خانه ام کوچک است، اما...

آنچه كه در اولین برخورد با واژه خانه به ذهن انسان خطور می كند، مكانی است برای سكونت كه بخش كوچكی از دنیای بزرگ است، اما اگر در نحوه برخورد خود تغییری ایجادكنیم و زاویه دید خود را با مردمی كه در خانه آن سكونت دارند یا به تعیبری زندگی می كنند، همراه كنیم، آن هنگام خواهیم دید كه خانه می تواند تمام دنیای آنها باشد. خانه فضای خواب و استراحت، پوشاك، ماشین، فضای كار، كلكسیون كارهای هنری، حتی خود و بچه های آنها را در خود جای می دهد.
البته ممكن است بسته به موقعیت و شرایطی كه یك خانه در آن قرار می گیرد این موارد تغییر كند. خانه ممكن است در قطعه زمینی در جنگل یا در چمنزار واقع شده باشد، می تواند در یك شهرك یا شهر یا حتی در محدوده ای خاص در یك ساختمان قرار بگیرد. آنچه كه به سكونت در خانه شكل می دهد حضور ساكنان در آن فضا یا ساختمان جدید است كه خود معمولا فضای زندگی موردنظر را با استفاده از رنگ، نور و مبلمان ایجاد می كنند و به گونه مطلوب و دلخواه فضا را تغییر می دهند.طی دهه های گذشته، شهرها تنها به مكانی برای استقرار خانه ها تبدیل شده اند كه البته عمدتا به دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... با از بین رفتن فضاهای عمومی، هویت و ویژگی متمایزتری به خود گرفته اند. تراكم در شهرهای بزرگ و تمایل مردم برای داشتن خانه شخصی، باعث پیدایش فضاهایی جدید برای زندگی شده است. این فضا، همان آپارتمان های كوچكی است كه همانند خانه های بسیار كوچك، بر سبك زندگی خاص كنونی انسان ها تاثیر گذاشته است.این سكونتگاه ها، در ارتباط با سایر عناصر كوچك زندگی معاصر هستند. رایانه، لپ تاپ، موبایل، ساندویچ و انواع غذاهای حاضری، سیستم های صوتی و تصویری بسیار پیشرفته و... همگی تلاشی درجهت صرفه جویی در زمان هستند. شاید بتوان گفت كه استفاده از فن آوری در طراحی فضاهای كوچك، بهترین پیامد زندگی در شهرهای بزرگ امروزی است.پیشرفت های فن آورانه و تغییرات بسیاری كه در زندگی روزمره پیدا شده است، الزاما به تغییرات اساسی در كارآمدی فضای داخلی یك آپارتمان كوچك در مقایسه با یك خانه معمولی تبدیل نشده است. عموما طرح فضای داخلی تا اندازه ای به همان صورت اولیه باقی مانده اند. تفاوت اصلی در به كارگیری تدابیری است كه معماران و طراحان در جهت استفاده بهینه از فضا و اهمیت دادن به ویژگی های معمارانه خاص هر خانه به كار می گیرند. مهمترین ویژگی این آپارتمان ها، به كارگیری روش های خلاقانه در وفق دادن نیازهای خانه و ساكنان با فضاهای كوچك، بدون از دست دادن كیفیت و آسایش فضایی است.برای حصول چنین نتایجی در طراحی داخلی آپارتمان ها، روش های متفاوت و گوناگونی وجود دارند كه توسط معماران و طراحان به كار گرفته می شوند. ما نمونه های زیادی می بینیم كه در آنها عملكردها در یك فضا با هم تركیب شده اند. سیركولاسیون بین فضاهای داخلی و پیامد آن یعنی پیدایش فضاهای صرفا عبوری به حداقل رسیده اند، تقسیم بندی های داخلی حذف و نور و مصالح شفاف به كار گرفته شده اند و گاه خالص ترین ایده های طراحی با جزئیات كوچك معمارانه همراه شده است. در این میان، اصولی كه در طراحی با هدف استفاده بهینه از فضا در نظر گرفته می شوند، به ۵ عنوان زیر تقسیم بندی می شوند:
۱ـ مبلمان كارآمد
۲ـ رنگ
۳ـ پانل های متحرك
۴ـ محدودیت ها
۵ـ ایجاد ارتباط بصری با فضای بیرون
كه البته این تقسیم بندی، به معنای نادیده گرفتن سایر دیدگاه ها نیست.مبلمان كارآمد
همیشه در خانه تعدادی اشیای متحرك وجود دارد: مبلمان، آثار هنری، كلكسیون ها و سایر وسایل و تجهیزاتی كه در خانه استفاده می شوند. این وسایل معمولا شخصی هستند و گاه افراد به این وسایل، نسبت به خود خانه، احساس تعلق بیشتری می كنند. این اشیا به خانه شخصیت می دهند و باعث می شوند كه فضای خانه مقیاسی انسانی پیدا كند. انتخاب نوع و اندازه مبلمان در خانه های كوچك، عموما بر مبنای كارآمدی، چندعملكردی بودن و همچنین متناسب بودن آنها با فضا از نظر اندازه صورت می گیرد. در خانه های كوچك و آپارتمان ها، عموما به جای استفاده از مبلمان هایی كه بیشتر جنبه تزئینی (بدون عملكرد) دارند و نیز مبلمان های قدیمی (آنتیك یا عتیقه) و مبلمان هایی كه تنها بخشی از فضا را اشغال می كنند، از مبلمان هایی كه دارای كارایی متناسب با فضا، چند عملكردی و هماهنگ با طرح خانه هستند، به كار گرفته می شوند. در برخی موارد این مبلمان ها حتی به صورت اختصاصی نیز طراحی و ساخته می شوند. قفسه های كتاب، كابینت های آشپزخانه، میزهای تاشو و ... از جمله مبلمان های چندعملكردی هستند كه عموما با سایر المان های موجود در خانه آمیخته و هماهنگ طراحی می شوند.
رنگ
توجه به این نكته كه یك رنگ چگونه می تواند درك ما را از فرم، ابعاد و كیفیت فضایی داخلی تحت تاثیر قرار دهد نیز حایز اهمیت است. معمولا گفته می شود كه: "رنگ سفید تنها راه حل برای بزرگتر نشان دادن فضاهای كوچك است." این عقیده به دنبال استفاده از رنگ های متنوع در بسیاری از خانه ها ، تا حدودی اعتبار خود را از دست می دهد. استفاده از سایه روشن های مختلف در فضا، ضمن متمایز كردن فعالیت ها، به ایجاد تنوع فضایی نیز كمك می كند. باید توجه كرد كه نقش رنگ ها در هماهنگی عناصر و المان های فضا و افزودن گرمی و روشنی به محیط، به صورت طراحی المان های نورانی مخفی، نورهای رنگی موضعی یا عمومی انكارناپذیر است. به هر حال استفاده مناسب، بجا و آگاهانه از تاثیرات رنگ ها در فضا، از مهمترین روش های موثر در هویت بخشیدن به فضا بدون روی آوردن به تكنیك های پیچیده و پرهزینه است.
صفحات متحرك
بی شك انعطاف پذیری فضایی از مهمترین ویژگی های طراحی برای خانه های كوچك است. یكی از بهترین روش های رایج دست یافتن به انعطاف پذیری، متحرك كردن دیوارها و جداكننده های داخلی است. البته این كار، نه فقط به منظور خلق فضایی بزرگتر، بلكه فضایی با كارایی بهتر برای تمامی عملكردهای خانه انجام می شود. به عنوان نمونه می توان برای تامین فضاهای خصوصی و فراهم كردن آرامش و تفكیك فضا در قسمت های مختلف، از این المان های متحرك استفاده كرد. اغلب این جداكننده ها، پانل های نوری هستند كه روی ریل ها می لغزند و به آسانی از طرفی به طرف دیگر حركت می كنند. پانل های متحرك، المان های مهمی در تركیب بندی و طراحی خانه های كوچك می توانند باشند.
محدودیت ها
از روش های موثر در حل مسئله آرایش فضاهای كوچك، ساده تر كردن طراحی است. محدودیت در طراحی و دكوراسیون، استراتژی موثری در طراحی پروژه هایی چون آپارتمان ها و خانه های كوچك است. البته برای دستیابی به چنین هدفی، لزوما نمی بایست به مینی مالیسم (كمینه گرایی)، كه هم مستلزم صرف وقت و انرژی زیاد در جزئیات و همچنین صرف هزینه بسیار بالایی است، روی آورد. حذف المان های غیر ضروری در خانه، ایجاد محیطی شفاف (خوانا)، استفاده از خطوط خالص و همچنین دقت در انتخاب مصالح استفاده شده برای فضاهای داخلی، باعث می شوند تا فضای داخل بزرگتر و روشن تر به نظر برسد.
ایجاد ارتباط بصری با فضای بیرون
احساس گشایش و فراخی در فضاهای كوچك، بیشتر از طریق یك ارتباط عملكردی و بصری دائمی با فضای بیرون خانه امكانپذیر است. در این نوع خانه ها، استفاده بهینه از نور طبیعی و تهویه سراسری موجب می شود فضای بیرونی، بخش جدایی ناپذیر خانه باشد. روش های مختلفی برای فراهم كردن امتداد بصری فضا از داخل به خارج وجود دارد. درها و پنجره ها به عنوان مهمترین بازشوها برای ارتباط داخل با طبیعت و محیط بیرون هستند كه می توان از طریق آنها ضمن تهویه فضای داخل، ارتباط بصری با فضای بیرون را نیز برقرار كرد. این عناصر ممكن است كدر یا شفاف، كشویی یا لولایی، بزرگ یا كوچك، ضخیم یا نازك، دعوت كننده یا بازدارنده و در نهایت باشكوه یا ساده باشند.در هر حال آنچه كه می بایست فارغ از موارد ذكر شده و موارد دیگر كه بسته به شرایط مختلف ایجاد می شود در نظر گرفت، توجه به مفهوم سكونت، حتی در سكونتگاه هایی است كه تحت عنوان خانه های كوچك یا آپارتمان ها از آنها نام می بریم، چراكه با رشد روزافزون شهرنشینی و پیشرفت های تكنولوژیك، ناگزیر از پذیرش زندگی در آپارتمان ها و خانه های كوچك هستیم و از این رو طراحی فضاهای داخلی چنین خانه هایی با رویكردی به مفهوم سكونت و در نظر گرفتن معیارهای آسایش و زندگی، از اولویت برخوردارند.
سیما هاشمی نیا

منبع : روزنامه همشهری