بررسی عوامل بیابانزایی دشت حسین آباد میش مست قم جهت ارایه یک مدل منطقه ای

بیابانزایی پدیده ای است که از عوامل متعددی اعم از طبیعی، اجتماعی ، اقتصای تاثیر می گیرد و متقابلا بر این موارد تاثیر می گذارد . اولین قدمها در اجرای فعالیت بیابانزدایی د ممانعت از گسترش بیابان باید متکی بر شناخت پدیده هایی باشد که هم بطور مجرا و هم در کنش با یکدیگر در یک ناحیه تغییراتی را به وجود می آورند و منجر به بیابانزایی می گردند. در این تحقیق ابتدا بر اساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، عکس های هوایی و بازدیدهای صحرایی، منطقه مورد مطالعه به ۱۵ رخساره یا زیر رخساره، ژئومرفولوژی تفکیک گردید که هر رخساره یا زیر رخساره ژئومرفولوژی به عنوان واحد اصلی ارزیابی بیابانزایی مد نظر گرفته شد. در مرحله بعد جهت بررسی عوامل بیابانزایی و ارزیابی شدت بیابانزایی، به کمک مطالعات پایه و با بررسی های صحرایی، امتیازدهی هفت عامل موثر بر بیابانزایی شامل اقلیم، ژئومرفولوژی، سنگ شناسی، هیدرولوژی، خاکشناسی، مدیریت و کاربری اراضی و وضعیت فعلی بیابانزایی بر اساس معیارهای منطقه ای ارایه شده، در هر واحد ژئومرفولوژی انجام شد و کلاس بیابانزایی برای هر یک از آنها مشخص گردید. سپس با جمع کل امتیازات کسب شده از عوامل بیابانزایی، شدت بیابانزایی اراضی که در پنج کلاس ناچیز، کم، متوسط، شدید و خیلی شدید طبقه بندی گردیده بود برآورد گردید. نتایج حاصل از این تحقیق به شرح زیر است.
بیابانزایی در شکل فعال خود در منطقه به وقوع پیوسته و روند آن رو به گسترش می باشد. از بین فرایندهای اصلی بیابانزایی، فرایند شوری زایی و قلیائیت تحت تاثیر عوامل طبیعی در %۵۱ منطقه غالب می باشد، در این مناطق علاوه بر شرایط اقلیمی و خاک شناسی عامل عمده بیابانزایی ژئومرفولوژی، سنگ شناسی و هیدرولوژی (عمق سفره آب زیر زمینی شور و هرز آبهای شور ورودی) می باشند و در %۴۹ اراضی نیز فرایندهای فرسایش بادی و آبی، تخریب پوشش گیاهی و منابع آب تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی (از قبیل سنگ شناسی، ژئومرفولوژی، اقلیم، خاک شناسی، فشار دام و بهره برداری بی رویه از منابع آب زیر زمینی) غالب می باشد. حدود ۶۸.۸ کیلومتر مربع (۸.۶ درصد) از سطح منطقه با بیابانزایی متوسط ، ۴۰۰.۸ کیلومترمربع (۵۱.۱ درصد) شاهد بیابانزایی شدید و ۳۳۰.۴ کیلومترمربع (۴۱.۳ درصد) از سطح کل منطقه با بیابانزایی خیلی شدید مواجه است.

نیا سادات فیض
علی نقی گویا
حسن احمدی
حسین آذرنیوند

منبع : پایگاه اطلاعات علمی