مرکز شهر جای پارکینگ های طبقاتی نیست

ساخت بی رویه پاركینگ های طبقاتی در داخل پهنه مركزی شهر كه بدون یك برنامه ریزی منسجم، جامع و هدایت گر در حال اجراست. نتیجه ای غیر از تشویق بیش از پیش سفر با خودروهای شخصی را در پی نخواهد داشت كه بازخورد منفی این پدیده به بحران ترافیكی ناشی از عبور و مرور خودروهای شخصی خواهد افزود.
توسعه وسایل حمل ونقل عمومی شهری اعم از مترو، تراموا، منوریل و سایر مكمل های مترو و همچنین ابزارهای پشتیبان آنها مانند پاركینگ های طبقاتی ... هنگامی در كاهش راه بندان ها و بهبود ترافیك شهر تهران و سایر كلان شهرها مؤثرند كه قادر باشیم ورود اتومبیل های شخصی را به خیابان های پرترافیك شهر به تدریج محدود كنیم.
منظور از محدوده یا پهنه مركزی شهر تهران محدوده ای است كه محل استقرار كاربری هایی با عملكرد فراشهری مانند بازار، وزارتخانه ها، نهادها و شركت هاست و در حال حاضر محدوده طرح ترافیك تهران كم و بیش همه كاربری های یادشده را در خود جای داده است. همچنین مراكز منطقه ای، محله ای، ناحیه ای، محدوده پیاده راه ها و محورهای تجاری در تهران و سایر شهرها مشمول این طرح هستند.
پاركینگ های طبقاتی در این میان نقش مهمی دارند. این كاربری در حقیقت یكی از ابزارهای مهم پشتیبان برای توسعه حمل ونقل عمومی شهری است كه خاصیت دوگانه و متضادی نیز در شهرسازی دارد و استفاده بی هدف از آن مشكلات عدیده ای را بروضعیت اسفبار فعلی ترافیك تهران و سایر كلان شهرها تحمیل خواهد كرد.
به همین دلیل باید توجه داشت اگر پاركینگ های طبقاتی در خارج از محدوده مركزی شهر استقرار یابند، موجب كاهش تعداد خودروهای شخصی در گذرهای محدوده مركزی شهر می شوند؛ اما ساخت آنها در داخل محدوده ترافیك و مركز شهر و در همسایگی كاربری های تجاری، اداری و تفریحی علاوه بر تشویق و بالابردن انگیزه برای استفاده از خودروهای شخصی برای سفر تا مركز شهر، عاملی جهت افزایش ترافیك و راه بندان در محدوده مركزی شهر خواهد بود.
از همین رو، در بسیاری از شهرهای جهان پاركینگ های طبقاتی با رعایت فاصله مناسب و حول مراكز خرید و پیاده راه ها ساخته می شوند تا سرنشینان اتومبیل های شخصی پس از پارك در آنها، بقیه راه را تا مقصد با وسایل نقلیه عمومی طی كنند.
به نظر می رسد در تهران و سایر كلانشهرها نیز این الگو باید اجرا شود. برای كاهش بار ترافیكی ناشی از عبور ومرور خودروهای شخصی لازم است پاركینگ های عمومی طبقاتی در خارج محدوده طرح ترافیك و ترجیحاً در مبادی ورودی شهر و یا در جوار خیابان های اصلی منتهی به این محدوده استقرار یابند. علاوه بر این، بایستی سازوكارهای لازم از جمله در دسترس بودن وسایل نقلیه عمومی در همسایگی این كاربری برای تسهیل در ادامه حركت مسافران پس از پارك اتومبیل در نظر گرفته شود.
نقشی كه از پاركینگ های طبقاتی برای خلاص شدن از سیطره اتومبیل های شخصی و كاهش بحران ترافیك در این مورد مشخص انتظار می رود را می توان در دو گزینه خلاصه كرد:
الف) جذب خودروهای سواری كه عازم پهنه مركزی شهر تهران و محدوده طرح ترافیك اند
ب) تقویت سازماندهی حمل ونقل عمومی از طریق تبادل نظام مند مسافران از سواری های شخصی به وسایل حمل ونقل عمومی در یك شبكه از قبل طراحی شده.
دستاوردهای اجرای این نقش به ترتیب زیر است:
ـ سازماندهی محل توقف خودروهای شخصی و انتقال آن از سطح به ارتفاع
ـ كاهش ترافیك خودروهای شخصی در خیابان های مركزی شهر
ـ كاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از عبور ومرور خودروهای شخصی
ـ توجه به توسعه پایدار و حفظ سلامت شهروندان
ـ هدایت و انتقال حركت خودروهای شخصی به خیابان های اصلی و منتهی به پهنه مركزی شهر و محدودكردن حركت آنها دركوچه ها و خیابان های فرعی
ـ جذب خودروهای شخصی كه در جست وجوی پاركینگ های حاشیه ای خیابان ها سرگردان اند.
برای این كه پاركینگ های طبقاتی كه برای كاهش سفر سواری های شخصی به محدوده مركزی شهر طراحی شده اند، بتوانند وظایف محوله را به خوبی اجرا كنند بایستی در یك سیستم شبكه ای منسجم، هوشمند و مرتبط با یكدیگر قرار داشته باشند كه این نقطه انسجام دو وجه دارد:
ـ وجه شهرسازی
ـ وجه ترافیكی
در بخش شهرسازی، سطح پوشش دهی مناسب برای پاركینگ های طبقاتی كه در جوار خیابان های اصلی منتهی به محدوده طرح ترافیك، مكان یابی این كاربری، ظرفیت سازی ها و محاسبه تعداد پاركینگ لازم جهت تأثیر مناسب بر بحران ترافیك به كمك سازمان حمل ونقل ترافیك تهران و رعایت سایر اصول شهرسازی نظیر اصل همجواری با سایر كاربری ها، اشراف، معماری و ... انجام می شود.
در بخش ترافیكی، طراحی مسیر حركت در پیرامون پاركینگ طبقاتی برای سهولت در تبادل وسیله نقلیه شخصی با وسیله نقلیه عمومی و برنامه ریزی برای فراهم آوردن انواع وسیله نقلیه حمل ونقل عمومی در مسیر انتقال سریع مسافران صورت می پذیرد.
فصل مشترك این دو بخش در هوشمند بودن سیستم اطلاع رسانی پاركینگ های طبقاتی و هدایت مسافران در خیابان های اصلی شهر است. به این ترتیب كه تمام پاركینگ های طبقاتی مشمول این برنامه، زیر پوشش یك سیستم الكترونیكی قرار دارند و تمام داده های اطلاعاتی نظیر ظرفیت كل پاركینگ طبقاتی، تعداد پاركینگ خالی در هر لحظه، تعداد پاركینگ پر، آدرس پاركینگ طبقاتی، شعاع پوشش پاركینگ طبقاتی و این كه چه وسیله نقلیه عمومی و در كدام مسیرها در انتظار مسافران است از هر یك از پاركینگ های طبقاتی به مركز كنترل اطلاعات ارسال می شود كه درآنجا پس از پردازش به وسیله تابلوهای مخصوص نصب شده در مسیرهای اصلی منتهی به مركز شهر برای تصمیم گیری رانندگان اتومبیل های شخصی كه عازم مركز شهر هستند در معرض دید آنها قرار می گیرد.
این تابلوها علاوه بر فراهم آوردن شرایط تصمیم گیری برای رانندگان برای انتخاب بهترین مكان، از بعد طراحی شهری نیز به عنوان نشانه و هدایت گر برای مسافران و عابرین در شهر عمل خواهد كرد.
در پایان باید بگوییم كه پاركینگ های عمومی طبقاتی، فصل مشترك و مرز تفكیك سواری های شخصی از وسایل نقلیه عمومی هستند.
طرح پاركینگ های عمومی طبقاتی هوشمند نه تنها در پیرامون محدوده مركزی شهر بلكه در سطوح مراكز منطقه ای، ناحیه ای محله ای و محورهای تجاری و مراكز خرید (پیاده راه ها)، گردشگاه ها و روددره ها، كه محل آنها بر روی نقشه های طرح تفضیلی مشخص شده است نیز باید اجرا شود.
ضمن آن كه این پاركینگ ها هنگامی دارای كارایی لازم و مثبت در شهری مانند تهران خواهند بود كه دارای خصوصیات برنامه ریزی شده و هماهنگ با یكدیگر باشد به نحوی كه مثلاً عملكرد آنها، شبكه ای، مرتبط و منسجم، دارای جنبه هدایتگری، هوشمند و با قابلیت ارائه اطلاعات لحظه ای به شهروندان باشند به همین خاطر باید حتماً در چارچوب یك برنامه بالاسری و در خدمت اهداف شهرسازی و ترافیكی شهر تهران عمل كنند. بنابراین توصیه می شود شهرداری تهران حتی المقدور از ساخت پاركینگ های طبقاتی بی هدف و بدون برنامه در داخل محدوده ها و پهنه های مركزی و منطقه ای و ... شهر اجتناب كند.
زیرا پاركینگ طبقاتی مكانی است كه در آنجا سفر با اتومبیل های شخصی به اتمام رسیده است و ادامه سفر از طریق وسایل حمل ونقل عمومی انجام خواهد شد. حال اگر این مكان ها در داخل محدوده ترافیك شهر تهران قرار گیرند در حقیقت قسمت دوم و اصلی سفر شهری كه در حقیقت سفر با وسایل حمل ونقل شهری خواهد بود از این چرخه حذف می شود و استفاده كامل از اتومبیل های شخصی از مبدأ تا مقصد كه موجبات بحران ترافیكی تهران شده است با روند تصاعدی ادامه خواهد یافت.
پاركینگ های طبقاتی در صورت كاربرد مناسب آن نقش بسیار مهمی در توسعه پایدار، ارتقا كیفیت محیط زیست، افزایش استاندارد زندگی شهری و گسترش وسایل حمل ونقل عمومی انسان گرا بازی خواهند كرد و علت اصلی آن نیز توجه و تأثیر آن در كاهش نقش خودروهای شخصی در گردونه ترافیك خیابان های تهران است.
در كنار تمام این موارد جانمایی و مكان یابی پاركینگ های طبقاتی را باید در قالب یك طرح موضوعی در تمام محورهای اصلی شهر تهران كه به پهنه مركزی شهر منتهی می شوند مطالعه و به اجرا گذارد.
این طرح برای سایر مراكز شهری، منطقه ای، ناحیه ای و مراكز خرید برای عابرین پیاده در تهران و برای سایر كلانشهرها و دیگر شهرهای ایران نیز قابل الگوبرداری است. بدیهی است مشاركت بخش خصوصی و سرمایه گذاران در ساخت پاركینگ های طبقاتی در چارچوب هدایت این طرح قابلیت های لازم را برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار فراهم می سازد.

بهزاد گروگان

منبع : بلاگ حقوق ایران