بررسی ویژگی‌ها و خصوصیات هنر دینی

بی شك هنر نقشی قطعی در تحول همه دین های جهان داشته است. هنر با داشتن رابطه ای ذاتی و طبیعی با حقیقت و زیبایی و نیز حساسیت های انسانی ممكن است تجربه ای دینی را در پی داشته باشد در هر حال رابطه هنر و دین، ارتباطی پیچیده و قابل تامل است كه می تواند درنهایت به هدایت نوع بشر منجر گردد. پایگاه خبری هنر ایران در مقاله ای به صورت اجمالی به این مبحث پرداخته است كه گزیده ای از آن را در پی می خوانید:
هنر را می توان به چند دلیل دینی انگاشت. یك عامل تعیین كننده مهم كاربرد هنر است. اگر اثری هنری حكم یا قصه ای از یك سنت دینی خاص را به تصویر كشد، آن تصویر را تعلیم دینی توصیف می كنند و می شود گفت كاركردی دینی دارد. همچنین می توان گفت لوازم عشاء ربانی مانند جام ها، شمعدانی ها یا كتاب های مقدس مصوری كه به شیوه ای مقدس گونه یا به عنوان بخشی از مراسم نیایش به كار می روند نیز كاركردی دینی دارد.
برخی آثار هنری مانند معرق كاری هایی كه ترتیب آیین عشاء ربانی را در كلیسای سن ویتاله در راونا به تصویر می كشند، یا دیوارنگاره ای كه حالت های یوگا را در آجانتا در غرب هندوستان نشان می دهد، هم هدفی نیایشی دارند هم هدفی تعلیمی. اثر هنری ممكن است همچنین به خاطر محل یا جای آن دینی قلمداد شود.
پس آثاری كه در محدوده مكانی نیایشگاه ها، صومعه ها و مكان های آیین و یامقدس مانند معبد، كنیسه، كلیسا یا مسجد قرار دارند، معمولا دینی توصیف می شوند.در برخی موقعیت ها، یك اثر هنری ممكن است از آغاز به شكل خاص برای مكانی دینی ایجاد شود. در دیگر مواقع، كاركرد غایی آن اثر جایگاه نهایی اش را معین می كند.
ویژگی دیگری كه معرف هنر دینی است موضوع و یا شمایل نگاری آن است. ممكن است تصویری به شخصی یا رخدادی مقدس اشاره كند یا در قالب سنت مسلكی خاص درسی را روایت كند. در این مورد آخر، ممكن است اثر هنری از صورت ها و پیكرك هایی تشكیل شده باشد كه یا كسی می تواند آنها را تشخیص دهد یا تنها فرد آشنایی كه آموخته است چگونه شمایل های آن سنت خاص را بخواند، آن را می فهمد. حمایت یك اجتماع دینی (كلیسا، معبد یا صومعه ای خاص) از اثری هنری با هدف های مذهبی، آیینی، مقدس، عبادی و یا فكری باعث می شود آن اثر سفارشی دینی شود.
همچنین نیت فرد وقف كننده ای كه سفارش اثری هنری را برای بنایی دینی یا كاركردی آیینی داده است نیز آن را دینی می سازد.هنرمند و معنویت او نیز ممكن است در تعریف هنر دینی نقش داشته باشد. در بسیاری از دین ها، هنرمند شخصی است كه خود را وقف كیشی معنوی می كند. سرآغاز این فرآیند خلاق، مشابه پاكسازی روح هنرمند است.
او باید نخست دوره نیایش باطنی و معمولا پرهیز و ریاضت را بگذراند؛ از این گذشته، در این سنت های هنری، تقریبا همیشه رهنمودهای ثابتی برای رسانه ها، سبك ، رنگ ها، نقش مایه ها و نمادگرایی هست كه باید در خلق تصویر دینی از آنها پیروی كرد. در دین هایی مانند مسیحیت و هندوباوری، هنر ممكن است در خدمت تعلیم با تربیت و در نتیجه الهیات باشد: می توان این مقوله از هنر دینی را، كه اصول و قصه های سنت دینی را به كارگیری تصویرپردازی بازنمودی و نمادها به تصویر می كشد، الهیات دیداری نامید.
اصطلاح «عبادت دیداری» را می توان در مورد هنری به كار برد كه كاركردی عبادی یا مقدس و در نتیجه آیینی دارد.تصویرهایی را كه باعث نیایش فردی می شوند یا آن را می پرورانند، می توان تامل دیداری دانست، همچنین هنر می تواند گرایش و تصویرپردازی عرفانی داشته باشد. این تصویرها، به عنوان نما یا نماد معنای، حضور مقدس، می تواند از تعالی فردی و وحدت لحظه ای با الوهیات حمایت كند یا وسیله آن شود. چنین هنری را می توان عرفان دیداری نامید.
هنر دینی ممكن است صرفا نمادین باشد: از نقش مایه ها یا تصویرها می توان برای انتقال پیامی دینی كه تنها برای آشنایان روشن خواهد بود، استفاده كرد. سرانجام این كه هنر ممكن است صرفا تزئینی باشد، چنان كه شاید این مساله در مورد الگوهای هندسی حكاكی ها و معرق كارهای اسلامی و خوشنویسی های شیك آن صدق كند. این نوع هنر می خواهد بعدی زیبایی شناختی برای تجربه دینی افراد یا اجتماع ارایه دهد.

منبع : روزنامه ابرار