راه تفاهم در کی یف بسته است

انتخابات زود هنگام پارلمانی رادای جمهوری اوکراین، روز ۳۰ سپتامبر جاری (۲۰۰۷ میلادی) برگزار گردید. برابر اعلام کمیسیون مرکزی انتخابات اوکراین، «حزب مناطق اوکراین» به رهبری ویکتور یانوکوویچ نخست وزیر فعلی همچنان در صدر قرار دارد که ۳۴‎/۳۵درصد از آرا را به خود اختصاص داده است.
در جایگاه دوم «بلوک یولیا تیموشنکو» (بی یو تی) با ۳۰‎/۷۳درصد دیده می شود. پس از آن حزب طرفدار ویکتور یوشچنکو ریاست جمهوری «حزب اوکراین ما، دفاع مردمی» با ۱۴‎/۱۶درصد، حزب کمونیست با ۵‎/۳۸درصد و بلوک لیتوین با ۳‎/۳۹۶ درصد قرار دارند. حزب سوسیالیست حدود ۲ درصد از آرا را به خود اختصاص داده که کمتر از حد نصاب ۳ درصدی بوده و نمی تواند به پارلمان راه یابد. در عین حال حدود ۲ درصد از مردم نیز در برگه های انتخاباتی به گزینه «مخالف همه» رأی دادند.
پارلمان اوکراین ۴۵۰ کرسی دارد که بین احزاب پیروز در انتخابات تقسیم می شود. هیچ یک از نیروهای سیاسی نیز نمی تواند مستقلانه ائتلاف ایجاد کند. در این خصوص «ویکتور یوشچنکو» رئیس جمهور اوکراین، رهبران ۳ حزبی که بیشترین آرا را به دست آورده اند، فراخواند تا رایزنی درباره ایجاد ائتلاف اکثریت را آغاز کنند. «بی یو تی» - حزب تحت رهبری تیموشنکو اعلام نمود که اگر «اوکراین ما، دفاع مردمی» با حزب مناطق ایجاد ائتلاف کند، در اپوزیسیون خواهد ماند.
اما طبق نتایج اعلام شده، حزب مناطق اوکراین به رهبری یانوکوویچ که با کسب ۳۴‎/۳۵ درصد آرا همچنان بزرگ ترین حزب پارلمان تلقی می شود در مقایسه با ۴۵ درصد آرایی که مجموعاً توسط ائتلاف انقلاب نارنجی کسب شده از کورس رقابت ها عقب مانده است.
به نظر می رسد امیدهای یانوکوویچ برای تشکیل ائتلاف حاکم با شرکت احزاب سیاسی کوچک تر به سبب شکست سوسیالیست ها (حامیان کلیدی حزب نخست وزیر) به یأس و ناامیدی بدل شده است.
● جدال تازه نارنجی ها و آبی ها:
یولیا تیموشنکو که نقش انکارناپذیری در قدرت یابی انقلاب نارنجی اوکراین داشت و از سوی اروپایی ها و کاخ سفید آمریکا حمایت می شود در برابر ویکتوریانوکوویچ که مورد حمایت کاخ کرملین است، قرار گرفت.
شاید به تعبیری بتوان انتخابات پارلمانی اخیر اوکراین را که همواره حیاط خلوت مسکو بوده، به محل زورآزمایی روسیه از سویی و آمریکا و اروپا از سوی دیگر توصیف کرد. رقابتی که بی تردید شکست مسکو در آن به منزله ایجاد جای پای تازه برای ناتو و غرب در مرزهای غربی روسیه است. همچنان که پیروزی کاخ کرملین می تواند دست کم برای مدتی اوکراین را به حاشیه امنیت مسکو در برابر نفوذ غرب تبدیل کند.
۳ سال پیش، یولیا تیموشنکو در کنار ویکتور یوشچنکو قرار گرفت تا زوج نارنجی پیام آور پیروزی برای جناح غربگرایان باشند. در آن زمان اوکراین به طرز بی سابقه ای دو قطبی شده بود هواداران روسیه که به آبی ها مشهور شده بودند در مقابل نارنجی های اوکراین قرار گرفتند.
نخست وزیر امروز، یعنی ویکتوریانوکوویچ نامزد آبی ها و مورد حمایت کرملین بود و ویکتور یوشچنکو نامزد نارنجی ها و مورد حمایت غرب. از اتفاقات عجیب آن روز داستان سوءقصد به یوشچنکو بود که با ماده سمی دیوکسین مسموم شد و با مرگ فاصله زیادی نداشت. اردوگاه نارنجی، سرویس اطلا عاتی روسیه و دستگاه امنیتی اوکراین را که آن روز ها تحت کنترل هواداران کرملین بود، عامل ترور نافرجام یوشچنکو خواند.
مردم اوکراین ۳ سال پیش در چنین فضایی به پای صندوق های رأی رفتند. یانکوویچ برنده نخستین دور انتخابات و رئیس جمهور اوکراین معرفی شد. به دنبال اعتراضات مردمی در اوکراین، اقدامی که بعد ها به انقلا ب نارنجی شهرت یافت و شاید نخستین انقلا بی بود که انقلا ب رنگین نام می گرفت، نارنجی ها چادر های نارنجی خود را در میدان اصلی شهر کی یف مستقر کردند تا نتیجه انتخابات را به چالش کشیده و منتظر رأی دادگاه عالی اوکراین بمانند.
سرانجام دادگاه نتیجه دور اول انتخابات را باطل کرد و دستور برگزاری دور دیگری از انتخابات را داد. مردم اوکراین در مدت دو ماه در سه انتخابات شرکت کردند که نتیجه آن پیروزی زوج نارنجی اوکراین بود. ویکتور یوشچنکو رئیس جمهور شد و یولیا تیموشنکو، یا همان بانوی نارنجی ریاست دولت را بر عهده گرفت تا ماه عسل نارنجی ها آغاز شود.
روزهای خوش نارنجی ها کوتاه ودولت آنان مستعجل بود. سهم خواهی و زیاده خواهی از قدرت، متحدین نارنجی را از هم جدا کرد تا راه زوج نارنجی از هم جدا شود. ویکتور یانکوویچ پس از شکست تحقیرآمیز سال ،۲۰۰۴ با بازسازی چهره سیاسی خود، تلا ش کرد نشان دهد که راهش از مسکو و کرملین جداست و می تواند با غرب تعامل کند. او توانست با ترمیم چهره سیاسی اش در انتخابات سال گذشته پارلمانی اوکراین پیروز شود و از آن زمان تاکنون پست نخست وزیری را در اختیار داشته باشد تا قدرت در اوکراین میان آبی ها و نارنجی ها تقسیم شود؛ آبی ها اکثریت پارلمانی و پست نخست وزیری را در اختیارگرفتند و نارنجی ها کاخ ریاست جمهوری را.
با این حال یوشچنکو یعنی رهبر نارنجی ها با دستور برگزاری انتخابات زودرس تلا ش کرد تا همه قدرت را پس بگیرد و در این راه چاره ای نیافت جز ائتلا ف دوباره با رهبر طیف ناراضیان نارنجی یعنی یولیا تیموشنکو.
اما مشکلات ساخت قدرت سیاسی در اوکراین صورت عمیق تری دارد و دعوای امروز جناح های آبی و نارنجی را باید تبلوری از این مشکلات ساختاری به حساب آورد.
▪ در این راستا لازم است پاره ای نکات مد نظر قرار گیرد:
۱ ) اوکراین که در ۳ سال گذشته شاهد برگزاری سه انتخابات پارلمانی بوده است، از ضعف در قانون اساسی و پیچیدگی رفتارهای سیاسی رنج می برد. به همین دلیل است که برخی از کارشناسان مسائل سیاسی این پرسش را مطرح می کنند که آیا اختلا فات گذشته رهبران نارنجی، یعنی یوشچنکو و تیموشنکو از بین رفته است و دو طرف می توانند باز هم با یکدیگر همکاری کنند یا اختلا فات درونی اردوگاه نارنجی همچنان پا برجاست و راه یوشچنکو و تیموشنکو بازهم از هم جدا خواهد شد و داستان برکناری تیموشنکو از سوی یوشچنکو تکرار خواهد شد؟
۲ ) در وضعیتی که حزب ویکتور یانکوویچ، توانسته به تنهایی یک سوم آرا را به دست آورد، اما احزاب ویکتور یوشچنکو و تیموشنکو با یکدیگر متحد شده اند تا تشکیل دولت دهند. عده ای از تحلیلگران این ابهام را پیش می کشند که وقتی سهم بالایی از قدرت اصلی پارلمان در اختیار یانوکوویچ است، دولت ائتلا فی یوشچنکو- تیموشنکو تا چه حد می تواند مشروعیت و کارآمدی داشته باشد.
۳ ) پایگاه سیاسی ویکتوریانوکوویچ یا همان آبی ها بیشتر در مناطق شرقی اوکراین و در نزدیکی های مرز با روسیه است. پایگاه ویکتور یوشچنکو و یولیا تیموشنکو هم در قسمت غربی اوکراین قرار دارد. روس گرایان ابزارهای مهمی از قدرت اقتصادی و اداری را در اختیار دارند. یانوکوویچ همچنان تأکید می کند که رابطه با غرب نباید به رابطه با روسیه ضربه بزند. با این همه او برای کسب حمایت بیشتر مردم تلا ش کرد در همه سخنرانی های اخیر رسمی به زبان اوکراینی سخن بگوید نه به زبان روسی. این در حالی است که زبان اصلی یانوکوویچ زبان روسی است. او به بخشی از اوکراین تعلق دارد که به زبان روسی سخن می گویند نه زبان اوکراینی.
۴ ) تیموشنکوی ۴۶ ساله اما علا وه برعنوان بانوی نارنجی، لقب دیگری هم دارد. به او «شاهزاده گاز» می گویند چرا که در تجارت میلیارد دلا ری گاز طبیعی دست داشته است. او از زمانی که وارد بازی سیاست شد تلا ش کرد تا نشان دهد درعین حال که پیوندهای عمیقی با غرب دارد فردی است که به شدت با فساد مبارزه می کند. اما افکار عمومی و سیاستمداران کی یف سخن او را چندان باور نمی کنند و تیموشنکو همچنان به عنوان چهره ای پیچیده و توأم با مناسبات عمیق با محافل غرب نگریسته می شود.
در هر حال آنچه مسلم است، عرصه سیاسی و بازی قدرت فعلی در اوکراین صحنه این جمهوری را به کشمکش سیاسی و پشت پرده سردمداران کاخ سفید و کاخ کرملین تبدیل کرده است. شدت گرفتن مبارزات این دو جناح در انتخابات اخیر را باید تابعی از عمیقتر شدن تضاد های مسکو - واشنگتن به حساب آورد. نارنجی ها مورد حمایت جدی کاخ سفید و برخی کشورهای اروپایی قرار دارند و از حمایت مستقیم دیک چنی و رایس، در آمریکا برخوردار می باشند و آبی ها نیز از حمایت سردمداران کرملین برخوردار می باشند. می توان انتظار داشت بازی سیاسی به راه افتاده در اوکراین به واسطه پیچیدگی های خاص ساختار اوکراین با وجود این انتخابات نیز به مسیر خود پر تنش و نا آرام ادامه خواهد داد. و تا زمان غلبه یافتن کامل و مطلق یک طرف بر طرف مقابل این کشمکش سیاسی به صورت کج دار و مریز تداوم خواهد داشت.
در واقع صحنه فعلی سیاسی در اوکراین را می توان به یک رنگین کمان سیاسی تشبیه نمود که تمامی بازیگران اصلی صحنه بین الملل اعم از روس ها و اروپایی ها و آمریکایی ها در آن فقط وفقط منافع خود را جست و جو می کنند و هیچ کدام نیز راضی به انعطاف یا تفاهم و توافق با رقیبان دیگر در عرصه این جمهوری نیستند ونتیجه طبیعی و اجتناب ناپذیر این نوع رفتار سیاسی همین است که افق آینده سیاست در اوکراین را بن بستی عمیق فرا گیرد.

داریوش صفرنژاد

منبع : روزنامه ایران