حرفه خبرنگار

امروز در عراق مصادف است با روز خبرنگار. در سال ۱۹۶۹ میلادی در چنین روزی نخستین روزنامه عراقی منتشر شد.
بزرگداشت روز خبرنگار در عراق بهانه خوبی است برای پرداختن به وضعیت روزنامه‌نگاران و خبرنگاران مستقر در عراق كه با توجه به دشواری دوچندان این حرفه در این كشور در بسیاری موارد جان خود را در راه پوشش واقعیت‌ها و رویدادها از دست داده‌‌اند.
از بهار ۲۰۰۳ و سقوط صدام حسین كه انتظار می‌رفت بهاری باشد برای شكفتن رسانه‌های خبری عراق، حدود ۱۸۰ خبرنگار در این كشور جان خود را از دست داده‌اند.
در نخستین روز ماه جاری میلادی، یک خبرنگار دیگر به ???خبرنگاری پیوست که از بهار ???? ، از زمان اشغال عراق، قربانی خشونت فراگیر و کورکورانه در این کشور شده‌اند.
بنابر اعلام سازمان خبرنگاران بدون مرز، این رقم بیش از دو برابر تعداد خبرنگارانی است که در جریان جنگ ??‌ساله ویتنام کشته شدند، جنگی که در جریان آن ?? خبرنگار در فاصله سال‌های ????و ???? کشته شد.
همچنین آمار تلفات اصحاب رسانه‌ها در عراق دو برابر تعدادی است که در سایر میدان‌های نبرد در سراسر نقاط جهان کشته شدند.
اگر چه تعداد زیادی از مردم بی‌گناه عراق نیز قربانی خشونت‌ها و درگیری‌های خونین این کشور می‌شوند اما افزایش تعداد تلفات خبرنگاران درعراق به پدیده قابل‌ملاحظه‌ای تبدیل شده است تا جایی که سوالات متعددی در مورد دلایل واقعی هدف قرار گرفتن آنان مطرح است.
نخستین موردی که باید به آن اشاره شود، این است که تعداد اندکی از خبرنگاران عراقی در جریان پوشش خبری درگیری‌های نظامی کشته یا مجروح شدند؛ به عبارت دیگر خبرنگاران یا قربانی عملیات ترور شده یا در حملاتی که مستقیما هدف آن قرار گرفته‌اند جان خود را از دست داده‌اند.
پس در عراق خبرنگاران بیشتر به دلیل حرفه و شغلی که داشتند مورد هدف قرار گرفتند. نکته دوم اینکه تعداد زیادی از خبرنگاران به شیوه وحشیانه‌ای ترور شدند که در برخی موارد به اعدام شباهت داشت و در برخی موارد دیگر نیز خانواده‌های آنان هدف قرار گرفتند؛ به نحوی که این عملیات مفهومی جز این ندارد که عاملان آن با این اقدام در صدد بودند پیام خود را به سایر خبرنگاران فعال در عراق نیز ارسال کنند.
نکته سوم، تنوع پیشینه‌های سیاسی خبرنگاران است به این معنی که اغلب آنان، خبرنگارانی بودند که در هیات‌های مستقل یا خارجی فعالیت می‌کردند و این به معنی رواج پدیده کشتار خبرنگاران و تبدیل آن به جنگ فراگیر تسویه‌حساب با آنان است.
شاید یکی از دلایلی که موجب می‌شود انگیزه‌های عاملان جنایت در عملیات جنایتکارانه خود ناشناخته باقی بماند این است که نیروهای آمریکایی با وجود قدرت فراوان در عراق در طول چهار سال گذشته، هیچ‌گونه تحقیقی در مورد کشته شدن خبرنگاران به‌عمل نیاوردند و متاسفانه دولت عراق یا هر یک از نهادهای رسمی آن نیز در این کوتاهی با آمریكایی‌ها شریک هستند.
از همین رو نه‌تنها عاملان این جنایت‌ها تحت مجازات قرار نگرفتند بلکه انگیزه‌ها و دلایلی که در پس پدیده کشتار خبرنگاران در عراق نهفته است نامعلوم ماند؛ بنابراین طبیعی است که این پدیده با شدتی بیش از پیش ادامه یابد.
البته نمی‌توان فقط فضای حاکم بر عراق و نابسامانی امنیتی آن را عامل قربانی شدن تعداد زیادی از خبرنگاران دانست زیرا دلایل متعدد دیگری نیز در این مورد دخالت دارد که تشویق و تحریک بر ضد خبرنگاران به ویژه از سوی گروه‌های خشونت‌طلب و تروریستی و افزایش موارد دسته‌بندی‌های عمیق سیاسی و نژادی از جمله این عوامل هستند.
علاوه بر این تسلط گروه‌های سیاسی بر روند اطلاع‌رسانی و انحصارطلبی آن، نبود انواع آزادی‌ها، رواج فرهنگ مخالفت با دیدگاه طرف مقابل و نبود تسامح از دیگر عوامل موثر در بروز و شیوع پدیده کشتار خبرنگاران در عراق به شمار می‌آید.
این درحالی است که انتظار می‌رفت پس از سقوط رژیم دیکتاتوری صدام، آزادی‌های مطبوعاتی در عراق قوت یابد. اما خبرنگاران و نویسندگان مستقل در صورتی که در نوشته‌های خود به مواضعی اشاره کنند که مورد رضایت گروه‌های مختلف سیاسی و نژادی عراق نباشد با تهدیدات آنان روبه‌رو می‌شوند.
علاوه بر این دولت عراق نیز برای موسسات مطبوعاتی مجازات‌های سنگینی مانند تعطیلی یا محرومیت از ادامه کار و پوشش خبری در نظر گرفته است.
علاوه بر این، مبارزه با فساد و افشای آن نیز با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی روبه‌رو است که موجب تزلزل نقش نظارتی رسانه‌ها بر موسسات دولتی می‌شود.
شاهد این وضعیت، موارد متعددی از احضار خبرنگاران به دادگاه‌ها و تحمیل جریمه‌های مالی فراوان بر آنان است؛ به این ترتیب که مسوولان عالی‌رتبه دولتی که به هیچ وجه تمایلی به برملا شدن معاملات مالی خود ندارند در برابر انتقاد خبرنگاران، آنان را به پای میز محاکمه می‌کشانند. ه
مچنین زورگویی نیروها و شخصیت‌ها و هیات‌های با نفوذ دستگاه حکومتی یا سایر گروه‌های عراقی و بازی با اطلاعات و اخبار به منظور صدور گزارش‌های گمراه کننده یا توجیه حوادث به نفع دستور کار مورد نظر خود، موجب شد شفافیت خبری، قربانی برخورد گزینشی شود و در نتیجه اعتبار آن از دست برود تا جایی که این گروه‌ها به طور کامل بر منابع اخبار تسلط یافته و آن را به انحصار کامل خود درآوردند و به این ترتیب، خبرنگاران قدرت عمل آزادانه و دستیابی به اطلاعات درست را از دست دادند و به دنبا ل آن مردم عراق و جهان از حق آگاهی از واقعیت‌ها محروم ماندند.
یکی از نتایج ناخوشایند این وضعیت، ظهور خبرنگاران جدیدی است که بیش از اینکه به واقعیت‌ها و حرفه خود علاقه‌مند باشند، حامی منابع خبر خود هستند وضعیتی که برای طولانی‌مدت تاثیر منفی‌ای بر اوضاع روزنامه‌های عراق بر جای خواهد گذاشت.
شاید بدترین نتیجه سرکوبی که روزنامه‌های عراق با آن روبه‌رو هستند محرومیت جهان از پوشش خوب، واقعی و مستقل یکی از مهمترین و بزرگترین حوادث تاریخ معاصر بشر است؛ به ویژه اینکه هر ناظر مطبوعاتی و سیاسی می‌تواند به خوبی دریابد که در اوضاع کنونی عراق، امکان پوشش خبری بی‌طرفانه وجود ندارد و تقریبا می‌توان گفت که حقایق آن پنهان می‌ماند و آنچه به جهانیان اعلام می‌شود اخباری یک‌جانبه و سطحی است و دلیل آن ناتوانی خبرنگاران در حضور در محل حوادث است به‌گونه‌ای که مجبورند اخبار را از هتل‌ها یا دفاتر حفاظت شده خود به جهان منتقل کنند و تعداد اندکی که برای انتقال اخبار و تصاویر واقعی آن، زندگی خود را به خطر می‌اندازند در معرض تهدیداتی قرار می‌گیرند که عاقبت خوشی ندارد.
در حالی که جهان اکنون با انقلاب اطلاعات روبه‌رو است، شمشیر ترس و تروریست بالای سر خبرنگاران عراق قرار دارد، به‌گونه‌ای که آنان را از آگاهی واقعیتی‌هایی که در این کشور جریان دارد ناتوان می‌سازد و اگر چه با سقوط رژیم دیکتاتوری صدام، انتظار می‌رفت روزنامه‌های عراقی که از کادر حرفه‌ای ممتازی برخوردار هستند جهشی بی‌نظیر داشته باشند اما رکود کنونی روزنامه‌های آن، بیانگر رنج واقعی است که نه‌تنها خبرنگاران بلکه تمام مردم عراق با آن روبه‌رو هستند.
واقعیت این است که خبرنگاران عراق هنوز هم به دلیل عملكرد شجاعانه به‌رغم چالش‌هایی که در مسیر فعالیت آنان قرار دارد تعجب همگان را برانگیخته‌اند. با این حال، پایان دادن به مشکلاتی که روزنامه‌های عراق با آن روبه‌رو هستند نیازمند بسیج تلاش‌های ملی و بین‌المللی است و این اقدام باید هر چه سریعتر انجام گیرد قبل از اینکه دست‌های تروریسم، خشونت و فساد، زندگی آخرین خبرنگار عراقی را پایان دهد یا زبان آن را کوتاه کند یا قلمش را بشکند یا حتی چراغ زندگیش را خاموش کند.

منبع: الحیات

منبع : روزنامه هم‌میهن