آمریکا- روسیه؛ چالش های بی پایان

از سال ۱۹۶۰ تاکنون، همواره یک پیمان و مبنای حقوقی میان مسکو و واشنگتن وجود داشته که هر دو طرف را به کنترل تسلیحات راهبردی ملزم می ساخته است. در آخرین پیمانی که میان آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در ۳۱ جولای سال ،۱۹۹۱ پنج ماه پیش از فروپاشی اتحادیه کمونیستی امضا شد و بین آمریکا و روسیه و سه کشور از اتحاد جماهیر شوروی سابق ( بلاروس، قزاقستان و اوکراین) لازم الاجرا باقی ماند، هر دو کشور حق داشتند حداکثر شش هزار کلاهک هسته ای آماده پرتاب و هزار و ۶۰۰ موشک حمل کننده را در اختیار داشته باشند. همچنین تجهیزات اساسی که در این پیمان به آنها اشاره شده بود، شامل موشک های قاره پیمای بالستیکی زمینی، موشک های بالستیکی در زیر دریایی ها، و بمب افکن های سنگین استراتژیکی می شود. به هر حال در شرایطی که مدت پیمان «استارت-۱» در پنج دسامبر سال ۲۰۰۹ به پایان می رسد، آمریکا و روسیه ناگزیر به عقد پیمان نوینی برای جایگزینی این پیمان می باشند. در این راستا در اول آوریل ،۲۰۰۹ باراک اوباما و همتای روسی وی دیمیتری مدودف، در حاشیه نشست سران گروه ۲۰ اعلام کردند که می کوشند هرچه زودتر بر سر یک پیمان خلع سلاح تازه به توافق برسند. پس از آن، هیلاری کلینتون و سرگئی لاوروف، وزرای خارجه آمریکا و روسیه در شش مارس ۲۰۰۹ در ژنو از آغاز مذاکرات برای خلع سلاح اتمی سخن گفتند و در خصوص آغاز مذاکرات در روزهای ۱۹ الی ۲۱ ماه می به توافق رسیدند. بر این اساس نخستین دور از مذاکرات رسمی روسیه وآمریکا در مسکو، با هدف تدوین توافق نامه جدیدی پیرامون کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی، در حالی آغاز شده که از یک سو مدت زمان زیادی تا پایان پیمان پیشین باقی نمانده است و از سوی دیگر موانع متعددی بر سر راه انعقاد یک پیمان جدید، وجود دارد. از این رو به نظر می رسد اختلافات میان دو کشور مانع از هرگونه توافق جامع و جدی آنها در خصوص کنترل تسلیحات راهبردی گردد.
نخستین دلیلی که برای عدم دستیابی دو طرف به توافقی جامع وجود دارد را باید در مسائل امنیتی راهبردی موجود در میان آمریکا و روسیه جست وجو کرد. بر این اساس روسیه قصد دارد مسائل مربوط به کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی را با مساله استقرار سیستم دفاع ضد موشکی آمریکا در شرق اروپا مرتبط سازد و بالطبع چنین امری به هیچ وجه مورد قبول واشنگتن قرار نخواهد گرفت. چنانکه پیش از این «ولادیمیر پوتین»، نخست وزیر روسیه در جریان سفر خود به ژاپن اعلام کرده بود که روسیه مسلما همه مسائل مربوط به سیستم دفاع ضد موشکی و کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی را به یکدیگر مرتبط می داند.
دومین دلیل ناکامی و شکست مذاکرات به اختلافات دو کشور در خصوص پایه و مبنای مذاکرات باز می گردد. زیرا در حال حاضر، ایالات متحده آمریکا پنج هزار و ۲۰۰ کلاهک هسته ای آماده پرتاب و چهار هزار کلاهک غیرفعال ذخیره دارد. همچنین تعداد کلاهک های هسته ای آماده پرتاب روسیه، پنج هزار و ۲۰۰ عدد و تعداد کلاهک های غیرفعال و ذخیره آن هشت هزار و ۸۰۰ عدد تخمین زده می شود. بر این اساس با توجه به برتری روس ها در تعداد کلاهک های هسته ای غیرفعال نسبت به آمریکایی ها، واشنگتن سعی دارد مذاکرات را به سمت کاهش تسلیحات هسته ای سوق دهد. از سوی دیگر با توجه به برتری آمریکایی ها در تسلیحات متعارف نسبت به روس ها، مقامات کرملین قصد دارند مذاکرات را به حوزه تسلیحات متعارف بکشانند.
در این بین پنهان کاری طرفین در خصوص اعلام دقیق میزان تسلیحات نیز یکی دیگر از چالش های پیشبرد مذاکرات محسوب می شود. چنانکه مساله محدودیت کلاهک های موجود در انبارهای آمریکا که به عقیده طرف روسی باید در محاسبات کاهش به حساب آورده شود، با مخالفت آمریکایی ها مواجه شده است. در واقع آمریکایی ها قصد دارند تنها کلاهک های هسته ای و موشک های حامل استقرار یافته را شامل توافقات جدید بدانند و روس ها تمایل دارند که پیمان جدید، تمام تسلیحات راهبردی را در بر گیرد.
در مجموع می توان چنین اذعان کرد که با توجه به اختلافات موجود، امکان دستیابی طرفین به هرگونه توافق پیرامون کاهش تسلیحات راهبردی، در مدت زمان باقی مانده (تا ماه دسامبر) بسیار بعید و دور از انتظار خواهد بود. بر این اساس عدم دستیابی به توافقی جدید، به ایالات متحده آمریکا اجازه خواهد داد تا با توجه به گرایش های یکجانبه گرایانه، حملات سریع و دقیقی را در هر جایی از جهان انجام دهد. این مساله نه تنها صلح و امنیت جهانی را به خطر می اندازد، بلکه می تواند توازن نیروهای استراتژیک هسته ای میان آمریکا و روسیه را نیز از میان ببرد و جهان را وارد یک مسابقه تسلیحاتی جدید کند.

شعیب بهمن

منبع : روزنامه جوان