حلقه مفقوده معیار پذیرش و بازخوانی نمایشنامه

جدا از ارزش های شكلی ، تكنیكی و فرمی كه نویسنده باید بدان آگاهی و تسلط داشته باشد و متن نیز به لحاظ اصول و روش های نمایشنامه نویس واجد شرایط آن باشد . و مسائل مهم در متن چگونه و با چه معیاری قابل تشخیص برای اجرا می شود ؟ هیأت بازخوانی یا هیات كارشناسی متون بر اساس كدام معیار مشخص و اعلام شده به رد یا پذیرش اثری دست می زنند ؟ سلیقه این هیأت در این پذیرش و یا رد چقدر مؤثر است ؟ سفارش مسؤلان یا افراد شناخته شده به گروه یا هیأت باز خوانی و كارشناسی متون یا پذیرش و قبولی بعضی از متون نمایشنامه نویسان چقدر اهمیت و تأثیر دارد و در واقع نمایشنامه هایی كه برای اجرای جشنواره انتخاب می شوند . چقدر در صد كل نمایشنامه پذیرفته شده را شامل می شود ؟
هیأت باز خوانی یا هیأت كارشناسی متون نمایش چقدر در پذیرش یا رد آثار نوشته شده و ارسال شده به جشنواره آزادی عمل دارند ؟ اساساً آیا معیار مشخصی جدا از شرایط اعلام شده برای ارسال متون به دفتر دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر دارد ؟ اگر وجود دارد چرا هیچوقت این معیارها اعلام نمی شود ؟ اساساً هیأت باز خوانی یا كارشناسی متون نمایشی بر چه اساس و سلیقه و معیاری انتخاب می شوند ؟ آیا همه كسانی كه برای بخش خارج از مسابقه یا ویژه جشنواره نمایشنامه می نویسند یا انتخاب می كنند تا آن را اجرا كنند . به این دبیرخانه ارسال می شود یا تنها بعضی از آنها از این شرط تبعیت می كنند ؟ تكلیف نمایشنامه های خارجی در این بخش چه می شود ؟ هر كارگردان چند متنی را می تواند بفرستد ؟ حداقل یا حداكثر پذیرش نمایشنامه نویس چه تعداد است ؟ سلایق هیأت باز خوانی یا هیأت كارشناسی نمایشنامه ها چقدر در پذیرش یا رد نمایشنامه ها اهمیت دارد . و می تواند در این امر دخیل باشد و تأثیر بگذارد ؟ و….. اینها همه سؤالاتی است كه همواره طی ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره تئاتر فجر برای اهالی تئاتر به خصوص نویسندگان و كارگردانان بی پاسخ مانده است . و پاسخ این سؤالات را در درجه اول رئیس مركز هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره و در درجه بعد هیأت بازخوانی متون نمایشی و یا مسؤلان دیگر تئاتر همچون مسؤل دبیرخانه جشنواره می توانند بدهند. آیا به راستی وقت آن نرسیده است بعد از ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره تئاتر فجر چنین معیاریی را تعریف ، تبیین و نیز به طور مشخص اعلام كنیم ؟ برای برگزاری بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر طبق اعلام این مركز قریب به ۵۷۰ متن به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است كه از آن میان تنها ۸۲ نمایشنامه پذیرفته شدتاگروههای اجرایی آنها را تمرین هیأت بازبینی آماده كنند . در این بین تكلیف نمایشنامه های رد شده چه می شود ؟ به راستی چه پاسخی می توان به نمایشنامه نویسانی كه سال گذشته نمایشنامه های آنان پذیرفته شده بود ، اما امسال همان نمایشنامه ها در ردیف فهرست مردودین قرار گرفته شده است داد؟ همچنین تكلیف نمایشنامه هایی كه چاپ رسیده اند و اتفاقاً از سوی كارگردان و یا نمایشنامه نویس شناخته شده به این جشنواره فرستاد شده اما مورد پذیرش آن هیأت قرار نگرفته است ،چه می شود ؟ آیا حجم زیاد نمایشنامه های فرستاده شده به دفتر جشنواره به تناسب تعداد افراد هیأت بازخوانی (۵نفر اعلام شده ) و زمان خواندنش و بررسی متون توسط این هیأت ( دو ماه ) فرصت مناسبی برای چنین امر مهمی در تئاتر كشور است ؟ به راستی اگر معیارها به طور مشخص تعریف و اعلام شوند نمی توان بر اساس آن در چنین مواقعی از دو هیأت بازخوانی استفاده كرد و زمان بیشتری را اختصاص به بررسی این متون داد؟ اینها نیز سؤالاتی است كه بی پاسخ مانده است و وقت آن رسیده است كه بعد از گذشت ۲۱ دوره از برگزاری جشنواره به آن پاسخ متقن و روشن و منطقی داد تا ابهام ها مشكلها و تردیدها بر طرف شود و تكلیف نویسنده در درجه اول و تكلیف كارگردان و گروه ها در درجه دوم مشخص شود كه بالاخره آنها می توانند در جشنواره حضور داشته باشند یا خیر ؟
اما از بین ۸۲ متن اعلام شده آثار ۷۲ نمایشنامه نویس ( چه ایرانی و چه خارجی ) مورد پذیرش این هیأت بازخوانی قرار گرفته است . از این میان ۶۵ نمایشنامه نویس ایرانی و ۷ نمایشنامه نویس خارجی هستند . البته با احتساب نمایشنامه یرما ( با بازنویس . محمد چرمشیری ) نمایشنامه های سه شب با مادوكس اثر ماتئی ویسنی یك ، پیرسگ خرفت اثر والتر آگوستا ، محاكمه مردی كه نمی جنگد اثر ممدوح عدوان ، تریلوژی و اینك اثر واستلاوها ، سه خواهر اثر آنتوان چخوف ، یرما اثر فدریكوگارسیا لوركا و زوج عجیب نوشته نل سایمون ، همچنین از این تعداد نمایشنامه تعدادی از نویسندگانی هستند كه از آنها دو نمایشنامه یا بیشتر پذیرفته شده است . نمایشنامه های سورمه ، سرای رنج و شكنجه نوشته محمود استاد محمد ، سلول صفر مادر بزرگ یك مقدمه نوشته حسین مهكام ، رعنا یك خواب گم نوشته حمید رضا آذرنگ ، حموم خلیفه شكلك نوشته نغمه ثمینی ، واقعه مجلس سودابه خوانی ، شهین نوشته حسین كیانی ، مجلس شاه بازی ، آیین فاطیما نوشته نصرالله قادری ، لیلی و مجنون ، خدا در آلتونا حرف می زند نوشته محمد ابراهیمیان ، اطاق گریم ، فنز نوشته محمد رحمانیان ، اعترافات مرد برزخی در مورد زنان ، تیغ كهنه نوشته محمد امیر یاراحمدی ، یك شب با شكوه ، زمستان نوشته امید سهرابی ، كاپو چینوی ایرلندی زرد نوشته ایوب آقا خانی ( هر یك با دو اثر ) پرنده باز باغ مادر چشمهایش می خندند بادها برای كه می وزند رابعه ملاقات شبانه در كابوس ملك زاده خانم نوشته چیستایثرنی ( با چهار اثر ) عصر معصومیت مادرم گودزیلا پنج شنبه های بارانی با دهان بیند سكوت غلیظ مثل عسل ( مشترك با آتیلا پسیانی ) یرما ( بازنویس ) نوشته محمد چرمشیر ( پنج اثر ) رقصی چنین …. ، گوش كن عروسی شغال نوشته محمد رضایی راد ( با سه اثر ) جزو این دسته از نمایشنامه های پذیرفته شده قرار می گیرند .
از بین ۸۲ نمایشنامه پذیرفته شده ، ۱۸ اثر متعلق به زنان نمایشنامه نویس است. و ۹ اثر متعلق به نویسندگان مرد است كه قرار است كارگردانان آنها را به صحنه بیاورند و در مجموعه ۱۸ كارگردان زن خود را برای شركت در این دوره از جشنواره تئاتر فجر آماده می كنند . حضور این تعداد نمایشنامه نویس و كارگردان زن نشان می دهد كه اكنون تعداد بیشتری از زنان هنرمند تئاتر به عنوان نویسنده و كارگردان علاقه و رغبت بیشتری برای كارگردان و فعالیت در این هنر را دارند و آنان نیز همچنان جنس مخالف خود می خواهند توانایی های هنری خویش را در این دو رشته تئاتر به نمایش بگذارند . در واقع ۱۴ نمایشنامه نویس و ۱۸ كارگردان زن خود را برای رقابت در باز بینی این جشنواره آماده می كنند . متأسفانه در این دوره نمایشنامه نویسان و كارگردانان زنی كه در دوره های قبلی شركت كرده اند اكنون به دلیل رد شدن آثار یا به دلیل ارسال نكردن متون مورد علاقه خود حضور ندارند . اما از این تعداد متن پذیرفته شده نمایشنامه نویس و كارگردان زن تعدادی هستند كه گویا برای اولین بار اثر آنها برای شركت در این جشنواره پذیرفته شده است . نویسندگان و كارگردانانی همچون مهسا دهقانی پور ، مژگان فرخ آور مقدم ، شراره پورخراسانی ، مینا جبیلی ، فهیمه سیاحیان ، بنفشه حیدرزادگان ، زهرا پیروزی ، الهه دهقان فرد و بهاره شفیعی در این رده قرار می گیرند . همچنین تعدادی از آثار این نویسندگان زن را كارگردانان مرد اجرا می كنند و تعدادی از كارگردانان زن ، آثاری از نویسندگان مرد را قرار است آماده اجرا كنند . نمایشنامه اهالی ماه نوشته آهوخردمند به كارگردانی جواد پیشگر ، شكلك نوشته نغمه ثمینی به كارگردانی كیومرث مرادی ، ملاقات شبانه در كابوس ملك زاده خانم نوشته چیستاثیربی به كارگردانی اسرافیل علمداری ، چشمهایش می خندند نوشته چیستاثیربی به كارگردانی كوروش زارعی و حسین پارسایی ، رابعه نوشته چیستاثیربی به كارگردانی حسین سحرخیز و نیز نمایشنامه های رعنا نوشته حمیدرضا آذرنگ به كارگردانی سپیده نظری پور ، جن زدگان نوشته بابك لطیفی به كارگردانی بهاره شفیعی ، اطاق گریم نوشته محمد رحمانیان به كارگردانی رؤیا كاكاخانی ، پنجشنبه های بارانی نوشته محمد چرمشیری به كارگردانی شكوفه مایوری جزو این دو دسته از نمایشنامه پذیرفته شده محسوب می شوند . اما با این همه باید منتظر ماند و دیدار این تعداد نمایشنامه كدام در مرحله باز بینی پذیرفته می شوند . و چه تعداد به بخش مسابقه یا خارج از مسابقه بیست و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر راه پیدا می كنند ؟ به نظر می رسد رقابت ۵۳ نمایشنامه نویس با ۷۵ نمایشنامه با یكدیگر رقابتی است نامتعادل و در عین حال دشوار به این دلیل كه تا تصویب شدن این آثار پس از مرحله باز بینی هیچیك از نویسندگان در شرایط طبیعی و برابر به فعالیت نمب پردازند و تعدادی نیز اساساً تضمینی شده در این جشنواره هستند . به راستی آیا نمایشنامه های افراد حرفه ای و شناخته شده كه اغلب نیز خود كارگردان آن هستند برای مرحله باز خوانی ارسال شده بودند و گیریم پس از ارسال به دفتر دبیرخانه جشنواره آیا این آثار مورد قضاوت و بررسی هیأت بازخوان و دبیرخانه جشنواره قادر به پاسخگویی آن هستند كه به نظر می رسد قطعاً باید پاسخ روشن و مستدلی برای آن داشته باشند .

نویسنده: بهزاد صدیقی