جایگاه "حجت" در عالم هستی

در آموزه های اسلامی موضوع "حجت" از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است و در آیات و روایات و ادعیه ی به جا مانده ار معصومان (ع) از زوایای مختلف به این موضوع پرداخته شده است
مهمترین مباحثی که در این زمینه در آموزه های قرآنی و روایی مطرح شده است به شرح زیر است:
۱) حجت های الهی مایه ی بسته شدن راه بهانه جویی بر مردم:
قرآن کریم در این باره می فرماید:
رسلاً مبشرین و منذرین لئلّا یَکون للناسِ علی الله حجةٌ بعد الرسل و کان الله عزیزاً حکیما
پیامبرانی که بشارت دهنده و بیم دهنده بودند بر مردم پس از [فرستادن] پیامبران، در مقابل خدا [بهانه] و حجتی نباشد و خدا توانا و حکیم است.
در دعای شریف ندبه نیز امده است که:
"و برای هر یک از آنان شریعتی و روشی معین کردی و برایش جانشینانی نگهبان انتخاب کردی تا یکی پس از دیگری هر کدام در مدتی معین دینت را برپا دارند و حجت بر بندگانت باشند تا حق از جایگاه خود خارج نشود و باطل بر حق مداران چیره نگردد و کسی نتواند بگوید چرا پیامبری هشدار دهنده به سوی ما نفرستادی و نشانه ای هدایتگر برای ما برپا نداشتی تا پیش از آنکه خوار و رسوا شویم از آیاتت پیروی کنیم؟"
۲) نیاز دائمی و همیشگی به حجت:
در تعالیم الهی بشر همیشه نیازمند هدایتگر بوده است بنابراین عرصه ی زمین هیچ گاه خالی از هدایتگر نبوده است.
امام محمد باقر (ع) می فرمایند:
" به خدا سوگند که خداوند از روزی که آدم قبض روح شد، هیچ سرزمینی را از پیشوایی که [مردم] بوسیله ی آن هدایت می شوند، خالی نگذاشته است. این پیشوا حجت الهی بر بندگانش است و هرگز زمین بدون امامی که حجت خدا بربندگانش است باقی نمی ماند."
۳) لزوم زنده بودن حجت الهی:
در روایات متعددی بر یان موضوع تاکید شده است که حجت الهی آنگاه بر مردم اقامه می شود امام زنده ای در میان مردم باشد و مردم نیز او را بشناسند.
امام صادق (ع) در این باره می فرمایند:
" حجت خدا بر آفریدگانش تنها با امام [ زنده ای] که شناخته می شود، اقامه می گردد."
امام رضا (ع) نیز به نقل از امام باقر(ع) چنین روایت می کنند :
" حجت خدا – عزو جل- بر مردم اقامه نمی شود گر با امام زنده ای که او را می شناسند."
۴) حجت های الهی مایه ی ثبات و پایداری زمین و اهل آن:
در بسیاری از روایات سخن از این به میان آمده که نبود حجت های الهی موجب نابودی جهان و جهانیان می شود. از جمله روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده است، آن حضرت در پاسخ این پرسش که «آیا زمین بدون امام باقی می ماند؟» می فرمایند:
" اگر زمین بدون امام باقی بماند ، [ اهلش را ] در خود فرو می برد"
۵) امکان غیبت حجت های الهی:
حجت های الهی گاه آشکارا بر مردم ظاهر شده و به صورت عادی در جامعه حضور می یابند و گاه به دلایلی از دیگاه مردم پنهان شده و نهان زیستی را برمی گزینند.
یکی از مواردی که در آن به اصل این موضوع اشاره شده است روایت زیر است که در نقل از امام علی (ع) چنین آمده است:
"بلی، زمین تهی نمی ماند از کسی که حجت برپای خداست، پایدار و شناخته شده است و یا ترسان و پنهان از دیده هاست، تا حجت خدا باطل نشود و نشانه هایش از میان نرود..."
۶) حجت های الهی معیار تشخیص حق و باطل:
یکی دیگر از ویژگی های ممتاز حجت های خداوند، معیار بودن آنها برای شناسایی حق از باطل و معروف از منکر است، مردم برای اینکه بدانند، آنچه در زندگی فردی و اجتماعی انها می گذرد حق است یا باطل چاره ای جز رجوع به آنان ندارند.
در روایتی از امام باقر (ع) نقل شده است که می فرمایند:
" مردم تنها به سه چیز تکلیف شده اند: شناخت امام ، تسلیم شده به آنچه بر آنها وارد می شود و رجوع به آنان در آنچه که در آن اختلاف دارند"
در قسمتی از دعای آل یس که از امام عصر (عج) نقل شده است نیز می خوانیم:
" حق آن است که شما از آن خشنود شوید و باطل آن است و شما از آن خشم آیید. معروف آن است که شما به آن امر کنید و منکر آن است که شما از آن نهی کنید"
همچنین در بخشی از زیارت جامعه ی کبیره خطاب به امامان (ع) می خوانیم:
" حق با شما، در شما، از شما، و به سوی شماست و شما اهل حق و معدن آن هستید."
۷) حجت های الهی بیان کننده ی حلال و حرام الهی:
یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد حجت های الهی مرجعیت آنها برای بیان حلال و حرام الهی است.
امام صادق (ع) می فرمایند:
" تا زمین که زمین پا برجاست در آن برای خدا حجتی است که حلال و حرام را به مردم می شناساند، و آنها را به راه خدا فرا می خواند."
۸) پیروی از حجت های الهی شرط نجات و رستگاری:
چون حجت های الهی تنها معیارهای شناخت حق از باطل و معروف از منکرند، نجات و رستگاری نیز تنها در گرو پیروی و اطاعت از آنان است. و هرکس راهی جز راه انان بپیماید جز گمراهی بهره ای نخواهد داشت.
در زیارت جامعه ی کبیره که از امام هادی (ع) نقل شده است این موضع به خوبی روشن شده است:
" هر که با شما دشمنی ورزید نابود شد؛ هر که شما را تکذیب کرد نومید گشت؛ هر که از شما دوری گزید، گمراه شد؛ هر کس به شما تمسک جست پیروز شد؛ هر کس به شما پناه آورد ایمنی یافت...."
۹) ضرورت شناخت حجت های الهی:
در بسیاری از روایات بر ضرورت شناخت حجت و امام عصر تاکید شده است تا آنجا که در روایت متواتری از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل شده است که " نشناختن امام برابر با مرگ در زمان جاهلیت دانسته شده است."
در قسمتی از دعای معرفت که بر خواندن آن در زمان غیبت تاکید شده، امده است:
" بار خدایا، مرا با حجت خود آشنا ساز؛ اگر مرا با حجتت آشنا نکنی از دینم گمراه می شوم"

۱۰) حجت های الهی واسطه ی فیوض الهی:
از ادعیه و روایتهایی که از ائمه ی معصومین (ع) نقل شده است چنین استنباط می گردد که فیوضات و نعمتهای مادی و معنوی از سوی خداوند بر بندگان ارزانی می شود، به واسطه یا برکت وجود حجت های الهی است.
در بخشی از زیارت جامعه ی کبیره می خوانیم:
" خداوند به شما گشوده و به شما پایان می دهد، به شما بران نازل می کند و آسمان را از اینکه جز به اذن او، بر زمین فرو افتد نگه می دارد و به شما اندوه را می برد و سختی ها را برطرف می سازد."

منبع : مستور