کارنامه پوتینیسم در روسیه

رییس جمهوری روسیه در دوران ریاست جمهوری خود از دولت خواست تا فعالانه پروژه های گسترده و عظیم زیرساختی را توسعه دهد. دستورالعمل هایی که ترکیبی از اقتصاد آزاد و اقتدارگرایی روسی را در خود نهفته داشتند.
پوتین بر این باور است که: «هیچ کس از ثبات در کشورما، که به تدریج در حال افزایش است، خوشش نمی آید و افرادی وجود دارند که از ایدئولوژی دموکراسی برای دخالت در امور داخلی کشور ما بهره می جویند و ما باید بدانیم سرازیر شدن پول از خارج مستقیما برای استفاده جهت دخالت در امور داخلی روسیه است.»
پوتین در دوران ریاست جمهوری اش هشدار داد در صورتی که آمریکا درصدد برآید تا سامانه دفاع ضدموشکی خود را در شرق اروپا مستقر کند کشورش از معاهدات مهم دفاعی خارج خواهد شد.
● نفت و گاز مبنای نوین قدرت ملی روسیه
بستر مقاومت ها و رجز خوانی های پوتین و حملات و انتقادات بی سابقه وی علیه غربی ها و مبنای طرح های عظیمی که او در سر داشت، چیزی نبود جز ذخایر عظیم نفت و گاز که قرار است پایه ها و ارکان، احیای عظمت و شکوه دیرین روسیه بزرگ باشند. گاز پروم غول بزرگ گاز جهان در دوران ریاست جمهوری پوتین پیشروی به سوی اروپا و آسیا و حتی آمریکای لاتین را سرعت بخشید و روس نفت و لوک اویل نیز کشیدن هزاران کیلومتر خط لوله نفتی به سوی اروپا و اقیانوس آرام و پاسیفیک را شروع کردند.
● تکیه بر افسران ک.گ.ب
هدایت راهبردی طرح های پوتین به دستیاران ارشد پوتین سپرده شده بود که بسیاری از آن ها افسران ارشد امنیتی اف اس بی (سازمان امنیت روسیه) یا همان ک.گ.ب سابق بوده و هستند. در راس این افراد سرگئی ایوانف معاون نخست وزیر و دیمیتری مدودف دیگر معاون نخست وزیر، مدیر واقعی گاز پروم و مسوول سیاست های اقتصادی دولت قرار داشتند، مدودفی که اکنون رییس جمهوری روسیه است.
پوتین معتقد بود دولت باید سرمایه گذار اصلی در نو سازی فنی اقتصاد روسیه باشد. او موفق شد که بودجه روسیه را در سال های اخیر شش برابر افزایش دهد و این به لطف روابط تجاری خارجی و بهبود مدیریت مالیاتی بود. پوتین این کشور را «یکی از ۱۰ قدرت بزرگ اقتصادی جهان» می داند و معتقد است افزایش درآمدهای مردم به میزان ۵۰ درصد در یکسال اخیر و کاهش چشمگیر مقیاس فقر نشانه بهبود اوضاع اقتصادی کشورش است. به عقیده رییس جمهوری روسیه، برای این کار ضمن حفظ سیاست مالی اصولگرایانه، کشور باید کارکردهای صندوق تثبیت را تغییر دهد. وی پیشنهاد کرده که این صندوق به سه بخش تقسیم شود، یکی از این بخش ها، تشکیل دهنده صندوق ذخیره برای حداقل سازی ریسک اقتصاد روسیه خواهد بود، بخش دوم به بودجه تحقق برنامه های اجتماعی روانه می شود و بخش باقیمانده به صندوق نسل آینده منتقل می شود که رییس جمهور پیشنهاد داده به صندوق رفاه ملی تبدیل شود. پوتین با اشاره به درآمد سرشار کشور از فروش انرژی، تاسیس صندوق تثبیت برای ذخیره درآمدهای مازاد و استفاده از آن برای توسعه زیرساخت ها و افزایش تولید ملی را گامی برای مبارزه با تورم می داند و بر این امر تاکید دارد که بخشی از درآمدهای نفتی نیز باید برای گسترش رفاه ملی و تاسیس بنیادی به نام «بنیاد آیندگان» استفاده شود. وی حمایت از نوآوری ها، گسترش سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی، افزایش تولید برق و انرژی، رسیدگی به مسایل بازنشستگان و کاهش سطح فقر را از برنامه های دولت در آخرین سال ریاست جمهوری خودش می داند.
یکی از پیشنهادات دیگر رییس جمهوری روسیه، اصلاح سیستم بازنشستگی است. وی از ایده بالا بردن سن بازنشستگی از ۶۰ سال حمایت نکرده و پیشنهاد کرده که قسمتی از مشکلات مربوط به تامین بازنشستگان با حمایت دولت از پس اندازهای شخصی بازنشستگی حل شود.
پوتین در بین مشکلات اصلی زیرساختی توجه خاصی به مساله مسکن داشت و اظهارکرد: «مشکل در این زمینه منجر به بروز مشکلات اجتماعی بسیاری خواهد بود.» رییس جمهوری روسیه با تاکید بر این که حجم ساخت منازل مسکونی باید از۸۰ میلیون متر مربع در حال حاضر به ۱۰۰ تا۱۳۰ میلیون مترمربع افزایش یابد، تصریح کرده: «منبع تامین مالی برنامه های مربوط به بهبود شرایط مسکن، می تواند موجودی های حاصل از بهبود سیستم مدیریت مالیاتی، خصوصی سازی و فروش سهام و دارایی های شرکت نفتی ورشکست شده یوکوس باشد.» پوتین همچنین کندی روند ساخت و ساز مسکن در روسیه، گرانی آن و فرسوده بودن اکثر خانه ها در این کشور را مساله مهمی دانسته که بدون حمایت دولت قابل حل نیست .
در واقع این اظهارات نشان می دهد که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه با استفاده از منابع انرژی قصد داشت اقتدار از دست رفته شوروی سابق را مجددا احیا کند و جایگاه واقعی خود را در معادلات سیاست بین الملل بازیابد . شرکت گازپروم روسیه به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده گاز جهان، موجب افزایش قدرت سیاسی کرملین در عرصه بین المللی شده است. مسکو در حال حاضر بیش از یک سوم گاز مورد نیاز اروپا را تامین می کند و برخی از کشورهای اروپایی مثل مجارستان و جمهوری چک کل گاز مورد نیاز خود را از روسیه وارد می کنند . مهمترین نگرانی مقام های اروپایی در حال حاضر افزایش وابستگی به واردات نفت و گاز از روسیه است . تصمیم اخیر شرکت گازپروم برای عرضه مستقیم گاز در انگلیس و سایر کشورهای اروپایی نیز موجب تشدید نگرانی مقام های بروکسل شده است . آلکسی میلر رییس شرکت گازپروم می گوید: «شرکت گازپروم هم اکنون
۲۵ درصد مصرف جهانی گاز را تامین می کند که این رقم به هیچ وجه قابل قبول نیست و گازپروم باید به بزرگ ترین شرکت انرژی جهان تبدیل شود از طرف دیگر مدیران ارشد شرکت گاز پروم روسیه تاکید کرده اند که منابع انرژی این کشور را به هیچ قیمتی در اختیار شرکت های خارجی به خصوص شرکت های غربی قرار نخواهند داد.»
در همین چارچوب این شرکت کنترل ذخایر عظیم گاز منطقه ساخالین را از شرکت شل و دو شرکت ژاپنی باز پس گرفته است .
دولت روسیه دسامبر گذشته به بهانه نقض قوانین زیست محیطی از سوی شرکت شل و دو شرکت ژاپنی، قرارداد پروژه ساخالین دو را با این شرکت ها لغو کرد. اکنون شرکت گازپروم با قراردادی به ارزش ۴۵/۷ میلیارد دلار ۵۱ درصد سهام پروژه گازی ساخالین دو را از شرکت شل و شرکای ژاپنی آن خریداری کرده است و سهم شرکت های خارجی در این پروژه به کم تر از ۵۰ درصد رسیده است . پروژه ساخالین دو از تابستان ۲۰۰۸ میلادی به بهره برداری خواهد رسید و با بهره برداری از این پروژه گاز مایع طبیعی روسیه به بازارهای ژاپن صادر خواهد شد .
چنین سیاست ها و اقداماتی باعث نگرانی شدید غربی ها و از جمله اروپایی ها شده و آن ها را از اهداف پوتین و نسل جدید رهبران روسیه نگران کرده است. بی اعتمادی روسیه و اروپا به بیش ترین حد خود پس از جنگ سرد رسیده است.
کمیسر تجاری اتحادیه اروپا در این رابطه تاکید کرده بی اعتمادی موجود در روابط سیاسی و تجاری روسیه و اروپا پس از پایان جنگ سرد تاکنون بی سابقه بوده است . پیتر ماندلسون می گوید: «روابط تجاری و سیاسی اروپا و روسیه در حال گذر از شرایط بحرانی است . سوء تفاهمات و بی اعتمادی های موجود در روابط دو طرف پس از جنگ سرد سابقه نداشته است .»
مسکو اتحادیه اروپا را در ایجاد تنش های سیاسی داخلی در این کشور، دخیل می داند و این مساله به آینده روابط سیاسی و اقتصادی دو طرف لطمه خواهد زد . هر دو طرف بر این باورند که دیگری از انرژی به عنوان ابزاری سیاسی برای وارد آوردن فشار سیاسی استفاده می کند . اروپا خواستار دستیابی به امنیت انرژی است و روسیه نیز خواستار تضمین تقاضای انرژی است .
● از نظر اتحادیه اروپا، روسیه
به سرمایه گذاری شرکت های اروپایی در پروژه های انرژی نیازمند است و کشورهای اروپایی نیز به منابع غنی نفت و گاز روسیه نیاز دارند و پیوستن مسکو به سازمان تجارت جهانی نیز از موضوعاتی است که همواره موجب ایجاد تنش در روابط دو طرف شده است .
اگر چه از نظر اروپایی ها، اقتصاد روسیه با پیوستن به دبلیو تی او رشد و شکوفایی چشمگیری خواهد داشت اما مجموع این رویکردها نشان می دهد که پوتین و نسل جدید رهبران روسیه با تکیه بر نفت و گاز و منابع انرژی قصد دارند ضمن احیای روسیه بزرگ، چالش های سیاسی و امنیتی خود با آمریکا، ناتو و غربی ها را کنترل و مدیریت کنند .

سعید طباطبایی

منبع : روزنامه سرمایه