هزینه های معنوی حمل و نقل درون شهری تهران

حمل و نقل به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه در تهران به صورت معضلی اجتناب ناپذیر، هزینه های فراوانی را بر جا می گذارد. اتلاف وقت، مصرف سوخت، آلودگی صوتی، آلودگی هوا، انواع امراض، تصادفات جرحی و فوتی از مهمترین خسارات و آسیب های شبکه های حمل و نقل عمومی است. در سطح جهانی، حمل ونقل عامل اصلی تولید دی اکسید کربن و انتشار آن در جو است و اثر گلخانه ای حاصل از آن یکی از جدی ترین معضلات زیست محیطی به شمار می آید.
مساله ترافیک و در نتیجه آلودگی هوا همواره یکی از نگرانی های اصلی و در اولویت همه مسوولانی بوده است که طی دوره های مختلف سکاندار مدیریت کلان آلوده ترین شهر ایران که حتی در برخی روزها و سالها عنوان آلوده ترین شهر جهان را هم به دست آورده است، بوده اند. برای سنجش ترافیک معمولا از شاخص زمان سفر استفاده می شود که متوسط نسبت زمان انجام یک سفر درون شهری در ساعات اوج ترافیک به زمان طی همان مسیر در شرایط عادی است.
ترافیک سه منشا اصلی دارد:
۱) نخست رشد و توسعه اقتصاد شهری و افزایش جمعیت بخصوص مهاجرپذیر بودن شهر،
۲) دیگری چگونگی شهرسازی
۳) در نهایت چگونگی فرهنگ جامعه و میزان نسبت استفاده از وسایل نقلیه شخصی به عمومی.
آلودگی های هوا که از طریق احتراق سوخت های فسیلی در خودروها منتشر می شوند، طیف وسیعی از ترکیبات مختلف آلی و معدنی را به صورت ذرات جامد یا گازهای مختلف تشکیل می دهند که اهم آنها شامل هیدروکربن ها، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید و دی اکسید کربن، ذرات معلق هوا به خصوص ذرات ریز ده میکرون که تا اعماق ریه نفوذ می نمایند و سرب موجود در بنزین می باشند. سپس این آلاینده ها تحت تاثیر نور خورشید وارد واکنش های زنجیره ای شده و ازن و اکسید فوتوشیمیایی را به وجود میآورند. این مجموعه اعم از حالت منفرد یا مخلوط اثراتی مثل ایجاد بیماری ها، خسارت به محصولات کشاورزی و منابع طبیعی زیان و ضرر به ابنیه و اموال و میراث های فرهنگی و بالاخره به صورت باران های اسیدی تخریب اکوسیستم و خوردگی تاسیسات را به همراه دارند.
سه آلاینده ای که غلظت آنها در هوای شهر تهران غالبا بالاتر و نقش ترافیک در انتشار آنها بارزتر است، عبارتند از:
۱) هیدروکربن ها،
۲) ذرات معلق
۳) مونوکسید کربن.
این آلاینده ها می توانند در ایجاد و تشدید بیماری های خفیف مثل سردرد، سوزش چشم و حساسیت های موضعی تا بیماری های شدید و جدی چون ناراحتی های مزمن و حاد تنفسی، عوارض قلب و عروق و بالاخره انواع سرطان ها نقش داشته باشند. خسارات سالانه ناشی از آلودگی هوای تهران حدود چهار میلیارد دلار برآورد شده و در صورت ادامه روند کنونی این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۰ میلیارد دلار خواهد رسید. برگزاری مناسبت هایی از جمله هفته سلامت فرصت مغتنمی جهت تامین سلامت و آشنایی شهروندان با چگونگی داشتن زندگی سالم به شمار می رود که در این بین لزوم مشارکت ملی، سرمایه گذاری و بسیج نیروی انسانی در جهت ارتقای فرهنگ ترافیک و آموزش همگانی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. درست است که در کل ایران میلیونها دستگاه خودرو داریم اما رقم تعداد خودروهای کشورهایی مانند آلمان به تناسب بیشتر است.
علت اینکه این کشورها همانند ما مشکل جدی آلودگی هوا ندارند، این است که اولا کیفیت خودروها و نوع سوخت آنها بهتر است. دوم ناوگان حمل ونقل عمومی و خطوط متروی مناسب و کارآمد دارند و سوم هزینه های مربوط به استفاده از خودروهای شخصی از قبیل قیمت سوخت، هزینه پارکینگ و غیره به قدری بالا است که شهروندان ترجیح می دهند تا از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند. لذا در این کشورها، بکارگیری موارد تشویقی و تنبیهی به گونه ای است که در خدمت مدیریت سفر قرار دارد. اما در ایران ترافیک و آلودگی هوا، مساله ای تکراری است که با وجود مشخص بودن پاسخ آن، متاسفانه هنوز مسوولین برای اجرا و پیاده سازی راه حلی اساسی، طرحی مدون را اجرا نکرده و این مشکل در تهران به وضعیت بحرانی رسیده است.

نویسنده : عباس محتشمی

منبع : روزنامه مردم سالاری