بروسلوز در انسان

تب مالت یا تب مواج با چندین نام مترادف دیگر از تشابه با دیگر بیماری‌های تب‌دار یا شیوع حوزه‌ی جغرافیایی آن برخوردار است. عنوان بروسلوز در سال ۱۹۱۸ به وسیله‌ی میکروبیولوژیست آمریکائی آلیس اوانس به افتخار کشف دیوید بروس به سال ۱۸۸۶تا ۱۸۸۷ ( که ابتدا جنس میکروکوکوس نامیده شده بود) پیشنهاد گردید. همچنین آلیس اوانس رابطه‌ی میان باسیلوس آبورتوس (کشف شده از گاو به وسیله‌ی برنارد بانگ در ۱۸۹۷) و میکروکوکوس ملی تنسیس را خاطر نشان ساخت. در سال ۱۹۲۰ میروشاو طبقه‌بندی مجدد این ارگانیسم‌ها را در جنس بروسلا به عوض باکتریاسه پیشنهاد نمودند.
بروسلوز نوعی بیماری با تظاهرات متنوع است و اعضاء، سیستم‌ها و بافت‌های مختلف بدن را متأثر می‌سازد. بیماری فاقد سیمای بالینی، هماتولوژی، بیوشیمیایی یا تصویری متمایز از دیگر بیماری‌های تب‌دار می‌باشد.
بروسلوز بیماری زئونوتیک کلاسیک قابل انتقال از مخازن حیوانی آلوده به انسان است. بروسلوز انسان ممکن است به وسیله‌ی یکی از چهارگونه‌ی بروسلا ملی تنسیس از بز، گوسفند و شتر، بروسلا آبورتوس از گاو، بروسلا سوئیس ازخوک، و بروسلا کنیس از سگ، اتفاق افتد. طی سال‌های اخیر بروسلوز ناشی از بروسلاماریس (عامل بیماری در پستانداران دریایی با حداقل دو گونه بروسلا پنی پده آ و بروسلاستاسه‌آ) نیز در انسان به ثبت رسیده است.
بروسلا ملی تنسیس متداول‌ترین عامل بیماری در انسان است، در حالی که بروسلا کنیس در انسان بسیار نادر است. در ایران دو عامل بروسلا آبورتوس و بروسلا ملی تنسیس شایع‌ است و بیماری ناشی از بروسلا آبورتوس در انسان به ثبت نرسیده است.
● اپیدمیولوژی
بروسلوز بیماری زئونوتیک متداول در بسیاری از نقاط جهان است. به ویژه بیماری در کشورهای حوزه‌ی مدیترانه، خاورمیانه، شبه جزیره‌ی‌ عربستان، آمریکای مرکزی و جنوبی، آسیا و آفریقا شایع است. تنها ۱۷ کشور در جهان به طور رسمی عاری از بروسلوز اعلام شده، اما حتی این کشورها نیز با مواردی از بیماری در بین مسافران کشورهای آندمیک روبرو می‌باشند. در کشورهای آندمیک بیماری هر دو جنس و تمامی گروه‌های سنی را مبتلا می‌سازد.
● باکتری‌ها
باکتری‌های بروسلا، باسیل‌های کوچک، بدون کپسول، غیر متحرک، فاقد هاگ، گرم منفی، هوازی بوده و پاتوژن ‌های داخل سلولی می‌باشند. بروسلاها در انواع مختلف شیر، خامه و پنیر تازه برای دوره‌های زمانی متغیر زنده باقی می‌مانند. پنیر سفید نرم غیر پاستوریزه تهیه شده ازشیر بز منبع متداول بروسلا ملی تنسیس است که به مدت ۸ تا ۱۱ هفته باکتری را در خود حفظ می‌نماید.
در شیر ترش شده و پنیر طی مراحل تخمیر اسید لاکتیک در خلال دوره‌ی رسیدن آن باکتری‌ها از بین می‌روند. دوره‌ی مطلوب نگهداری پنیر تازه قبل از مصرف در ارتباط با روش‌های تولید و pH حدود ۶۰ تا ۹۰ روز پیشنهاد گردیده است.
بروسلاها برای مدت چند ساعت در شیر غیر پاستوریزه دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد و تا ۴۸ ساعت در شیر با ۸ درجه سانتی‌گراد حفظ می‌شوند.
انجماد شیر یا خامه در خلال تولید بستنی باکتری‌ها را نابود نمی‌سازد. جوشانیدن شیر یا دیگر فرآورده‌های پروتئینی حیوانی باکتری‌ها را از بین می‌برد. پاستوریزاسیون شیر در ۶۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۰ دقیقه باکتری‌را کشته و پاستوریزاسیون شیر آلوده و فرآورده‌های لبنی بی‌ضرری آن‌ها را برای مصرف انسان تضمین می‌نماید. نگهداری گوشت در یخچال باکتری را از بین نبرده و تا ۳ هفته پس از انجماد می‌توان بروسلا را جدا ساخت. بروسلاها از طریق مواد دفعی حیوانی از جمله ادرار، مدفوع، ترشحات مهبلی و محتویات رحمی و آبستنی دفع شده، و ممکن است در خاک خشک تا ۴۰ روز و در خاک مرطوب برای مدت طولانی‌تر حفظ شوند.
● بیماری زایی گونه‌های بروسلا
بروسلا ملی تنسیس بیماری‌زاترین گونه است، شدیدترین نشانه‌ها، بیشترین آسیب بافتی و متداول‌ترین میزان موضع‌گیری در اعضا، سیستم‌ها یا بافت‌های بدن را موجب می‌گردد.
همچنین، این‌گونه‌ شایع‌ترین عامل بروسلوز انسان در جهان است. بروسلا سوئیس دومین بیماری‌زاترین گونه باقابلیت تولید بافتی، نکروز و تشکیل آبسه‌ می‌باشد، بروسلا آبورتوس حداقل بیماری‌زایی را داشته، اما قادر به تولید آسیب بافتی با تشکیل آبسه‌ها (هر چند بسیارکمتر از بروسلا ملی تنسیس) می‌باشد. بروسلا کنیس نادر بوده، اما تظاهرات بالینی مشابه دیگر گونه‌ها را موجب می‌گردد.
● روش انتقال
باکتری‌های بروسلا از چندین راه وارد بدن انسان می‌شوند. این راه‌ها برطبق ماهیت آندمیک بیماری و وجود یا عدم وجود برنامه‌های کنترل و ریشه‌کنی متفاوت می‌باشند. در برخی کشورها، چون ایالات متحده‌ی آمریکا، اساساً بیماری یک مخاطره‌ی وابسته به شغل است، در حالی که در کشورهای آندمیک چون عربستان سعودی و ایران، خطر عفونت به شغل‌های خاصی محدود نمی‌شود.
● راه خوراکی
شیره‌ی معده اثر باکتری کشی بر بروسلاها دارد. بیماران مصرف کننده‌ی آنتی‌اسیدها ممکن است به علت فقدان اثر باکتری کشی شیره‌ی معده به آسانی درتماس با عفونت‌ به بروسلوز مبتلاشوند.
مصرف شیر تازه‌ی آلود‌ه‌ی غیر پاستوریزه و فرآورده‌های آن یکی از متداول‌ترین شیوه‌های انتقال بیماری در کشورهای آندمیک است.
دیگر فرآورده‌های مصرفی حیوانی به صورت خام یا به خوبی پخته نشده، چون جگر، گوشت و خون خام از غذاهای مصرفی متداول‌ در برخی کشورها بوده و منبع اصلی عفونت را تشکیل می‌دهند. در عربستان سعودی مصرف خام لوب دمی جگر گوسفند و بز به هنگام کشتار منبع متداولی است. ۱۴۱ مورد از ۵۰۰ بیمار تحت بررسی مبتلا به بروسلوز فعال در نتیجه‌ی مصرف جگر خام به بیماری دچار شده بودند.

دکتر اسماعیل ذوقی
دامپزشک

منبع : هفته نامه پزشکی امروز