بررسی روند تاریخی وزارت پست و تلگراف و تلفن

برقراری ارتباط، یکی از پایه‌های رشد وپیشرفت بشر بوده و درانتقال دانش و اطلاعات و تحکیم روابط انسان‌ها نقش برجسته‌ای ایفا کرده است.
از زمانی که فینیقی‌ها (نیاکان لبنانی‌های امروزی‌) به الفبا دست یافتند و از آن در برقراری ارتباط و گسترش تجارت و ترویج تمدن خود بهره گرفتند، تاکنون بشر ابزارهای ارتباطی متعددی را اختراع کرده است.
در قرن نوزدهم میلادی، یعنی روز چهاردهم فوریه ۱۸۷۶ که الکساندر گراهام بل درخواست ثبت اختراع تلفن مغناطیسی خود را تسلیم کرد، تلفن نیز دیده به جهان گشود. توسعه و تکامل تلفن در مراحل مختلفی رخ داده است. در آغاز سوییچ شبکه تلفن، با دست صورت می‌گرفت. پس از آن ماشینی کردن این‌کار، به ترتیب از روش معمولی مستقیم گرفته تا روش یارانه‌ای به اجرا درآمد. ابداع روش‌های مالتی‌پلکس در کارکرد انتقال، ایجاد ارتباطات تلفنی میان قاره‌ای و پیرو آن، دیجیتالی کردن کارکردهای سوییچ و انتقال جهش چشمگیری را به ارتباطات تلفنی بخشید و زمینه نیل به تلفن سیار امروزی را فراهم ساخت.
● مخابرات در ایران
مخابرات در ایران با نصب اولین خط تلگراف در سال ۱۲۳۶ هجری شمسی بین عمارت سلطنتی ارگ و باغ لاله‌زار،‌ سپس در سال ۱۲۳۸ بین تهران و سلطانیه در نزدیکی زنجان (اردوگاه تابستانی ناصر‌الدین شاه) تحقق یافت.
دو سال بعد خط تلگراف سلطانیه به سمت زنجان، تبریز و جلفا امتداد یافت و سپس به شبکه روسیه پیوست. ایران در سال ۱۲۴۸ شمسی به عضویت اتحادیه بین المللی تلگراف درآمد و اداره تلگراف در سال ۱۲۵۵ به وزارت ارتقا یافت.
در سال ۱۲۶۹ شمسی بین دو ایستگاه ماشین دودی و شهر ری ارتباط تلفنی برقرار شد. بعد از آن بین کامرانیه و عمارت سلطنتی وزارت جنگ و سپس مقر ییلاقی شاه وعمارت سلطنتی تهران ارتباط تلفنی دایر شد.
در تیرماه ۱۳۰۶، مراکز تلفن قلهک و تجریش به طرز دو سیمه دایر شد. تا آخر مرداد ماه ۱۳۰۸ امور تلفن با وزارت فوایدعامه بود. اما به دلیل تعدد شرکت‌های ذی‌مدخل در امر تلفن و برای ایجاد تشکیلاتی واحد بدین منظور،‌ تلفن به وزارت پست و تلگراف واگذار شد.
در سال ۱۳۱۳ تمامی شرکت‌های موجود در کل شرکت با هم ادغام شدند و شرکتی واحد به نام شرکت سهامی تلفن ایران با مشارکت سهامداران و زیرنظر وزارت و پست و تلگراف و تلفن به وجود آمد. در خرداد سال ۱۳۵۰ شرکت سهامی تلفن ایران منحل و تمامی دارایی‌ها و تاسیسات و کارکنان آن، به شرکت جدیدالتاسیسی به نام شرکت مخابرات ایران منتقل شد. که این شرکت تحت نظارت پست و تلگراف و تلفن فعالیت می‌کند.
● گذر از پست و تلگراف و تلفن به ارتباطات و فناوری اطلاعات
به دنبال تصویب لایحه تغییر نام توسط مجلس شورای اسلامی و تایید آن توسط شورای نگهبان،‌ قانون وظایف و اختیارات جدید وزارتخانه، نیز از سوی رییس جمهور ابلاغ شد. این ابلاغ بیانگر این واقعیت است که دولت تولیت فناوری اطلاعات را به این وزارتخانه سپرده است و آن را با این حقیقت روبه‌رو می‌سازد که باید ساختار و شرح وظایف قدیم خود را با مسوولیت‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی تطبیق دهد.
امروزه دیگر به کارگیری سخت‌افزار، برای رفع نیاز ارتباطی یک کشور، کافی نخواهد بود. پویایی انقلاب اطلاعات و آهنگ سریع نوآوری اطلاع‌رسانی، روز‌به‌روز توسعه بیش‌تری می‌یابد. به عنوان مثال در ۹ سال پیش تنها ۵۰ سایت در شبکه عظیم‌ اطلاع‌رسانی (اینترنت) وجود داشت که این رقم در حال حاضر به چند میلیون افزایش یافته است. در دنیایی که تارهای فیبر نوری سرتاسر آن را پوشانده و در هر یک صدم ثانیه، حجم زیادی از اطلاعات منتقل می‌شود. در این کره خاکی که یک گوشی کوچک تلفن همراه،‌همچون رایانه‌ای دستی، تمامی نیاز‌های ارتباطی و اطلاعاتی و داد و ستدهای الکترونیکی صاحبش را با سرعت انجام می‌دهد، یا در زمانی که در شبکه اینترنت کاربران از ۴۰۷ میلیون تا پایان سال ۲۰۰۰ میلادی به فراتر از یک میلیارد تا پایان ۲۰۰۵ رسید، دیگر گسترش شبکه روستایی و افزایش دایری تلفن ثابت،‌به تنهایی نمی‌تواند، نیازهای ارتباطی یک کشور را برآورده سازد.
زمانی که تجارت از طریق شبکه اینترنت صورت می‌گیرد و تجارت الکترونیکی معنا پیدا می‌کند، زمانی‌که آموزش الکترونیکی به سرعت درمیان جویندگان علم منتشر می‌شود و شیوه‌های آموزشی،‌ با انتقال همزمان صوت و تصویر،‌از یک نقطه در دورترین مکان دنیا،‌ به تمامی آنهایی که وارد این شبکه شده‌اند، منتقل می‌شود و یا زمانی که در محافل اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی بحث بر سر ایجاد دولت الکترونیکی و پایتخت الکترونیکی است و یا سران تمامی کشورها گرد هم می‌آیند برای ورود به جامعه اطلاعات،‌ به تبادل نظر و ارایه راهکار بپردازند، دیگر نمی‌توان نقش تاثیرگذار ارتباطات و فناوری اطلاعات را روی مسایل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی انکار کرد و باید آن را به عنوان اهرم قدرتمندی برای رشد اقتصادی و توسعه به حساب آورد. در واقع مجلس شورای اسلامی با تصویب این لایحه، وظایف مهمی را (از نظر ارتباطی و اطلاعاتی) که می‌تواند جامعه را متحول سازد، بر عهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار داده است. تدوین سیاست‌ها و ضوابط کلی در زمینه توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان برای هدایت و نظارت بر فناوری اطلاعات و همچنین تنظیم و مدیریت و کنترل فضای فرکانسی کشور و مدارهای ماهواره‌ای، از جمله این وظایف است که در کنار نظارت بر شبکه‌های پستی و مخابراتی، بر عهده وزارتخانه گذاشته شده است. همین وظایف جدید، ‌فصل تازه‌ای از فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌ها را برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد می‌کند و آن را در آستانه هزاره سوم، در مقابل تغییرات جهانی قرار می‌دهد که در راس آن تغییر در نگرش مدیران سازمان است.

نویسنده : رمضانعلی سبحانی فر

منبع : روزنامه فناوران