علاءالدین علی‌بن محمد قوشچی سمرقندی

جنسیت: مرد
تولد و وفات: ( ... - ۸۷۹) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عالم ، منجّم ، مفسر ، محقق ، متکلم ، مدرس و ریاضیدان
معروف به ملا علی قوشچی و فاضل قوشچی. چون در نوجوانی مرغ‌بان سلطان الغ بیگ و موظف به حفظ مرغان شکاری او بود به قوشچی مشهور شد. اصل و زادگاه وی سمرقند بود. در آنجا اغلب علوم متداول از جمله هیئت و ریاضیات را از قاضی‌زادۀ روی و الغ بیگ‌بن شاهرخ گورکانی فرا گرفت. سپس به کرمان رفت و بعد از تکمیل تحصیلات علمی‌ خود به سمرقند بازگشت و با ارائه "رسالهٔ فی حل‌ اشکال‌القمر" مشتمل بر حل بعض جهات اشکال قمری که از زمان‌های قدیم مبهم و حل نشده باقی‌مانده بود دوباره به الغ بیگ داشت به فرزندی وی مخاطب بود. سلطان الغ بیگ وی را به تکمیل رصدخانه‌ای که در سمرقند تأسیس کرده بود واداشت ، و "زیج الغ بیگ" ، یا "زیج جدید" را که غیاث‌الدین جمشید و قاضی‌زادۀ رومی قبل از وی متصدی این امر بودند و قبل از مرگ نتوانستند به اتمام رسانید. بعد از مرگ میرزا الغ بیگ عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن ، از حکمرانان آق قویونلو ، قرار گرفت و باری عقد مصالحه اوزون حسن و سلطان محمدخان ثانی عثمانی به استامبول رفت و پس از انجام وظیفه به تبریز بازگشت و به درخواست سلطان محمد فاتح استانبول رفت و در آنجا ساکن شد و "الرسالهٔ محمدیه" ، در علم حساب ، به عربی ، را به‌نام همین پادشاه نوشت و بعدها به مدرّسی مدرسۀ ایاصوفیا منسوب شد. در استانبول درگذشت و در جوار قبر ابو ایوب انصاری دفن شد. از دیگر آثار وی: حاشیه بر "شرح کشاف تفتازانی" ، در تفسیر؛ شرح "تجریدالکلام" خواجه نصیر طوسی ، که به "شرح جدید" نیز معروف است؛ "العنقودالزواهر فی نظم‌الجواهر" ، در علم صرف؛ "محبوب‌الحمائل فی کشف‌المسائل"؛ "الرسالهٔ‌الفتحیهٔ" ، در علم هیئت ، به عربی ، که آن را به‌نام فتح‌السلطان نامگذاری کرد؛ "رسالهٔ فی علم‌الهیئهٔ" ، به فارسی ، معروف به "هیئت فارسی" ، از کتب درسی علم هیئت؛ "تفسیرالزهراوین" ، سوره بقره و آل‌ عمران؛ "رسالهٔ فی‌الحمد"؛ "میزان‌الحساب" ، در علم حساب ، فارسی.

منبع : مطالب ارسالی