لباس و میانسال که ظاهراً همکار و تاجر پیشه بودند در میان جمعیت ایستاده از وضع کسب و کار صحبت می کردند. یکی از آن ها به دیگری می گوید که چند مدت پیش به یک سفر تجاری رفته است. در یک کارخانه تولید انواع مداد با قیمت های مختلف قصد خریداری یک پارتی مداد می کند. یک نوع مداد را انتخاب می کند. سر قیمت، با مدیر فروش، چانه می زند. طرف خارجی با تبسم و تکریم، نرخ مورد پیشنهاد این خریدار را می پذیرد و معامله انجام می شود. چندی بعد که انبوه مدادهای خریداری شده وارد می شود، خریدار (یعنی همین شخصی که ماوقع را برای دوست و همکارش تعریف می کند.) مشاهده می کند مدادها از نوعی که انتخاب کرده و سفارش داده بود نیستند و از نوع نازلند. از طریق مکالمه پیگیر قضیه می شود. طرف خارجی جواب می دهد شما خودتان ازاین قیمت مداد سفارش دادید! در پیگیری های بعدی معلوم شد آنان اهل چانه زدن قیمت کالای شان نیستند و در عین حال به مشتری «نه» نمی گویند! در واقع مدادهایی دادند که قیمت آنها مورد نظر خریدار بود نه خود مدادهای سفارشی!
● نگرانی بازار از کالای نامرغوب
جوانی شاغل در یک تولیدی انبوه لباس از کسادی و راکدی وضع کار گلایه می کند. علتش را می پرسم. او می گوید: یک کشور آسیایی بازار پوشاک را قبضه کرده است. نرخ ها پایین اما جنس ها کیفیت نازل دارند. گلایه اش بیشتر متوجه مسئولانی است که مجوز واردات به کالا و تولیداتی می دهند و می گوید:«در داخل کشور کالاهای ایرانی مشابه خارجی به حد کافی و با کیفیت غیرقابل مقایسه با پوشاک خارجی، تولید می شود.»
واردات بی رویه اجناس خارجی، جمله ای مکرر است که بارها از زبان واحدهای صنفی و برخی تولیدکنندگان، شنیده ایم که پسوند جمله مذکور، رکود بازار مصرف کالای داخلی و عدم بازدهی سرمایه های کلان دست اندرکار شده است. این وضعیت شامل برخی دیگر از تولیدکنندگان داخلی می شود از جمله در بخش چای و چایکاری. به دلیل وفور واردات چای چه به صورت قاچاق و چه به طور رسمی و دارای مجوز، چای تولید داخلی دچار رکود شدید بازار مصرف می شود. این وضعیت سالها است که مشکلاتی برای چایکاران کشور ایجاد کرده و همچنان ادامه دارد. به گفته کارشناسان، ورود انواع چای خارجی، جدای از آن که سرمایه های ملی بابت خریداری این قبیل چای ها از کشور خارج می شود، نیز ذائقه مصرف کنندگان را هم تغییر می دهد ضمن آن که به گفته یک صاحب نظر در امور چای، مصرف چای های وارداتی با بسته بندی شیک و خوشنما، زیان آور هستند در حالی که محصولات داخلی از نوع مرغوب و با کیفیت طبیعی روی دست چایکاران و در انبارها انباشته می شود. این مشکلات ناشی از بی رویه بودن انواع کالا، گریبانگیر صنعت تولید تایر و لاستیک هم شده است. چندی قبل، یک عضو صنفی تایر اعلام می کند چهل درصد لاستیک خودرو از یک کشور آسیایی وارد می شود. تنها در سال ۸۶ بیش از یکصد و هفتاد میلیون دلار، لاستیک از چند کشور وارد شده است. به گفته این کارشناس، بخش عمده ای از لاستیک تولید آن کشور با مارک های گمنام و به قیمت ارزان وارد می شود که در بازار مصرف با سود زیاد به فروش می رسد.
واردات لاستیک در حالی اتفاق می افتد که توسط کارخانه های تولیدکننده داخلی بیش از نیاز مصرف کشور است مضاف به این که کیفیت این تولیدات اگر از محصولات بعضی از کشورهای دیگر بهتر نباشد، پایین تر نیست. توصیه دست اندرکاران تولید و عرضه لاستیک داخلی به مصرف کنندگان این است که لاستیک های وارداتی هیچ گارانتی ندارند اما تولیدات کشورمان مشمول گارانتی هستند. بنابراین، به محصولات خودمان، اعتماد داشته باشیم. »
مهندسی- ساخت و ساز مسکن به عنوان مکانی برای ایمنی ماندگاری، یکی از چند اولویت نخست در پروسه زیستی هر انسان است لیکن چنانچه مسکن فاقد استانداردهای ساخت و بدون به کارگیری مصالح با کیفیت باشد، ناامنی، دور از انتظار نخواهد بود. متاسفانه طی سال های نه چندان دور، بسیاری از اماکن مسکونی (آپارتمانی) با عدم رعایت نکات و توصیه های ایمنی ساخته شدند. این قبیل ساختمان ها به گفته کارشناسان به لحاظ کاستی ها و عدم رعایت اصول مهندسی و مصالح با کیفیت، غیراستاندارد هستند تا حدی که برخی از صاحب نظران می گویند بین ۸۰-۷۰ درصد ساختمان های کنونی در تهران و حومه در برابر زلزله مقاومت ندارند. فقدان و یا کاستی کیفیت و بی احتیاطی - بی توجهی- در بخش نظارت از ابتدا تا انتهای مراحل ساخت ساختمان ها - اگر چه باعث فرو ریز برخی از ساختمان های نوساز و مسکونی شده است- از نظر کارشناسی نیز عمر چندانی نخواهند داشت.
● مشکل در ۳ فاکتور ساخت مسکن
از «مهندس مقداد همتی» کارشناس مسکن و عضو مرکزی تکنولوژی دانشگاه علم و صنعت، درباره مکانیزم مسکن که به عنوان یک نوع کالا محسوب می شود کیفیت مصالح و ساز و ساخت های آن را می پرسم. وی می گوید:«در ساخت مسکن سه فاکتور اصلی وجود دارد: هزینه، زمان، کیفیت، متاسفانه ما در هر سه فاکتور در زمینه مسکن دچار مشکل هستیم؛ دیر می سازیم؛ بی کیفیت و با هزینه گران می سازیم» - آثار این مجموعه مشکل چیست؟ می گوید:«در بحث کیفیت، ما به نسبت شکل و قاعده جهانی از لحاظ کیفیت در سطح بسیار پایین هستیم. الان در جهان، عمر سازه- ساختمان- ۷۰-۶۰ سال است اما در ایران عمر ساختمان به ۲۰- ۱۵ سال می رسد. این یعنی که ما در نحوه ساخت مسکن با چالش جدی روبرو هستیم.» به گفته این کارشناس برای رهایی از این مشکل، اجرای دو راهکار صنعتی سازی و ساخت انبوه مسکن و افزایش کیفیت مصالح ساختمان را باید جدی گرفت. برطبق داده های خبری در دنیای امروز شیوه ساختمان سازی، صنعتی است. به عنوان نمونه، در کشور چین بخش کلان و سنگین یک ساختمان ۵-۴ طبقه با روش صنعتی ظرف یک هفته ساخته می شود. ولی در ایران به دلیل این که ساخت مسکن، بی رویه است، سازه یک طبقه یک یا یک سال و نیم گاه تا دو سال هم طول می کشد اما با توجه به شیوه صنعتی سازی و ساخت قطعات، اتمام ساخت قابل پیش بینی و حل شده است.
وی درباره تاثیر تاخیر طولانی مدت ساخت یک بنا در کیفیت ساختمان می گوید:«هر چقدر زمان و فرهنگ ساخت و سازه طولانی شود به همان نسبت کیفیت کارکرد در ساختمان، پایین می آید.»
«مهندس همتی» در ادامه این بخش از نظراتش به ساخت یک و نیم میلیون واحد مسکن توسط دولت، به روش صنعتی معطوف می شود. او در این باره می گوید:«دولت با توجه به تمهیدات که برای احداث یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد مسکن دارد، خود نیز ظرفیت های لازم جهت ساخت هرچه سریعتر این تعداد انبوه مسکن را با کیفیت و هزینه پایین فراهم کند.» به گفته وی این اتفاق نمی افتد مگر با روش های ساخت صنعتی مسکن. اگرچه می افزاید: شرکت هایی برای ساخت و ساز صنعتی با استفاده از تکنولوژی، به مرور این وسایل خود را وارد کرده و خواهند کرد.»
شرایط برای تولید کالاهای وطنی، با دوام و قابل اطمینان در کشورمان مهیا شده است. منابع ساختاری، اندیشه مبتکرانه، دانش و فناوری روز، نیروی متخصص و مبتکر و حقوق و بازار مصرف مناسب، در خدمت پروسه تولید محصولات متنوع داخلی قرار دارند اما متأسفانه گسترش پدیده واردات، کیفیت محصولات را نشانه گیری کرده است.
... ایران به لحاظ امتیازات تولیدی جزو چهار کشور برتر دنیا است. صنایع داخلی صد درصد پیشرفته کشورمان در خاورمیانه حرف اول را می زند. بزرگترین تولیدکنندگان آلمانی و آمریکایی به دلیل کیفیت، قیمت مناسب و... تولید صنایع پزشکی ما، برای مشارکت در این زمینه اعلام آمادگی کرده اند. از این نوع موفقیت های درخشان و غرورآمیز در پروسه صنایع تولیدی کشور، کم نیست. لیکن آنچه بعضا بر این استعدادها ، توانمندی و دارندگی ها سایه می زند، عمدتا واردات بی رویه کالاها و عدم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی فراگیر در زمینه شناخت کالاهای معتبر و ایجاد بسترهای بهینه سازی هرچه جامعتر تولیدات داخلی است.
● پیشرفت بنگاه های اقتصادی فراتر از برنامه های کشور
«ساسان قربانی» استاد دانشگاه تهران، می گوید: خروجی های محصولات با کیفیت الزاماتی را پیش روی تولیدکنندگان می گذارد که در قالب دو حوزه داخلی و بیرونی مطرح می شوند. در حوزه داخلی یک واحد تولیدی، مدیریت آن می باید باور و انگیزه برای تولید با کیفیت داشته باشد. همچنین از امکانات نیروی انسانی مناسب، آموزش دیده کارآمد و ماشین آلات و تجهیزات به روز برخوردار باشد. به عبارت دیگر، چرخه این بخش از ضرورت ها برای تولید کیفی می باید برآمده از دانش فناوری و تکنولوژی روز باشد. اما در حوزه بیرونی، باید گفت اگر همه الزامات مذکور در حوزه داخلی وجود داشته باشند ولی بستر توسعه صنعتی فراهم نباشد به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید.»
وی نگاه خود را معطوف به استراتژی درازمدت برای توسعه صنعتی می کند که حاوی موقعیت ها در چرخه امور مرتبط با پروسه تولید است و سؤالاتی را مطرح می کند که آیا تولیدکننده درباره برنامه کشور برای تقویت و ایجاد واحدهای تولیدی آگاه است، آیا نظام بانکی کشور به توسعه صنعتی بها می دهد. نظام مالیاتی برای توسعه و تولید است- انرژی شامل برق، گاز، آب و متناسب با توسعه صنعت و تولید است و همچنین بسترهای حمل و نقل از قبیل راه، بندر و... و دیگر امکانات بازرگانی وجود دارد؟.» به باور این استاد دانشگاه، چنانچه مجموعه این فاکتورها در کنار هم قرار بگیرند، در آن صورت باید گفت سیاست های کلان کشور با سیاست در بنگاه ها یا واحدهای تولیدی تطابق دارند و همسویی پایدار، موجب رسیدن به سطح کیفی محصولات می شود.»
● بهینه سازی کیفیت تولید ضروری است
«قربانی» معتقد است پیشرفت هایی که در سطح بنگاه های اقتصادی حاصل شده است به مراتب بیشتر از برنامه ریزی هایی بوده که در کشور صورت گرفته است. وی در عین حال اراده ملی و حمایت کانون های قانونگذاری و اجرایی و رسانه های جمعی برای توانمندی سازی هرچه بهتر و بیشتر تولیدات دارای کیفیت را مطرح می کند. او می گوید: «در حال حاضر نیازمند عزم ملی برای تقویت تولید هستیم.»
این نیاز و عزم، فراگیری کل کشور دولت، مجلس، مطبوعات، صدا و سیما و آحاد مردم را شامل می شود که بتوان به تولید محصولات صنعتی با کیفیت رسید. در آن صورت، نه تنها به رضایتمندی استفاده کنندگان از محصولات داخلی به لحاظ کیفی می انجامد بلکه مواهب دیگری نیز از جمله مهار دامنه بیکاری، از طرفی ورود به بازار جهانی نصیب کشور می کند. یکی از مهمترین مباحث دیگر، توسعه مهارت و جذب دانش روز است. در نهایت، ارزش افزوده ها که در تولیدات به وجود می آید، در داخل کشور -و به نفع اقتصاد کلان- می ماند.»
● صنایع ایرانی در خاورمیانه مثال زدنی است
«مهندس قربانی» رشته گفتارش را با برتری و پتانسیل های بالای کشورمان در عرصه تولیدات نسبت به کشورهای خاورمیانه و چند کشور دیگر، ادامه می دهد و می گوید: «صنایع تولیدی ما نسبت به منطقه خاورمیانه به لحاظ سطح کیفی صددرصد پیشرفته است. با کشورهای اروپای غربی در برخی محصولات از نظر سطح کیفیت، فاصله داریم.» با این موقعیت ها، اما ایران با توجه به پتانسیلی که دارد، بسیاری از محصولات صنعتی را با کیفیت مناسب و قیمت رقابتی تولید می کند و به لحاظ مزیت های تولیدی، در زمره چهار کشور برتر دنیا (کشورهایی که پتانسیل کالای قیمت تمام شده دارند و اصطلاحا (ال.سی.سی نامیده می شوند) است. چین، هندوستان، برزیل و ایران چهار کشور یاد شده هستند که دارای زیرساخت مناسب برای محصولات صنعتی و با قیمت پایین به شمار می آیند.
«قربانی» می افزاید: «ایران به لحاظ منابع مختلف زمینه پیشرفت و توسعه بیش از هر کشور دیگر داشته و دارد ولی استفاده بهینه از این منابع نیاز به مدیریت برنامه ریز دارد.»
● مشارکت برترین تولیدکنندگان در صنایع پزشکی ایران
مدیرکل دفتر صنایع وزارت صنایع و معادن، با بیان این که نشان استاندارد برخی از صنایع داخلی کیفیت حداقلی را تضمین می کند و در بخش صادرات قطعا باید محصول با استانداردهای اروپا و آمریکا مطابقت داشته باشد، در این مورد به تولیدات صنایع پزشکی کشورمان اشاره می کند که به لحاظ پیشرفت و کیفیت بالا، بزرگترین تولیدکنندگان مطرح جهان برای شرکت در این بخش اعلام آمادگی کرده اند. «محمود لیایی» با اشاره به نوپایی صنایع تولیدی کشور، وقتی به مبحث سرمایه گذاری کلان در صنعت الکترونیک اشاره می کند از واردات کالای چینی که زیان بزرگ به کیفیت محصولات داخلی زده است اظهار تأسف می کند.
مدیرکل دفتر صنایع برق، الکترونیک و فناوری اطلاعات وزارت صنایع و معادن می گوید که در بعضی از صنایع داخلی- عمدتا برق و... علامت استاندارد کیفیت حداقلی را تضمین می کند اما در بحث آرمانی باید دید چه محصولی صادر می شود؛ معمولا کالاهای با کیفیت صادر می شوند که قطعا استانداردهای مطرح جهان را داشته باشند. بنابراین، تولیدکنندگان داخلی مجبور به تولید کالای دارای کیفیت خواهند شد. این وضع در تمام صنایع تسری دارد حتی در پوشاک. در صنایع پزشکی پیشرفت کار به گونه ای است که بزرگترین تولیدکنندگان آلمانی و آمریکایی که حجم عمده ای در بازار را از آن خود دارند ،درخواست کرده اندکه در این تولیدات شریک شوند. عده ای هم شریک شدند. این تمایل و استقبال به خاطر وجود کیفیت و قیمت مناسب تولیدات است. الان برای شرکت های Q.E.M با استانداردهای خود تولید می کنیم اما آنها نشان خود را روی محصول ما می زنند و نام کشور تولیدکننده (ایران) هم حتما ذکر می شود.»
«لیایی» هم بر این نظر است که صنایع کشورمان جوان است.-«پیشترها تولیدات فعلی را نداشتیم.- به همین لحاظ فرهنگ خریداری محصولات داخلی گسترش نیافته است. نظر مصرف کننده هم بر این است که هر قدر سابقه تولیدکننده بیشتر باشد، محصولش هم کیفیت دار خواهد بود. وی می گوید: «به عقیده من، زمان لازم داریم تا چنین اتفاقات محقق شوند.»
● ۱۴۰میلیارد ریال زیان واردات چینی تنها در یک بخش صنعت
ورود سرطانی گونه انواع کالاها با کیفیت نازل به ویژه از چین، بن مایه های اهداف و رویکرد به تولیدات با کیفیت، رقابت، اعتماد مصرف کننده، بازاریابی داخلی و ... و شیرازه اقتصاد صناعی کشور را دچار اختلال کرده است؛ سیلاب سنگین، کوبنده و ویرانگرانه ای که هر آنچه در مسیر وجود دارد، قرار و مقاومت شان را کاهش می دهد و هیچ سد و خاکریز موثر بازدارنده در برابر این قبیل عوامل آسیب و ساماندهی و نظام و قوام محصولات وطنی نبوده است!.
مدیرکل دفتر صنایع برق، الکترونیک و فناوری اطلاعات وزارت صنایع، اشاره ای به آنچه که واردات کالای چینی بر سر این بخش تولیدی کشور آورده است، می کند: «در بخش صنعت الکترونیک عموماً ۱۴ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری شده است ولی متاسفانه ورود کالای چینی از یک سو و قیمت تمام شده محصولات که در این صنعت بالا است، قدرت رقابت ما را کم کرده و لطمه بزرگی به کیفیت تولیدات داخلی زده است چون تولیدکننده به خاطر این که جنس ارزان - در برابر کالای وارداتی بدون کیفیت ولی ارزان- ارائه بدهد، مجبور می شود کیفیت جنس خود را پایین آورد. بنابراین، بخاطر این وضعیت، در بحث کیفیت محصولات با مشکل بزرگی روبرو هستیم. لذا اعتماد مشتری به مصرف محصولات داخلی- بعضاً- کم می شود.» وی تاکید می کند:«با این اوصاف، ادعا داریم در خیلی از صنایع داخلی اگر شرایط رقابت برابر باشد، تولیدکننده ایرانی از نظر قیمت و کیفیت برای رقابت محصولش با محصول خارجی، مشکلی ندارد، منتهی وضعیت به گونه ای است که واردکننده محصولات خارجی و قاچاق و ...، شرایط برابر را از بین می برد و در این حالت، قطعاً قیمت محصول خارجی کمتر از قیمت محصول داخلی می شود... وی علت ارزانی کالای خارجی- امثال اجناس چینی- را قاچاق (واردات غیرقانونی) ، کم اظهاری - در مبادی رسمی- و نبود خدمات پس از فروش ذکر می کند که تولیدکننده هیچ تضمینی برای خدمات ندارد. ولی اگر کالاها به صورت قانونی وارد شوند، مصرف کننده از مزایای خدمات پس از فروش بهره مند خواهد شد.
● عزم ملی و فرآیند حمایت از تولید داخلی
«لیایی» با بیان این که تا رسیدن به مرز آرمانی در صنعت تولیدی داخلی فاصله داریم می افزاید:«مصرف کنندگان مشکل پسند هستند. لذا این، وظیفه تولیدکننده را به اهمیت دادن کیفیت کالا، زیاد می کند. از طرف دیگر باید عزم ملی بیشتر متجلی شود که با خریداری جنس خارجی (اما مشابه داخلی)، ضربه سنگین به تولیدات داخلی وارد می شود. در مقابل، با خریداری یک محصول ایرانی ضمن کمک به اشتغال جوانان، اقتصاد کشور تقویت می شود و نیز تولیدکننده را مجبور به تولید محصول با کیفیت خواهد کرد چون وقتی استقبال عمومی از محصولش را می بیند در چنین شرایط، تولیدکننده به خاطر پایداری اعتبارش در بازار، همچنان خود را موظف می داند کیفیت تولیدات خود را افزایش دهد.»
● خدمات پس از فروش؛ کفش آهنی و اعصاب قوی
اگر بگوییم خدمات پس از فروش هر نوع کالا، بیش از نیمی از اطمینان و امنیت خاطر مصرف کنندگان را تضمین می کند، شاید گزاف نباشد. به عبارت دیگر، طرح خدمات پس از فروش این احساس را در مصرف کننده ایجاد می کند که تمام پیش بینی مسیر یک سفر طولانی را تدبیر کرده و حالا با اعتماد و آسایش راهی مقصد خواهد شد. اما این حس در مورد ارائه خدمات پس از فروش، اغلب آمیخته به فرسودگی اعصاب می شود چرا که احساس مسئولیت در انجام وظایف تعریف شده در این زمینه، ضعیف است و چندان جدی گرفته نمی شود. چنین اوصاف را چندی پیش یک فروشنده لوازم خانگی می گفت که بسیاری از مشتریان، پس از خرید کالا به او زنگ زده و یا مراجعه کرده اند که مشکل ایجاد شده در کالاشان را تولیدکننده برطرف نکرده است.
«حیاتی» فروشنده دیگر لوازم خانگی، می گوید: خدمات پس از فروش خیلی مهم است در حدی که مشتری احساس نوعی اطمینان می کند. این خدمات، یک پشتیبانی از مشتری است.»
«نیک پنجه» تولیدکننده و فروشنده کفش، با بیان این که نظارت بر روند تولید کالا از مرحله مواد اولیه تا عرضه به مصرف کننده، لازم است، معتقد است خدمات پس از فروش ضمن آن که موجب اعتماد به نفس مشتری می شود، اعتماد او را در تهیه نیازهای بعدی، سبب می شود.»
«خدمات بعد از فروش یک جنس، بزرگترین خدمت تولید کننده به مصرف کننده است.» خانی کلهرودی، فرشنده لوازم خانگی، با این باور، می افزاید:« خدمت پس از فروش باعث می شود فروشنده کالا، محکمتر و با اطمینان بیشتر جنس را بفروشد.»

حسن آقایی

منبع : روزنامه کیهان