پیشنهاد هایی برای اجتماعی کردن کودکان

اغلب والدین خواستار آن هستند که فرزندانشان راه و روش زندگی خود را به درستی انتخاب کنند، مثلا به دانشگاه و دیگر مراکز آموزش عالی راه یابند یا در انتخاب همسر آینده شان دچار هیچ گونه لغزش و سستی نشوند و در نهایت بتوانند در جامعه، شخصیت و حرفه خود را تثبیت کنند. اگر از والدین سوال شود که آیا دوست دارند فرزندشان در آینده در اجتماع پیروز و موفق باشد، بی شک پاسخ خواهند داد «بله، البته!» اما متاسفانه بسیاری از والدین حتی کمترین فرصت را به کودک برای آشکار کردن افکار و احساسات خود نمی دهند. بسیاری از والدین انتظار دارند کودکانشان ساکت و تسلیم خواست های آنان باشند، به خصوص مواقعی که در خارج از خانه همراه آنان هستند. این انتظار حداقل تا ۲۰ سالگی فرزند ادامه دارد و بعد از این سن آنان منتظرند حصارها شکسته شود و فرزندشان بتواند بر تمامی معضلات اجتماعی فایق آید!
● اجتماعی شدن، باید آموخته شود
ایجاد ارتباطی مستحکم در خانواده، از اساسی ترین نمودهای خانواده قدرتمند است. این ارتباط به کودکان احساس استواری یا اعتماد به نفس می دهد و در نهایت مانند قدرتی دفاعی در برابر هجوم فشارهای خارجی عمل می کند، اما خود این ارتباط الزاما باید در روابط مابین پدر و مادر وجود داشته باشد. آنها به عنوان معلمان اولیه کودکان، بهترین نمونه برای آنها هستند.
به طور مثال وقتی مادری در حال پوشاندن لباس های کودک خردسال خود است باید به او توضیح دهد که در حال انجام چه کاری است یا هم اکنون پدر مشغول انجام چه وظیفه ای است و حتی الامکان جزئیات را نیز توضیح دهد. والدین تا آنجا که برایشان مقدور است باید با کودکان خود صحبت کنند و به آنها بفهمانند که چقدر به آنان علاقه مندند و علت این عشق و علاقه چیست. همچنین پدر و مادرها باید برای علایق و قدرت تشخیص فرزندان خود احترام قائل شوند؛ به طوری که آنها باور کنند وجود دارند و می توانند فکر کنند و نظراتشان مهم است. والدین همچنین می بایست فرزندانشان را از وقایع پیرامون خود آگاه کنند و به آنان توضیح دهند که در محیط اطرافشان چه رویدادهایی در شرف وقوع است؛ حتی اگر آنان قدرت تحلیل این رویدادها را هم نداشته باشند، زیرا توضیحات به آنها می فهماند که باید خود را آماده کنند تا چیزهای بیشتری بفهمند. حداقل کارایی این توضیحات آن است که کودکان با الفاظ و لغات جدیدتری آشنا می شوند و سرانجام زمانی می رسد که آنان نیز می توانند خود را در بحث با شما شریک کنند، آن زمان شما می توانید از تمایلات درونی کودکان خود باخبر شوید و در نهایت از علایق اولیه آنان باخبر شوید.
● ارتباط مستلزم صرف وقت است
برای ایجاد ارتباطی منظم و منطقی، والدین باید از اوقات مفید خود استفاده کنند و تا آنجا که ممکن است اوقات ویژه ای را برای این موضوع در نظر بگیرند. به عنوان مثال اگر در حال رانندگی هستید، می توانید رادیوی ماشین را خاموش کنید و به فرزندتان نشان دهید که آماده اید با وی صحبت کنید. این کار به او می فهماند که گوش دادن به رادیو کم اهمیت تر از صحبت های او ست. به تجربه ثابت شده است کودکان زمانی به ایجاد ارتباط با دیگران بیشتر تمایل دارند که به آنها اهمیت داده شود. یعنی پدر و مادر نباید در حالی که مشغول انجام کاری هستند با بی اعتنایی، فرزند خود را طرف صحبت قرار دهند. متاسفانه یکی از مشکلات اجتماعی بسیاری از خانواده ها این است که پدر و مادرها آنقدر درگیر مسائل خود می شوند که دیگر وقتی برای دلجویی از فرزندان برایشان باقی نمی ماند. پدر خانواده نباید خود را به قدری گرفتار مسائل خارجی کند که مادر نقش یک مفسر را برای او بازی کند. برخی والدین معتقدند صرف وقت برای صحبت های به ظاهر بی ارزش فرزندان عبث است. تازه این دسته اگر قدری انصاف داشته باشند، از اوقات بی خاصیت برای صحبت با فرزندانشان استفاده می کنند. آیا این واقعیت را می دانید که همین صحبت های به ظاهر کم ارزش چقدر در بارور شدن شخصیت اجتماعی فرزند شما موثر است؟ مطمئن باشید اگر برنامه ریزی صحیحی در تقسیم بندی اوقات خود داشته باشید، این ایجاد ارتباط هرگز به انجام دیگر وظایف شما لطمه ای وارد نخواهد کرد. به این مهم نیز توجه کنید که فرزندان شما نیاز دارند با شما حرف بزنند و حرف های شما را بشنوند. این کار به اندازه ای مهم است که خلاء آن به آسانی پر نخواهد شد.
● وقت مناسب چه زمانی است؟
مناسب ترین زمان برای صحبت با فرزندان وقتی است که آنها به رختخواب رفته اند. بسیاری از مادران گله دارند که کودکانشان از خوابیدن به موقع سرپیچی می کنند و تمایل دارند همراه با بزرگ ترها بیدار بمانند. با در نظر گرفتن این موضوع، پدر و مادر می توانند بهترین استفاده را از چنین فرصتی کنند. یعنی در حالی که برای آنها داستان یا واقعه ای مستند تعریف می کنند، آنان را دعوت به خواب کنند، همچنین این زمان مناسب ترین موقع برای آشنا کردن آنها با مطالب جدید است، به عنوان مثال مادر می تواند با نشان دادن کتابی مصور و تعریف وقایع مرتبط، به اطلاعات کودک بیفزاید یا از تجربیات دوران کودکی خود که بسیار برای کودک جذاب است، تعریف کند. از دیگر زمان های مناسب، موقع صرف ناهار و شام است. خوب است حتی الامکان همه افراد خانواده با هم غذا بخورند. بعد از صرف غذا می توانید با یکدیگر گپ بزنید و در مورد مسائل دلخواه کودکان با آنان مشورت کنید.
● توجه به حرف های کودکان
بد نیست بدانید که هر سیستم ارتباطی دو محور دارد. در این مورد خاص، محور اصلی شما هستید که باید به حرف ها و درددل های کودکانتان گوش کنید. به راستی هیچ چیز بیش از این کودک را نمی رنجاند که احساس کند صحبت های او برای والدین بی ارزش است و والدین به گفته های فرزند چندان توجهی نمی کنند. در بسیاری موارد ممکن است حتی داستان ها و وقایعی که کودک شما تعریف می کند، ساختگی و حتی احمقانه به نظر برسد. اما این وظیفه شما است که تمامی حواس خود را متوجه صحبت های فرزندتان کنید و چه بسا بهتر است هنگام گوش دادن، حتی الامکان تماس فیزیکی با او برقرار کنید و با نوازش کردنش به او احساس امنیت و اعتماد به نفس بدهید، زیرا این حرکت شما به کودک می فهماند نکته ها و حرف هایش برای شما مهم است.اما یکی از فواید مهم، توجه به گفته های او آن است که شما از خلال پیام های کودکتان به چگونگی حالات روانی اش پی خواهید برد و اگر احیانا از مسئله ای خاص نگران است به طور قطع این مشکل در گفته های او متبلور خواهد شد. بالاخره این که اگر به هیچ وجه وقت گوش دادن به حرف های فرزند خود را ندارید، به او قول بدهید بعدا، حرف هایش را خواهید شنید. اما نوع برخورد شما در این میان نیز حائز اهمیت است.
زمانی که به صحبت های کودکتان گوش می کنید، هرگز حالتی به خود نگیرید که او احساس کند می خواهید محکومش کنید زیرا در بسیاری از موارد یک برخورد نامعقول می تواند همه چیز را خراب کند و کودک را به اتخاذ موضعی محتاطانه وادارد؛ موضعی که در نهایت موجب سلب اعتماد به نفس وی خواهد شد. شما پدر و مادر عزیز باید همواره این اصل را مد نظر قرار دهید که از کودکتان به هیچ عنوان انتظار نداشته باشید طرز تفکر همانند شما داشته باشد. اگر طرز تفکر او غیر از طرز تفکر شماست باید مورد تشویق قرار گیرد. نقش واقعی ما آن است که فرزندان خود را مستقل از خویش تربیت کنیم و اگر زمانی این محقق شود، آن وقت پدر و مادر موفقی خواهیم بود.
● کنترل حرکات کودک
یکی از نکات مهمی که هنگام صحبت با کودکان باید رعایت کنید این است که هرگز نباید به حرف های آنان بخندید؛ مگر در صورتی که خودشان شروع به خندیدن کنند. شاید بسیاری از حرف های کودکانه برای والدین خنده دار باشد. اما همین حرف های به ظاهر بی اهمیت، شخصیت کودک را تشکیل می دهد. اگر از شما احیانا برخوردی توام با تمسخر سر بزند، کودک به شما اطمینان نمی کند و خود را محدود خواهد کرد و درست از همین نقطه است که ارتباط شما با او سست می شود. از دیگر موارد کنترل حرکات، داشتن صدای ملایم و گرم هنگام صحبت کردن است. پدر و مادر نباید با فرزند خود با صدای بلند صحبت کنند. حتی اگر خطایی هم از کودک سرزده باشد، بهتر است با نرمی و ملاطفت با او برخورد شود. هنگام صحبت با کودکان حتی الامکان تواضع و فروتنی را رعایت کنید و در صورت لزوم از عذرخواهی دریغ نکنید، به خصوص در مواردی که آنها را از روی اجبار تنبیه کرده اید. یک مورد مهم دیگر اینکه پدر و مادر نباید کودک خود را با القاب توهین آمیز صدا کنند، مثل «خیکی، بوفالو، خنگ» و... زیرا به تجربه ثابت شده این گونه اسامی عکس العمل بسیار ناهنجاری را در کودک ایجاد می کند و ادامه آن سبب می شود به تدریج باور کند واقعا دارای این صفت است و در نتیجه از کودکی خود را در برابر هر فشار خارجی تسلیم خواهد کرد زیرا در حقیقت «احساس شخصیت» در او به نوعی کشته شده است.
● خوش قولی و استواری
یکی از وظایف پدر و مادر مسوول در قبال فرزند آن است که به قول خود وفادار باشند و زمانی که به او وعده ای می دهند، حتما به آن عمل کنند و هرگز با گفتن عباراتی مانند «ببینم چه می شود» وی را سرگردان نکنند. اگر واقعا امکان انجام کاری را ندارند، بی درنگ جواب منفی بدهند و در صورت امکان دلیل این امتناع را به کودک بگویند. به هر حال یکی از عوامل مهم در تعلیم و تربیت امروزی این است که والدین با فرزندان خود با نرمی و ملاطفت رفتار کنند و حتی المقدور در حق آنها سختگیری نکنند زیرا در غیر این صورت فرزندان با والدین خود به نوعی بیگانه خواهند شد و در نتیجه پدر و مادر از احساسات و خواست های آنان دور خواهند افتاد و این یعنی شروع یک تراژدی اسف بار در تعلیم و تربیت فرزندان.
والدین می بایست فرزندانشان را از وقایع پیرامون خود آگاه کنند و به آنان توضیح دهند که در محیط اطرافشان چه رویدادهایی در شرف وقوع است؛ حتی اگر آنان قدرت تحلیل این رویدادها را هم نداشته باشند.
مناسب ترین زمان برای صحبت با فرزندان وقتی است که آنها به رختخواب رفته اند. بسیاری از مادران گله دارند که کودکانشان از خوابیدن به موقع سرپیچی می کنند و تمایل دارند همراه با بزرگ ترها بیدار بمانند.
هیچ چیز بیش از این کودک را نمی رنجاند که احساس کند صحبت های او برای والدین بی ارزش است و والدین به گفته های فرزند چندان توجهی نمی کنند.
هرگز نباید به حرف های کودک بخندید؛ مگر در صورتی که خودشان شروع به خندیدن کنند. شاید بسیاری از حرف های کودکانه برای والدین خنده دار باشد. اما همین حرف های به ظاهر بی اهمیت، شخصیت کودک را تشکیل می دهد.
یکی از وظایف پدر و مادر مسوول در قبال فرزند آن است که به قول خود وفادار باشند و زمانی که به او وعده ای می دهند، حتما به آن عمل کنند.

ناهید دالایی

منبع : روزنامه کارگزاران