رویکردی نه چندان تاثیرگذار

کارگردان علاوه بر کار با بازیگران، ترکیببندی صحنه با کشف روابط اصلی، قاب پردازی بصری، ایجاد هماهنگی میان ابزارهای شکل دهنده میزانسن، وظیفه سنگین تحلیل نمایشنامه و بدیهه سازی را به عهده دارد. در این میان رویکرد اصلی کارگردان به نمایشنامه و اینکه او در انتها چه محصولی از متن را ارائه می کند از درجه اهمیت فراوانی بر خورداراست. به طوری که نمایشنامه را از متنی مرده به اثری زنده و جاندار تبدیل می سازد. رویکرد کارگردان آنجا اهمیت خود رابه دست می آورد که نمایشنامه نویس در یک پروسه نوشتاری قالبی تعیین شده در ظرفی مشخص ارائه می دهد که شاید برای همه مخاطبان قابل استفاده نیست و کارگردان با اندیشه و رویکرد خود، آن را همگانی و برای هر مخاطبی قابل فهم و تشخیص می سازد. امری که در نمایش "خانواده تت" چندان اهمیت داده نشده و علی رغم بازی خوب، طراحی صحنه و لباس درست، موسیقی مناسب و درامی کنش مند، به نتیجه نرسیده است.
کارگردان باید همچون همه هنرمندان، روحیه ای جسور و ماجراجو داشته باشد واز تجربه های اجرایی متفاوت نهراسد. چرا که در بعضی مواقع قواعد تعیین شده اجرایی نمایشنامه نویس در اثر، کهنه و خام به نظر می آیند. مخصوصا اگر وقایع نمایش در چندین دهه پیش گذشته باشد. اغلب، کارگردانان را تنها مفسران کارهای خلاقه دیگران نام نهاده اند، بنابر این اگر او نتواند به همان بلندایی دست یابد که نمایشنامه نویس بدان دست یازیده، وظیفه خود را انجام نداده است. ما در این نمایش شاهد اجرایی کاملا وابسته به متن نمایشی هستیم، که خلاقیت های کارگردانی در آن به وضوح دیده نمی شود. کارگردانی چنان در سایه متن نمایشی قرار گرفته که کارکردهای خلاقانه آن را پوشانده و تنها مدیریت و اتصال اجزای نمایش دیده می شود که وظیفه تعیین شده هر کارگردانی است. درنتیجه از نگاه خلاقانه اواثری یافت نمی شود. از این روست که رویکرد نمایشی کارگردان اهمیتی دو چندان می یابد و نمایش را از حالت یکنواخت خارج کرده و بعد می بخشد.
رویکرد کارگردان مساله ای است حیاتی، برای اینکه فهم و درک کارگردان را از نمایشنامه نشان می دهد و ما را با فضایی محسوس آشنا می سازد که در اطراف ما وجود دارد. این رویکرد که از جهان بینی و آگاهی کارگردان برمی آید نشان از ذوق هنری و اندیشگی او دارد. وقتی این عنصر مهم به عاملی جدا از نمایش تبدیل شود، ما تنها با نمایشی بدون کارکرد رو به رو هستیم که مدیریت خوب کارگردان آن را به نمایشی قابل اجرا درآورده است. دیگر از آن نظام فکری و خلاق کارگردان اثری نمی بینیم و نمی توانیم جهان بینی تازه ای از نمایشنامه دریافت کنیم. این همان اتفاقی است که برای نمایش"خانواده تت" افتاده است.
به دلیل اینکه دیواره پیش صحنه ( یعنی دیواره ای که تماشاگر را از صحنه جدا می کند) دارای یک قاب است و تماشاگر رو به آن می نشیند و از درون قاب کنش را می نگرد، همه مقتضیات نقاشی سه بعد نما در اینجا به کار می آید، یعنی کارگردان باید بتواند عمق و نیز عرض و ارتفاع را خوب ببیند. پس کار کارگردان این است که به کمک یک رشته نمای ساکن - یک نمایشنامه بلند نیاز مند صدها نمای ساکن از این دست است- به آرایش بازیگران در مکعب سه بعدی صحنه یاری رساند، به نحوی که تماشاگر بتواند نیروهای اصلی نمایشنامه را درک و احساس کند. این صدها نمای ساکن در نمایش به چشم نمی آید و به جز چندین نمای ساکن از یک میزانسن خطی به یک احساس و درک چند بعدی نمی رسد.
با این همه نباید از این مساله غافل شد که نمایش توانسته در طول مدت اجرا تماشاگر را با خود همراه و به او لذت برانگیختن بدهد که این مهم به دلیل تعامل و همکاری خوب بین گروه، حضور بازیگرانی حرفه ای و کنش مند مثل فرهادآییش، احمد مهران فر، فرشته صدرعرفایی، رامین ناصرنصیر و غیره به نتیجه رسیده است. همچنین نباید از طراحی صحنه و لباس سمیرا سینایی غافل شد. او که دانش آموخته این گرایش از تئاتر است، مدتی هم در مجارستان زندگی کرده و از آنجایی که این نمایشنامه اصلا مجارستانی است، فضای ساخته شده توسط وی کمک شایانی به همراهی تماشاگربا نمایش کرده است. استفاده از رنگ های نارنجی، زرد ، قهوه ای و قرمز تونالیته خوبی را برای ایجاد فضای شاد و آرام یک روستا در قلب مجارستان به طراح داده است و انتخاب این تونالیته از سواد و درک هنری طراح و کارگردان برمی آید که امکان زیادی برای قرار گرفتن تماشاگر در آن فضا ایجاد کرده است.
در مجموع می توان این طور نتیجه گرفت که اگر خانم طهماسبی رویکرد تازه و جدیدی نسبت به نمایشنامه اتخاذ می کرد، با توجه به ترکیب بازیگران و گروه حرفه ای می توانست، نمایشی متفاوت، پیشرو و نو بیافریند که از پس همه سوالات ما برآید واز یک اجرای منحصرا نمایشی، به نمایشی با رویکردی جدید برسد. «این نمایش در حال حاضر در سالن سایه مجموعه تئاتر شهر راس ساعت ۱۹ میزبان تماشاگران خود است.»

جمال جعفری آثار

منبع : روزنامه مردم سالاری