مکانیزه شدن انتخابات در بوته نقد احزاب

براساس آخرین اخبار منتشره با تاكید وزیر كشور شمارش رایانه ای آرا در انتخابات هشتمین دورهء مجلس شورای اسلامی در دستور كار وزارت كشور قرار گرفته و در این رابطه یك تیم كارشناسی برای بررسی مكانیزم رای‌گیری و شمارش آرا در مراكز استان‌ها در انتخابات آتی درحال فعالیت هستند.
فعالیت‌های دفتر انتخاباتی وزارت كشور برای برگزاری مكانیزهء انتخابات از زمان پایان انتخابات شوراهای شهر و روستا شروع شده و در حال حاضر نیز از سوی این دفتر برای آموزش دست‌اندركاران انتخابات در استان ها، كتابچه‌های راهنما و آموزشی در حال تهیه و توزیع است. گرچه مدیران ارشد وزارت كشور از تصمیم قطعی وزارت متبوع خود مبنی بر برگزاری كامل مكانیزه شمارش آرا در انتخابات آتی خبر داده‌اند اما در عین حال اجرای این طرح را مشروط به توافق كلی میان وزارت كشور و شورای نگهبان دانسته‌اند و شورای نگهبان نیز متعاقبا خواستار تشریح جزییات مكانیزم اجرایی این طرح از سوی وزارت كشور شده است.
مسالهء برگزاری مكانیزهء انتخابات و كاهش اثرات عامل انسانی در انتخابات به اولین دورهء مجلس شورای اسلامی و به زمانی برمی‌گردد كه آیت‌الله امامی كاشانی، نمایندهء دولت وقت با ابطال برخی از صندوق‌های رای در حوزهء انتخابیهء اصفهان در بیان دلایل ابطال خود اعلام كرد كه فقط در یكی از این صندوق‌های ابطال شده حدود ۹۰ درصد از آرا با یك نوع دست خط و با خودكار فلان رنگ بوده است.
در این اواخر نیز بحث شمارش رایانه‌ای آرا در میان مسوولان انتخابات مجلس ششم و از زمان دولت اصلاحات شدت بیش‌تری گرفت و تا زمان حال در دولت اصول‌گرایان ادامه پیدا كرده است.
اما تاكنون این طرح در هیچ یك از انتخابات برگزار شده به مرحلهء عملیاتی نرسیده و كماكان بحث در این رابطه ادامه دارد. مسالهء برگزاری مكانیزهء انتخابات علاوه بر مسوولان، واكنش مدیران احزاب را نیز برانگیخته و موجب وارد كردن انتقاداتی از سوی آن‌ها به این طرح شده است. محمد سلامتی، دبیر كل مجاهدین انقلاب اسلامی در گفت‌وگویی با «سرمایه» با تاكید بر این مطلب كه «ما همیشه مدافع برگزاری مكانیزهء انتخابات بوده‌ایم» می‌گوید: «هر چه به سمت مكانیزه شدن برگزاری انتخابات پیش رویم خطا در كار كاهش و اعتماد عمومی نسبت به نتیجه انتخابات افزایش می‌یابد.»
سلامتی در عین حال می‌افزاید: «البته منظور من از برگزاری مكانیزهء انتخابات، مكانیزه شدن كل سیستم انتخاباتی است و نه صرفا بخشی از آن. زیرا اگر تنها بخش ثبت آرا در كامپیوتر مكانیزه شود با این امر تنها مشكل تعداد را حل می‌كند و نه افراد را. به این معنی كه چون شمارش آرا مكانیزه است، طبیعی است كه كامپیوتر تعداد آرا را دقیق‌تر از انسان اعلام می‌كند اما این امر باعث حل مشكل افراد نمی‌شود چرا كه این مساله مهم است كه چه نامی به كامپیوتر وارد شود. این كه نام حسن را وارد كنند یا نام حسین را. بنابراین در صورتی كه روند انتخابات كاملا مكانیزه نشود مشكلات موجود حل نخواهد شد.»
به گفتهء سلامتی در صورت برگزاری مكانیزهء انتخابات باز مسایلی همچون «اعمال نظر شخصی» و دخالت برخی از افراد سازمان‌دهی شده در پای صندوق‌‌های رای به قوت خود باقی است و مسایل انتخاباتی باید به صورت اساسی حل شود.
وی تصریح می‌كند: «تنها افراد و گروه‌هایی كه در تلاش برای اعمال نظر خود در نتایج انتخابات هستند و نیز گروه‌هایی كه زمینهء اجتماعی ندارند با مكانیزه شدن كامل انتخابات مخالفت می‌كنند.»
این فعال سیاسی شمارش رایانه‌ای آرا در انتخابات را در چارچوب سود و یا زیان جناح‌های سیاسی كشور تحلیل نمی‌كند و بر این باور است كه مكانیزه شدن كامل روند انتخابات در واقعیت به نفع مردم است چرا كه مردم گاهی به جناح‌های دوم خرداد و گاهی به جناح مقابل آن اظهار تمایل می‌كنند.
سلامتی اظهارنظر می‌كند: «مسالهء اصلی این است كه نظر مردم تامین شود.»
علی تاجرنیا، رییس دوره ای جبههء اصلاحات نیز در عین حال كه از مكانیزه شدن كامل روند انتخابات استقبال می‌كند دربارهء طرح پیشنهادی وزارت كشور می‌گوید: «این طرح صرفا نوعی شمارش دستی و وارد كردن آرا در كامپیوتر است. به این معنا كه فردی اسامی را می‌خواند و فردی دیگر این اسامی را دركامپیوتر وارد می‌كند بنابراین در مرحلهء شمارش آرا باز همان احتمال تخلفی كه قبلا نیز وجود داشت به قوت خود_ باقی می‌ماند.»
تاجرنیا با تصریح بر این مطلب كه «به سلامت مكانیسم طراحی شده برای مكانیزه كردن انتخابات به دیده شك می‌نگرد»، می‌افزاید: «در انتخابات اخیر شوراها هم مشكلی پیرامون این مساله داشتیم زیرا قسمت نرم‌افزاری صرفا یك بخش از كار مكانیزه كردن است و در ثانی این نرم‌افزارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند كه احتمال دسترسی از طریق سایر سرورهای مجازی به آن وجود دارد.»
به گفتهء تاجرنیا این احتمال هنوز وجود دارد كه طبق برنامه‌های نرم‌افزاری كه به كامپیوترها داده می‌شود، درصدی از آرا را برای یك نامزدی خاص در نظر گرفته شود.
وی می‌گوید: «برای از بین رفتن هر گونه احتمال سویی باید تمام مراحل انتخابات یعنی از برگه‌های رای تا مرحلهء پایانی آن یعنی شمارش آرا مكانیزه شود و نه صرفا بخشی از روند انتخابات.»
این فعال سیاسی پیشنهاد می‌كند:«هیاتی در قالب شورای مركزی خانهء احزاب و مدیران احزاب بر انتخابات نظارتی داشته باشد تا امكان هرگونه سوءاستفاده‌ای از بین برود.»
تاجرنیا در ادامه برخلاف اظهارنظر سلامتی بر این باور است كه اجرای طرح مكانیزه كردن كامل روند انتخابات كاملا به نفع جناح دوم خرداد خواهد بود.
وی می‌گوید: «هر چقدر كه در انتخابات از نقش عوامل انسانی كاسته شود به نفع اصلاح‌طلبان خواهد بود زیرا در اكثر انتخابات برگزار شده شاهد نظارت بی‌طرفانه‌ای نبوده‌ایم.»
اما مریم بهروزی، دبیركل جامعهء زینب در عین حال كه از اجرای طرح مكانیزه كردن انتخابات استقبال می‌كند، بر این باور است كه در صورت اجرای این طرح باز نقش عامل انسانی به كلی حذف نمی‌شود و همچنان دغدغه‌هایی در مورد سلامت روند انتخابات وجود دارد.
بهروزی علت عدم اجرای چنین طرحی را (تا امروز) سیاسی نمی‌داند و معتقد است كه جدا از نوع شمارش آرا (دستی و یا كامپیوتری) در انتخابات، نتیجهء انتخابات آتی كشور در نهایت به نفع اصول‌گرایان رقم خواهد خورد.
وی می‌گوید: «این نظر كه در صورت مكانیزه شدن كامل روند انتخابات، نتیجهء انتخابات به سود جریان دوم خرداد خواهد بود; نمی‌تواند نظر درستیباشد چرا كه این طرح هم در زمان دولت پیشین و هم در حال حاضر مطرح است و هر دوی این دولت‌ها سعی در مكانیزه كردن روند انتخابات داشتند.»
به گفتهء غلامحسین الهام، سخنگوی دولت، اجرای طرح شمارش ماشینی آرا در انتخابات مجلس هشتم مشكلاتی دارد و بخشی از این مشكلات نیز مربوط به قانون انتخابات است.
الهام در این نشست گفت: «مسایل و سوال‌های بسیاری برای مكانیزه شدن شمارش آرا وجود دارد كه پاسخ به بخشی از آن‌ها نیازمند اصلاح قانون است.»
اما محمدعلی دادخواه، حقوق‌دان و وكیل دادگستری در اظهارنظری متفاوت بر این باور است كه اجرای این طرح نه تنها با روح قانون انتخابات مغایرتی ندارد بلكه اجرای آن برای كاهش اعمال نظر شخصی افراد در نتایج انتخاب امری لازم بلكه ضروری است.
دادخواه با بیان این مطلب كه«نخستین نمودار دموكراسی در هر كشوری برگزاری انتخابات آزاد است» در عین حال منظور خود را از برگزاری مكانیزهء انتخابات، اعمال این طرح در تمام مراحل انتخابات عنوان كرد و افزود: «هر اقدامی كه ارادهء مردم را به نحو كاملی مصون از ارادهء سیاسی بكند باید مورد استقبال قرار گیرد.»

كامبیز سلطانین

منبع : روزنامه سرمایه