ائتلاف برای حفظ میهن

درعراقی كه «خشونت» به دشمن اصلی زندگی تبدیل شده است،لاجرم كارنامه گروه ها وقدرت ها نیز باید با عیار بردباری وپایداری آنان در برابر عفریت خشونت ارزیابی شود. اگرمسأله امروز و هر روز مردم زخم خورده عراق، حفظ گوهر زیستن در توفان مرگ است، پس مسأله دنیای سیاست نیز نباید و نمی تواند جز این باشدكه چه كسی هزینه مبارزه با دشمن خشونت رابه جان خریده است، چه جریانی راه و اندیشه خویش را از قافله خشونت وخشونت ورزان جداساخته است وكدامین جناح از این آبشخور خون وخشونت سود می برد؟دربازار سیاست اكنون عراق، عیار و معیاری دقیق تر از این پرسش ها برای سنجش راستی وصلاحیت مدعیان صلح وآزادی نمی توان یافت.
● دست شستن ازهمه چیز به بهای زنده ماندن عراق
پدیده حیرت انگیز دوران امروز این است كه عراقی ها تاكنون برای حفظ نظام نوینی كه با گریز از چنگ دیكتاتوری برپاكرده اند، نزدیك به ده ها هزار قربانی تقدیم كرده وهرروزچندین تن به این جرگه افزوده می شود.
دراین آمار، سهم بزرگ را، شیعیان دارند. حسب قراین وشواهد، رقم قربانیان شیعه دراین دوران خونین گذار، بسی فراتر از میزان كشته شد گان عصر دیكتاتوری بعثی ها است.
آنچه پیداست ،دركی تاریخی از سرگذشت سیاه عراق درسه دهه دیكتاتوری، رهبران شیعه عراق رابه طراحی سخت ترین الگوی مقاومت وپذیرش سنگین ترین رسالت كشانده است. اینك عراق نوین، دوران جانكاه گذار را با تكیه بر نجیب ترین جریان سیاسی خویش سپری می كند.
برنامه راهبردی شیعیان دراین مرحله، عبوردادن جامعه ای غوطه ور در تعصبات طایفه ای وعصبیت های نژادی، به جامعه ای مداراطلب و بردبار درعرصه همزیستی سیاسی است.
نگاهی ازسرانصاف به ۳ سال كارنامه سیاسی گروه ها و رهبران شیعه در نزاع خونین عراق، به وضوح این واقعیت را آشكارمی كندكه آنها درمسیراین تحول وانتقال جامعه عراق از نظم وساختاری استبدادزده به نظمی دموكراتیك ،همه دشواری ها را بر خود هموار كرده اند. گویی پیمان نانوشته ای براجتماع شیعیان حكمفرما است كه همه چیز، مال، جان و فرزند، باید فدا شود تا عراق شاهد وگمشده خود، صلح وآزادی رادرآغوش گیرد. معنای دیگر این تفكر می تواند چنین تعبیر شود كه: جامعه شیعه پیشمرگ شود تا عراق بار دیگر به دام دیكتاتوری گرفتار نشود.
به نظر می آید ،تابلوی حركت رهبران شیعه دراین برهه، یك« بینش تاریخی» براین پایه است كه هرچند نظام دیكتاتوری بعث سقوط كرده اما هنوز ساختارها ، مناسبات و اندیشه هایی كه آن نظام استبدادی را به بارآورد، پابرجاست وبرانداختن این ساختارسخت جان، مجاهدتی بزرگتر از انتفاضه دهه های ۸۰ و۹۰ می طلبد.بدون تردید هیچ عنصردیگری غیرازاین بینش سیاسی قادرنبود درپیكره سیاسی شیعیان عراق روح «مقاومت تاپای مرگ» را بدمد و آنها را به این درجه از انعطاف و مدارا دربرابر طیف نامهربانی ها وكینه توزی ها وصبوری در برابر خشونت ورزی ها واداركند.
● كارنامه كامیاب رجال شیعه
این گفته ها، پیش درآمدی بودند تا بر آخرین موقعیت جبهه سیاسی شیعه ونیز تازه ترین طرحها وتدابیری كه رهبران ومراجع پرآوازه آنان درپیش گرفته اند نگاه اندازیم.این مرور وتأمل ازآن حیث ضروری است كه شیعیان دركانون تحولات سیاسی عراق قرارگرفته اند وهر تصمیم رجال شیعه تبعاتی تعیین كننده درفرایند وقایع دارد. محوریت نقش شیعه فقط ناشی ازاین نیست كه آنان اكثریت جمعیت و اكثریت پارلمان رادراختیاردارند، یا آنكه دولت و دستگاه دیوانسالاری در اختیارآنان است، بلكه نگاهها ازآن روبه اراده رجال سیاسی شیعه دوخته شده كه آنان با انتخاب های سخت وگزینه های بس مهم روبروهستند . و از همین منظراست كه حتی رقیبان وبدخواهان این جریان درمحافل غربی وعربی، ازنقش این گروه به عنوان كلید ثبات عراق یاد می كنند و می گویند راه سیاست آینده این سرزمین از اراده وتصمیم رهبران شیعه می گذرد.
ازهمین روست كه با گذشت حدود ۳سال از قرارگرفتن نمایندگان شیعه درمتن سیاست ودیپلماسی بغداد دوستان این جناح دركارنامه آن به چشم تحسین ومخالفانش به دیده رشك وحسادت نگریسته اند.به باور بیشتر ناظران سیاسی عراق ،جناح شیعه درمیدان سخت وملتهب عراق بسیاركم اشتباه ظاهرشده است و درقیاس باگروههایی كه نوسانی شدید ازخصومت تارفاقت باغرب راپیشه كرده اند،رفتاراحزاب شیعه نماد اعتدال ورزی و عقلانیت بوده است. آنهادرعین حفظ خطوط وحدود تفكر سیاسی خویش، مناسباتی مبتنی برحفظ منافع ومصالح ملی عراق، با جریانهای داخلی وبین المللی پیشه كرده اند. آرزوی حریفان شیعه این بودكه توان این جریان درتوفان تندروی وستیزه جویی با رقبای داخل وخارج كاهش یافته و به زعم آنان، جبهه شیعه ازدرون دچار تلاشی شود.اما نهاد رهبری شیعه برطریقی گام نهادكه مراجع دینی آن را ترسیم كردند، ازجمله اصول گره گشای این تفكر، این بودكه از بدو تأسیس حكومت نوین ، محورومدار امور را، رأی وخواست مردم قرار داد و در تداوم این سیاست اعلام كرد آیین مروت بادوستان ومدارا بادشمنان راپیشه خواهد كرد. رهاورد این مجموعه تاكتیك ها و استراتژی ها، رهبری برتری بلامنازع احزاب شیعه درمیدان رقابت، ناكارآمدشدن سلاح تفرقه وجلب اعتماد بی سابقه مردم ونخبگان داخل وخارج عراق بود.
● برنامه راهبردی عبورازبحران
اما اكنون درفصلی دیگر ،جبهه سیاسی شیعه باشرایط تازه وانتخابهای مهم روبرو است. درقبال این انتخاب ها، راهبردی تازه ازسوی بزرگان شیعه درنشست نجف به امضا رسید، دراین مجموعه كه ازآن می توان به عنوان مانیفست شیعیان برای عبور از شرایط بغرنج امروز یاد كرد،هم فهرست چالشهای درونی ائتلاف شیعیان و هم تهدیدات درونی حاكمیت عراق مطرح وچاره جویی شده است.
آنچه ازمباحث این نشست استنباط می شود، این كه جبهه سیاسی شیعیان درسومین سال تجربه دولت داری خود در حلقه ای ازفشارها، رقابت ها وخصومت های بازیگران داخلی وخارجی احاطه شده است. وضعیت سیاسی اكنون جریان شیعه، یك وضعیت استثنایی وغیر قابل قیاس باكل ادوار تاریخ عراق است.
شاید بتوان مختصات این شرایط سخت راچنین ترسیم كرد: بدنه اجتماعی وآحادجمعیت غیرنظامی شیعه،آماج بیرحمانه ترین حملات شبكه خشونت گران واقع شده است. بدنه مبارزاتی وشبه نظامی آن كه دردوقالب جیش المهدی ـ به رهبری مقتدی صدرـ و نهاد پلیس ونیروهای حافظ نظم سازمان یافته اند هم ازسوی ارتش آمریكا و انگلیس وهم ازسوی جوخه های خشونت وترور موردتهاجم است. وبالاخره پیكره سیاسی جریان شیعه كه سه طیف بزرگ ـ حزب الدعوه،مجلس اعلاوگروه صدریون ـ رادرائتلافی نیرومند گردآورده است با دو وظیفه سنگین:حفظ ائتلاف لرزان حكومت مركزی در بغداد و حفظ انسجام احزاب شیعه درجنوب ازیك سو و رقابت باحریفان سرسخت داخلی ومنطقه ای ازسوی دیگر روبرو است.همین شرایط موجب شد بزرگان شیعه ودررأس آن مرجع با نفوذ و مقتدر این جریان ـ آیت الله سیستانی ـ كادرسیاسی این ائتلاف رابه شور و نشستی عاجل درنجف فراخوانند.
فعالان سیاسی شیعه درحالی به توصیه های رهبر خویش گوش سپردندكه مناطق و محلات شیعه نشین با سیل تازه خشونت،رنگی ازتراژدی نسل كشی به خود گرفته است وتحمل موج ویرانگرشیعه كشی بسیار سخت و سنگین است. رجال سیاسی شیعه پیشتر خبریافته بودندكه شبكه خشونتگران به سازوبرگ جدیدی ازجانب حریفان منطقه ای شیعه وبرخی دولتهای عربی تجهیز شده اندوبرای ساقط كردن دولت شیعه این بارائتلافی بس وسیع تر ازجناح بندی گذشته شكل گرفته است. ائتلافی كه در یك سوی آن دولتهای محافظه كارومتعصب عرب و در سوی دیگر برخی ازطرف های به اصطلاح دوستان غربی بغدادقرارگرفته اند وهمین ائتلاف نامیمون است كه مجوز روشهای جدیدانسان كشی وآدم ربایی درمناطق ومقرهای شیعیان راصادرمی كند و در همان حال، حلقه متحدان غیر شیعه دولت مالكی رابه گشودن جبهه معارضه فرامی خواند.
مجموعه این رخدادها یك پیام واحد را به رجال سیاسی شیعه منتقل كرد كه، موقعیت برتر شیعیان وموفقیت های آنان درعبور ازآزمون خشونت های خیابانی ورقابتهای سركش سیاسی، برای حریفان داخل وخارج غیر قابل تحمل شده است .به هر حال ،نشست بزرگان شیعه درنجف راهبردی تازه برای دوره جدید حیات سیاسی این جریان ارائه كردكه اساس آن نگهداری وحراست از خط مشی مدارا و پرهیز از خشونت وبازی ویرانگر برادر كشی وجنگ طایفه ای است .
سیاستگذاران شیعه دراین راهبردبرای حفظ انسجام درون ائتلاف شیعه ودوركردن آفت اختلافی كه دركمین نشسته است، خواهان بازگشت دوباره گروه مقتدی صدر به حلقه دولت مالكی شدند. خبرهای فردای نشست حاكی ازاین بود كه این تدبیر شیوخ شیعه مؤثر افتاده و طیف مقتدی صدر، این روحانی منتقدبا پیوستن مجدد حامیانش به دولت عراق موافقت كرده است.
برای گسستن رشته دوم ترفندهایی كه آهنگ یك كودتای خزنده راعلیه دولت مستقرشیعه دارد ،میهمانان نشست نجف به دو پاره ازآرای مرجع نافذشان تمسك جستند،آیت الله سیستانی درتوصیه ای كه جایگاه یك فتوای شرعی راپیداكردبه صراحت اعلام كرد تضعیف دولت مالكی دروضعیت كنونی عین تضعیف كشوراست وحلقه تكمیلی سیاست فوق آن بود كه سیاستگذارشیعیان دسته بندیهای تازه سیاسی با عناوین تندرو ومیانه رو راكه می رفت حتی درصفوف احزاب شیعه نیز رخنه ایجاد كند مردود شمرد.اگر بخش نخست راهبرد رهبری شیعه برای حمایت ازمالكی ،كانونهای اپوزیسیونی را درآرزوی براندازی نخستین نهادحكومت مستقرشیعه ناكام می گذارد، بخش دوم این تدبیر، بی گمان، حفره های تازه شكاف سیاسی در پیكره احزاب شیعه رابست.

محمد نوری

منبع : روزنامه ایران