انفجار بزر گ خاموش

هفدهم آگوست ۱۹۸۲ بود. دایره هایی براق و شیشه مانند که زیر نور مثل رنگین کمان برق می زدند، برای اولین بار در دست اهالی هانوفر آلمان دیده شدند. دایره هایی که شاید به ظاهر در آن زمان فقط گردی هایی بودند عجیب، زیبا و اسرارانگیز که هیچ کس نمی توانست تصور کند روزی به انقلابی اطلاعاتی در دنیا منجر خواهد شد، اما بعدها مشخص شد پایه گذاران تحولی در عرصه تبادل داده و اطلاعات هستند.
یکی از عجایب اختراعات مهندسی در دهه ۸۰ میلادی که همه را مبهوت ساخته بود، اما حالا امروزه در دست هر فردی و در هر نقطه یی از دنیا و در هر محلی اعم از سوپرمارکت، باجه روزنامه فروشی، شرکت کامپیوتری و روی میز کار نویسنده، یافت می شود.
داستان سی دی از آنجا شروع شد که در سال ۱۹۷۹، شرکت های فیلیپس و سونی پروژه یی مشترک را کلید زدند و عده یی از مهندسان خود را مامور کردند تا یک حافظه صوتی جدید تولید کنند. این پروژه توسط افرادی به نام «کیس ایمینک» و «توشیتادا دوی» رهبری شد و به حصول نتایجی در مورد فناوری ثبت اطلاعات به وسیله لیزر و حافظه های اطلاعاتی نوری منجر شد. یک سال پس از به پایان رسیدن تحقیقات فیلیپس و سونی، استانداردی به نام Red Book ارائه شد و گروه مشترک از آن به عنوان معیار لوح های ذخیره اطلاعات نام برد. اما این پایان کار نبود. فیلیپس و سونی هر کدام به صورت مجزا و احتمالاً دور از چشم یکدیگر، پروژه هایی را شروع کردند تا بتوانند با ارائه بهترین محصول ممکن، نتایج تحقیقات مشترک خود را نیز تحت تاثیر قرار دهند و به یک موفقیت اختصاصی برای شرکت خود برسند.
این ماراتن نفس گیر را که با آزمون و خطاهای بسیاری همراه بود و البته در مسیر آن، ابتکارات و خلاقیت های زیادی بروز کرد، سرانجام شرکت فیلیپس برد و نخستین سی دی به شکل امروزی، از کارخانه یی در شهر «لانگن هاگن» در اطراف هانوفر آلمان خارج شد. جالب اینجاست که سی دی قبل از رسیدن به بازار ایالات متحده در سال ۱۹۸۳، در اواخر همان سال تولید و به بازار آسیا رسید و توجه همه دنیا را به خود معطوف ساخت.
کارشناسان از تولید سی دی به عنوان اتفاق انفجار بزرگ یا Big Bang در عرصه صوت دیجیتال نام می برند. اتفاقی که منجر شد هنر موسیقی در سطح جهانی نیز راه خود را رفته رفته با نگاه به افق هایی جدید، تغییر دهد. زاویه این تغییر، چندان زیاد نبود که در ابتدای مسیر به هنردوستان و اهالی موسیقی نشان دهد تولید یک محصول وابسته به تکنولوژی، هنر را نیز تحت الشعاع قرار داده، اما بر اساس قواعد منطقی و ریاضی، یک درجه اضافه شدن زاویه بین دو ضلع، دامنه فاصله افقی بین آنها را در امتداد مسیر چندین برابر می کند،
نخستین گروه موسیقی در سطح دنیا که آثارش را به شکل وسیع روی لوح فشرده یا CD (که همان اختصار Compact Disk محسوب می شود) عرضه کرد، گروه Dire Straits بود که آلبومی را در سال ۱۹۸۵ به همراه این معجزه جدید قرن به مردم هدیه داد، گفته می شود که لوح فشرده یا سی دی، تقریباً نسخه تحول یافته صفحات گرامافون است. صفحاتی که شاید خیلی از ما آن را با چهره خسته و ابروان درهم پدربزرگ و مادربزرگ می شناسیم. صفحاتی که گوش دادن به یک قطعه موسیقی آرامبخش سنتی از روی آن، دنیایی تازه به خستگی و گاه ملال آنها هدیه می داد.
البته امروز سی دی ها تنها محلی برای ذخیره کردن آواها و آوازهای دلنشین و گوش نواز نیستند. هرچند که هدف اصلی مردان آلمانی، زمانی که تصمیم گرفتند با یک صفحه گرد و قطر ۱۲ سانتی متری اش دنیا را متحول کنند نیز کمک به گسترش هنر موسیقی بود که به ویژه در نیمکره غربی کره خاکی، همواره یک هنر مورد توجه و محبوب بوده است. اما امروزه سی دی ها که بیش از ۱۲ نوع آنها با فرمت ها و قالب های مختلف در اختیار کاربران است، محلی برای ذخیره کردن فایل ها و مدارک شخصی، داده ها، تصاویر، فیلم ها و بسیاری دیگر از انواع اطلاعات هستند.
البته بخش جالب قضیه اینجا است که مخترعان سی دی و محققان روی صفحات و حافظه های جانبی ذخیره کننده اطلاعات با حجم بالا، هیچ گاه تصور نمی کردند محصول و اختراعی جدید به بازار ارائه شود که آینده و احتمال بقای اختراع و دستاورد زحماتشان را در هاله ابهام قرار دهد. این معجزه جدیدتر، هیچ نبود غیر از DVD.
DVD که اختصاری برای عبارت Digital Versatile Disk یا دیسک گردان دیجیتال به شمار می رود، در حال حاضر محبوب ترین حافظه جانبی برای ذخیره اطلاعات شامل فیلم، موسیقی، متن و... محسوب می شود که به لحاظ سایز و اندازه ، مشابه سی دی های قدیمی است و به نوعی نوه متجدد همان پدربزرگ هم محسوب می شود اما حداقل ۶ برابر بیش از گذشتگان و نیاکان خود ظرفیت دارد!
در اوایل دهه ۱۹۹۰، دو استاندارد بسیار قوی برای ذخیره اطلاعات به شیوه نوری تدوین شده بود. یکی از آنها MMCD یا لوح فشرده چندرسانه یی بود که توسط شرکت سونی و شرکت فیلیپس پشتیبانی و ارائه می شد و دیگری نیز دیسک فراچگال بود که به دلیل حجم فراوان قابل ذخیره اطلاعات، چنین نامی به خود گرفته بود و توسط چندین شرکت از جمله توشیبا، هیتاچی، میتسوبیشی الکتریک، پایونیر، تامپسون و تایم وارنر پشتیبانی علمی و مالی می شد.
«لو گرستنر» مدیرعامل وقت شرکت IBM که در این میان، نقش یک واسط معامله را بازی می کرد، تلاش هایی برای یکپارچه کردن این دو اختراع ارائه شده تحت عنوان یک واحد یگانه و همگون را صرف کرد و با صرف نظر کردن سونی و فیلیپس از تولید جدیدشان، تولید شرکت توشیبا با نام ابتدایی EFMPlus روانه بازار شد.
نخستین مزیت این محصول در نگاه اول، مقاومت آن در مقابل خراش روی سطح ذخیره اطلاعات و بر جای ماندن اثر و لکه انگشتان دست بود. تغییر و تحول های بعدی این محصول به ظاهر ساده در سال ۱۹۹۵ نتیجه داد و در نهایت، نخستین محصول DVD به تاریخ ماه مه ۱۹۹۷ روانه بازار شد.
لفظ DVD بر اساس نظر کارشناسان، یک تلفیق نسبتاً نامانوس از عبارت دیسک ویدئویی دیجیتال یا
Digital Videodisk نیز بود و هدف اصلی و ابتدایی آن هم جای دادن چندین تراک فایل تصویری و ویدئویی در یک حافظه واحد بود در حالی که پیش از آن، اغلب فیلم های دو ساعته یا چند قسمتی، به صورت چهار یا شش سی دی ارائه می شدند و این امر برای کاربران چندان جالب و خوشایند نمی نمود. با تمام این اوصاف، اختراع سی دی به عنوان کارآمد ترین و پیشرفته ترین حافظه جانبی اطلاعات در عصر خود، مبداء تحولی شد که هرچند شاید امروزه زوال و انقراض را برای خود این محصول در برخواهد داشت، اما در صورتی که از یک ایده خام به طرحی اجرایی و پروژه یی تحقیقاتی بدل نمی شد، شاید هرگز منجر به این نمی شد که ما امروزه با حافظه هایی مثل Laser Disk، Flash Disk، یا UMD و Blue-ray disk آشنا شویم و حتی امکان وجود آنها را نیز در ذهن خود بپرورانیم.
با وجود اینکه در مراحل ساخت و تولید بزرگ ترین الگوی حافظه های جانبی برای ذخیره اطلاعات در دنیای IT از نام های زیادی یاد می شود و شرکت های سونی و فیلیپس نیز هر کدام این افتخار را به یکی از مهندسان و متخصصان خود نسبت می دهند، اما بنا بر شواهد و اسناد موجود، این «جیمز راسل» امریکایی در اواسط دهه شصت بود که برای نخستین بار موفق شد آنچه ما امروزه سی دی می نامیم و در دستگاه های پخش صوت یا Rom کامپیوتر خود قرار می دهیم را از آب دربیاورد و آن را در دستگاهی که خود برای خواندن اطلاعات لوح فشرده طراحی کرده بود، آزمایش کند.
همه گیر شدن لوح فشرده و معرفی آن در سطح گسترده به مردم جهان به همراه اقدامات تبلیغاتی، تجاری، بازاریابی و حتی تاثیرگذاری های سیاسی و اجتماعی بین المللی در مورد پدیده یی نوظهور که ۲۵ سال پیش برای مردم و کاربران عادی چندان قابل درک و هضم نبود، باید مرهون شرکت های سونی و فیلیپس باشیم که هم یک رقابت علمی و تبلیغاتی فراگیر به راه انداختند و هم ذهن مهندسان و طراحان را به چالش کشیدند. اما فراموش نکنیم که مکانیسم اصلی این لوح ذخیره داده را مردی پایه نهاد که به دلیل نداشتن امکان تکثیر و تثبیت اختراع خود و با توجه به حضور و فعالیت در عصری دورتر از عصر شکوفایی رسانه ها، از افکار عمومی دور ماند.
«جیمز راسل» که در زمان خود چندان هم مطرح و معروف نبود و همانند بسیاری از مخترعان تاثیرگذار تاریخ گمنام زیست، اما هیچ کس از نتیجه فعالیت های او بی نصیب نماند. امروز ۲۵ سال از عمر سی دی می گذرد و رسانه ها فرصتی بسیار مغتنم برای پرداختن به سابقه و گذشته یک رویداد تاثیرگذار در دنیای تکنولوژی یافته اند، اما کمتر کسی می تواند پیش بینی کند که ۲۵ سال دیگر در همین روزها، مردم به تولیداتی مانند PDA یا Light Pen و iPod چگونه و با چه دیدی می نگرند.

سیدایمان ضیابری

منبع : روزنامه اعتماد