مذاکرات پیوستن به سازمان تجارت جهانی

درخواست عضویت ایران برای عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) پس از بحث و جدل‌هائی نسبتاً طولانی سرانجام در سال ۱۳۷۶ از تصویب هیئت وزیران گذشت و رسماً به دبیرخانهٔ این سازمان تسلیم شد.موضوع عضویت ایران در WTO از سه جنبهٔ داخلی، خارجی و چگونگی انجام مذاکرات قابل توجه است.
وجود داخلی
واقعیت این است که با وجود تصمیم قاطع دولت برای عضویت در سازمان تجارت جهانی، و علی‌رغم سرمایه‌گذاری که برای تحقق این هدف در عرصه‌های سیاست خارجی و سیاست‌های اقتصادی انجام گرفته است، هنوز از سوی برخی گروه‌های سیاسی مخالفت‌هائی با پیوستن ایران به این سازمان‌ ابراز می‌شود که باید به آن توجه و آن را مدیریت کرد. این امر به‌ویژه با توجه به ترکیب مجلس هفتم و سیاست‌هائی که اکثریت مجلس تا کنون اتخاذ کرده، حائز اهمیت است. هم‌زمان باید در اندیشه‌ٔ طراحی مدیریت روابط عمومی مناسب برای پیشبرد این هدف بود تا مردم به خوبی از دلایل و منابع عضویت کشورمان و نیز فرصت‌ها و چالش‌هائی که از رهگذر آن در برابر ایران قرار می‌گیرد، آگاه شوند. زیرا تنها در پرتو اجماع همگانی، اعم از مردم، دست‌اندرکاران بخش صنعت و تجارت و نقش‌آفرینان سیاسی است که می‌توان در روند مذاکرات پرچالش آتی توفیق یافت. خوشبختانه کشورمان از سال ۱۳۶۸، یعنی پس از پایان جنگ تحمیلی، به اصلاحات اقتصادی شجاعانه‌ای در همهٔ زمینه‌ها دست زده و بخش قابل ملاحظه‌ای از تکالیف خود را برای عضویت در این سازمان جهانی انجام داده است. اصلاح سیاست‌های ارزی و پولی، سعی در انضباط مالی، خصوصی‌سازی، آزادسازی و کاهش مقررات در خلال ۱۵ سال گذشته فضای رشد بدون وقفه تولید ناخالص کشور را (معادل ۵ درصد به قیمت واقعی) فراهم آورده است. در حقیقت ایران اکنون در انجام اصلاحات نهائی در مقایسه با دیگر کشورهای در حال توسعه از موقعیت بهتری برخوردار است. این همه انجام شده است، اما لازم است تلاش‌های بیشتری صورت بگیرد. باید اقداماتی را برای بین‌المللی کردن اقتصاد، متناسب با شرایط و مقتضیات بازارهای بین‌المللی و نیز مشارکت با اقتصاد جهانی، انجام دهیم. این اقدامات را باید به‌تدریج و بی‌شتاب و با بهره‌گیری کامل از همهٔ موازین و قواعد پیش‌بینی شده در اساسنامهٔ سازمان تجارت جهانی برای کشورهای در حال توسعه به انجام برسانیم.
وجوه خارجی
باید دانست که انجام مذاکرات و عضویت در سازمان تجارت جهانی یکی امر صرفاً اقتصادی و تجاری نیست، بلکه فرآیندی سیاسی نیز هست. واقعیت این است که مسیر پیش روی ایران، مسیری دشوار و پرچالش است و کشورمان باید آمادگی لازم برای پیمودن این مسیر را دارا باشد. آمریکا، برخلاف اصول و موازین سازمان تجارت جهانی، با ورود ایران به این سازمان مخالف است. مخالفت آمریکا ابتدا در قالب ممانعت از گنجاندن موضوع عضویت ایران در دستور جلسهٔ‌های سازمان تجارت جهانی نمودار گشت. سپس آن کشور کوشید از اجماع پیرامون عضویت ایران در سازمان و آغاز مذاکرات در این‌باره جلوگیری کند. همچنان که می‌دانیم آمریکا تا کنون ۲۲ بار مخالفت خود را با عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، علی‌رغم حمایت همه‌جانبهٔ کشورهای در حال توسعه و به تازگی کشورهای اروپائی از عضویت ایران، تکرار کرده است. از همین‌رو تحلیل‌گران سیاسی موفقیت آمریکا را درخواست عضویت ایران، تاکتیکی سیاسی ارزیابی کرده، هدف آن را برهم زدن روند مذاکرات ایران و سه کشور اروپائی می‌دانند. به اعتقاد آنان آمریکا با این ترفند در صدد است معامله‌ای ناممکن را در برابر کشورمان قرار دهد تا با رد آن از سوی ایران، خوراکی برای ماشین تبلیغات خود علیه کشورمان فراهم کرده، اروپائیان را در جهت ارجاع پروندهٔ هسته‌ای ایران به شورای امنیت متقاعد سازد. البته در میان سیاستمداران ایالات‌متحده شماری نیز بر این باور هستند که اساساً باید ایران را به عضویت در سازمان تجارت جهانی تشویق کرد؛ چه این امر سبب پیوستن اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی خواهد شد. به هر روی آنچه در آن تردید نیست و همگان بدان اذعان دارند، حفظ استقلال رأی از سوی ایران است؛ ایران در راه عضویت در سازمان تجارت جهانی دست به معامله‌ای پنهان، به‌ویژه در موضوع فن‌آوری هسته‌ای، نزده است و امتیازی به طرف مقابل نداده است. تأمل ایران در اظهارنظر پیرامون رفتار جدید آمریکا، تأملی منطقی و هدف از آن پی بردن به میزان صداقت ایالات‌متحده است. ما باید نخست دریابیم که آیا به راستی سیاست آمریکا نسبت به کشورمان تغییر کرده است یا خیر و سپس متناسب با آن واکنش نشان دهیم. ناگفته پیدا است که ارزیابی آمریکا از وضعیت ایران در آینده، به‌ویژه در فرآیند طولانی مذاکرات، ادامه خواهد یافت و به همین دلیل هرگونه برنامه‌ریزی از سوی کشورمان در این زمینه باید به دقت و براساس ملاحظات سیاسی صورت بگیرد. ایران باید با درک مناسب از چگونگی داد و ستد سیاسی و امتیازات مذاکرات را آغاز و مدیریت کند.
چگونگی انجام مذاکرات
تشکیل گروه‌های کاری سازمان تجارت جهانی برای مذاکرات عضویت، ضرورت سازماندهی مناسب از سوی کشورمان را گوشزد می‌کند. اگر وزارتخانه‌های صنایع و معادن و بازرگانی باهم ادغام شده بودند اکنون برای مذاکرات از موقعیت بهتری برخوردار بودیم. از آنجا که سازمان تجارت جهانی، ساختار اقتصادی کشور را مورد توجه قرار می‌دهد لازم است سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور فعالانه در فرآیند مذاکرات حضور و مشارکت داشته باشد و الزامات پیوستن به سازمان تجارت جهانی بازتاب خود را در نظام تدوین برنامه و بودجه‌نویسی کشور بیابد. در عین‌حال سازمان‌دهی و مدیریت مذاکرات را باید برعهدهٔ وزارت امور خارجه گذاشت. همچنین لازم است ”کمیتهٔ ملی تعرفه“، مرکب از وزارتخانه‌های صنایع و معادن، بازرگانی، کشاورزی و مسئولان بخش مالی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تشکیل شود تا بتوان در هر مورد و موضوع مشخص تصمیم جامع و دقیق اخذ کرد. نکتهٔ آخر پرهیز وزارتخانه‌ها و گروه‌های سیاسی از اتخاذ رویکردهای رقابتی در این امر خطیر و سرنوشت‌ساز است. در حقیقت موضوع عضویت کشورمان در سازمان تجارت جهانی را تنها می‌توان با اتخاذ رهیافتی ملی به سلامت به پیش برد. امیدوار باشیم که مذاکرات پیوستن به سازمان تجارت جهانی از مدیریتی کارآمد و مسئول و پشتیبانی ملی برخوردار شود.

منبع : خانواده سبز