ناباکو؛ از رویا تا واقعیت

با پیامدهای ناشی از اختلاف روسیه و اوکراین درباره انتقال گاز روسیه به اروپا و همچنین مسئله انحصار شرکت گازپروم روسیه در تامین انرژی اروپا، خط لوله ناباکو اهمیت بسیاری پیدا کرده است.
این پروژه از این جهت حائز اهمیت است که روسیه و ایران به ترتیب بزرگترین منابع گازی جهان را در اختیار دارند. بدیهی است که با شکل گیری چنین خط لوله ای و دسترسی اروپاییان به گاز کشورهایی چون جمهوری اسلامی ایران، توانایی روسها در انحصار بازار انرژی اروپا به پایان خود نزدیک خواهد شد.
در این راستا مقام های سیاسی کشورمان، از جمله وزیران خارجه و نفت، طی هفته های اخیر خواستار مشارکت ایران در این پروژه شده و حتی وزیر نفت با هشدار به شرکت "او ام وی"اتریش به دلیل کم تحرکی، اعلام کرد که ایران بیش از این منتظر نخواهد ماند و چه بسا در این پروژه به دنبال شرکای دیگری باشد.
با وجود این به نظر می رسد خط لوله جدید چالش ها و معضلات ویژه خود را دارد. پروژه چند میلیارد دلاری ناباکو یکی از خوش بینانه ترین پروژه ها برای محدود کردن وابستگی اروپا به اگاز روسیه قلمداد می شود. عملیات اجرایی این خط لوله ۳۳۰۰ کیلومتری قرار است در سال جاری آغاز و پروژه در سال ۲۰۱۳ به بهره برداری برسد. برای این پروژه سرمایه‌ای حدود هفت میلیارد دلار در نظر گرفته شده است و قرار است سالانه ۳۱ ملیارد مکعب گاز را طی دو مرحله به اروپا منتقل کند.
اما این پروژه دارای مشکلات و ابهاماتی است که در صورت لاینحل ماندن آن ها این خط لوله بیشتر به رویا شباهت خواهد داشت تا واقعیت.
نخست این که این پروژه از همان ابتدا با اغراض سیاسی در آمیخت. عدم حضور ایران نیز در نشست اخیر بوداپست که برای تصمیم گیری در مورد این خط لوله برگزار شد، مهر تایید دیگری بود بر ترجیح نگاه سیاسی بر نگاه تجاری و اقتصادی در اجرای این پروژه. این در حالی است که ایران بیش از ۱۶ درصد از ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد و ذخایر اثبات شده آن از ذخایر گاز شرکت کنندگان در این کنفرانس همچون آذربایجان، مصر، عراق، ترکمنستان بیشتر است .
به باور بسیاری از کارشناسان خط لوله ناباکو شاید بتواند در مراحل ابتدایی با گاز صادراتی آذربایجان وترکمنستان اجرایی شود ولی برای ادامه حیات و رقابت با روسها سخت به گاز ایران نیازمند است، بویژه آن که روس ها تلاش دارند دست بالا را در تامین انرژی اروپا حفظ کنند و از دسترسی اروپا به منابع جایگزین جلوگیری کنند.
از سوی دیگر آمریکا در راستای مقابله با جمهوری اسلامی ایران و انزوای بین المللی کشورمان با هرگونه مشارکت ایران در این پروژه مخالف است، چرا که به زعم آنان با مشارکت ایران در این پروژه امنیت اروپا به ایران گره می خورد و منابع عظیم مالی به سوی کشورمان سرازیر می شود.
از این رو آمریکا با فشار بر اروپا خواستار عدم استفاده از پتانسیل عظیم انرژی کشورمان در این پروژه است. آمریکا تا کنون در این زمینه موفق نبوده و بسیاری از مقام های اروپایی چون مقام های اتریش، سوئیس، مجارستان و خصوصا ترکیه که درصدد ایفای نقش کریدور در این پروژه است، خواهان واقع بینی وعدم نگاه سیاسی وایدئولوژیک به این پروژه حیاتی شده اند. این گروه از کشورها امریکا را مرجع صالحی در تعیین سرنوشت کشورهای خویش نمی دانند.
از سوی دیگر از آنجا که بخش عمده سرمایه این پروژه قرار است توسط منابع خصوصی و بالاخص بانکها تامین شود، سوال اساسی این است که آیا این خط لوله سود آور خواهد بود؟
به باور بسیاری به دلیل این که منبع اصلی تامین گاز این پروژه منابع انرژی جمهوری آذربایجان است و تصور بر این است که این منابع تا سال۲۰۲۰ به اتمام خواهد رسید، بر این اساس در صورت نادیده انگاشتن ایران و نرسیدن ظرفیت این خط لوله به ۳۰ میلیارد مکعب در سال، پروژه نابوکو اقتصادی نخواهد بود.
مشکل عمده دیگر این پروژه دولت های ترانزیت هستند. شرکت گازپروم با این کشورها مذاکرات بسیاری داشته و قصد دارد آنان را به خط لوله جریان جنوبی (ساوت استریم) که رقیب خط لوله نابوکو است، متعهد کند. وابستگی قابل ملاحظه این کشورها به گاز گازپروم و شفاف نبودن منابع مالی خط لوله ناباکو و نیز غلبه نگاه سیاسی بر نگاه تجاری در این پروژه، سبب شده است بسیاری از کشورهای اروپای شرقی در پروژه نابوکو چشم انداز شفافی نبینند و به صورت جدی در آن نقش آفرینی نکنند.

محمد آذری
منبع: UPSTREAM AND NIXON CENTER

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا