چگونه هوش کودکان را تقویت کنیم؟

نتیجه اکثر تحقیقات به این باور منجر شده که برخلاف پندارهای قدیمی هوش ذاتی و ارثی نیست . اگرچه ارث تاثیر زیادی بر آن دارد ولی شدیدا" متاثر از شرایط محیطی است و لذا هر قدر محیط زندگانی کودک غنی تر ، سالم تر و آگاهانه تر باشد هوش کودک بیشتر و رفتار او متعادل تر خواهد شد . نکته اینجاست که هرگاه اعتماد بر ذاتی بودن هوش نیز داشته باشیم می توانیم بگوئیم که محیطی غنی و پربار باعث می گردد تا امکان بالفعل درآمدن هوش بالقوه افزایش یابد . با فراهم آوردن امکانات مناسب و مطلوب می توان سرعت رشد ذهنی کودک را افزایش داد . بلوم دریافت که برحسب مطالعات انجام شده تا سن ۱۷ سالگی ، حدود ۵۰% از رشد هوشی بین زمان تولد تا ۴ سالگی می باشد و حدود ۳۰% بین ۴ تا ۸ سالگی و ۲۰% باقیمانده ۸ تا ۱۷ سالگی شکل می گیرد . محققان معتقدند در اثر زندگی کردن در یک محیط تربیتی غنی خصوصا" در سالهای نخست زندگی کورتکس مغزی رشد می کند ، شیارهای آن عمیق تر می گردد و وزنش افزایش می یابد و قسمتی از این افزایش مغز به علت افزایش سلولهای گلیا و قطر رگهایی است که خون را به کورتکس می برد .
مغز تقویت شده دارای میزان بیشتری از آنزیم حافظه ساز است که در نتیجه زندگی در محیط غنی تربیتی و با امکانات فراگیری گسترده فراهم آمده است . پس نتیجه می گیریم که رشد ذهنی کودکان نیاز به محیط ترییتی و آموزشی غنی دارد و باید محیطی را آماده کنیم تا کودکان به آموزش مهارتهای فکری بپردازند . آشنایی با مفاهیم یکی از اصولی ترین و ابتدایی ترین مهارتهای فکری است که کودک در طول زندگی خود بدست می آورد . شناخت مفاهیم باعث خواهد شد تا کودک با استفاده از آن مفاهیم آماده پیشرفت به سمت بالاتر مهارتهای فکری گردد و از این طریق بتواند خود را برای زندگی اجتماعی آینده و ایجاد ارتباط با سایر افراد از طریق کاربرد واژه ها و سمبلهای مشترک آماده نماید . مثلا" کودکان اگر بخواهند مقداری ریاضی یاد بگیرند و در آینده در گوشه ای از جامعه خدمتی ارائه دهند ناچار هستند با این سه حوزه آشنا بشوند . تجربه عدد ، تجربه فضا ، تجربه کمیت ، قبل از اینکه مفاهیم ، عدد ، فضا و کمیت در سالهای مختلف دبستان تدریس بشود لازم است بچه ها این مفاهیم را به صورت تجربی تجربه کرده باشند و موفقیتها در دوره های بعدی منوط به تجربه در این سه حوزه است . رشد ذهنی کودک براساس مراحل خاص تکامل می یابد . توجه به طی این مراحل و زمان آن در آموزش کودکان مهم است . آشنا شدن با مفاهیم کوتاه ، بلند ، کوتاهتر ، کوتاهترین ، بلندترین و مساوی.
ـ توجه : اینکار باعث افزایش گنجینه لغات ، توانایی مقایسه کردن ، توانایی اندازه گیری ، درک توالی می باشد .
وسایلی که استفاده می شود :
تعدادی چوب در اندازه های مختلف ، تعدادی مداد در اندازه های مختلف ، اشیاء و افراد موجود در اتاق و...
● فعالیتها
برای یاد دادن مساوی ، دو عدد از چوب های هم اندازه را گرفته و در کنار هم قرار دهید ، به کودکان بگوئید : این دو چوب با هم مساوی هستد چون وقتی در کنار هم قرار می گیرند هم اندازه یکدیگرند بعد از آنکه کودکان توانستند مفهوم مساوی را بفهمند از آنها بخواهید تا از میان چوبهای موجود دو چوب مساوی را انتخاب نمایند . دقت کنید که کودکان با کنار هم قراردادن و مقایسه چوبها با یکدیگر دو چوب مساوی را نشان دهند . هر گاه کودکی در فهم مفهوم دچار اشکال گردید ، دو چوب مساوی را در کنار هم قرار داده و بگوئید این دو چوب هم اندازه یکدیگرند . آنگاه دو چوب غیر مساوی را در کنار هم قرار داده بگوئید : اینها با هم مساوی نیستند .
▪ کوتاه
بعد از آنکه کودک مفاهیم مساوی را دریافت ، دو چوب نامساوی را در کنار هم قرار داده و بگوئید این چوب (چوب کوتاهتر) کوتاه است و این چوب (چوب بلندتر) کوتاه نیست . « دقت کنید اختلاف ارتفاع چوبها کاملاً مشخص باشد بعدا" ارتفاع را به حداقل برسانید .»به کودک اجازه دهید تا خود چوب هائی را انتخاب نموده و کوتاهی یا بلندی آنها را مشخص نماید .
▪ بلند :
این کار را نیز شبیه کوتاه انجام می دهیم .
▪ کوتاهتر :
بعد از آموزش کوتاه و بلند ، دو چوب دیگر را در کنار هم قرار داده و به کودک بگوئید : « نگاه کن یکی از این چوبها کوتاهتر از چوب دیگر است ( به چوب کوتاهتر اشاره نمائید ) اجازه دهید تا فراگیر خود چوبها را لمس کرده ، آنها را در کنار یکدیگر بگذارد و با هم مقایسه نماید . چوبهای متعددی با طولهای مختلف در اختیار کودک قرار دهید او را تشویق به مقایسه چوبها با یکدیگر نمائید و به او کمک کنید تا بدرستی چوب کوتاهتر را تشخیص دهد .
▪ بلندتر:
اینک دو چوب دیگر را کنار هم قرار دهید به فراگیر بگوئید نگاه کن یکی از این چوبها بلندتر از چوب دیگر است ( به چوب بلندتر اشاره کنید ) اجازه دهید تا فراگیر خود چوبها را لمس کرده آنها را درکنار یکدیگر بگذارد و با هم مقایسه نماید و چوبهای متعددی با طولها و رنگهای مختلف در اختیار کودک قرار دهید او را تشویق کنید تا چوبها را با هم مقایسه کند به او کمک کنید تا بدرستی چوب بلندتر را تشخیص دهد .
▪ کوتاهترین :
حال سه چوب را در اندازه های مختلف انتخاب کنید دو عدد از آنها را با هم مقایسه کنید . چوب کوتاهتر را مشخص کنید سپس چوب سوم را در کنار دوچوب دیگر بگذارید . به چوب سوم اشاره کرده و به فراگیر بگوئید این چوب کوتاهترین چوب در میان این چوبها است . سپس از فراگیر بخواهید تا کوتاهترین چوب را درمیان مجموعه های سه تایی چوبها مشخص نماید .
▪ بلندترین :
سه چوب دیگر انتخاب نمائید دو عدد از آنها را با هم مقایسه کنید . چوب بلندتر را مشخص نمایید ، سپس چوب سوم را در کنار دو چوب دیگر بگذارید به چوب سوم اشاره کرده و بگوئید این چوب بلندترین چوب در میان این چوبهاست . سپس از فراگیر بخواهید تا بلندترین چوب را در میان مجموعه های سه تایی چوبها مشخص نماید .این عمل را با چوبهای مختلف تکرار کنید تا فراگیر کاملا" در تشخیص مفهوم بلندترین مهارت یافته و تفاوت مفهوم بلندترین را با بلندتر و بلند دریابد.
● آشنایی با مفاهیم « رنگ »
▪ آشنایی با مفاهیم :روشن ، تیره ، روشن تر ، تیره تر
ـ توجه : کودکان کلمات رنگها ، دسته بندی ، شبیه ، بی شباهت ، روشن ، تیره ، روشن تر ، تیره تر را خواهند آموخت . وسایلی که استفاده می شود :
قطعات متنوع رنگارنگ (لگوها) قطعات بریده شده یک مقوای ضخیم که بر روی آنها کاغذهای رنگی چسبانده شده است .▪ فعالیتها
سه قطعه ( دو تا شبیه بهم از لحاظ رنگ و یکی متفاوت ) را انتخاب کنید . یکی از دوقطعه شبیه بهم را برداشته به کودک بدهید تا دقیقا" آنرا لمس و مشاهده کند ، آنگاه از کودک بخواهید تا قطعه شبیه به آنرا پیدا کند ، سپس آنها را در یک طرف میز قرار داده و به کودک بگوئید : « این دوقطعه شبیه بهم هستند آنها را در یک میز قرار می دهیم . » آنگاه چند قطعه دیگر به کودک نشان داده و از او بخواهید قطعات شبیه به دوقطعه اول را انتخاب نماید . بعد از انجام این عمل قطعات شبیه بهم در یک سمت و قطعات متفاوت در سمت دیگر میز قرار می گیرد . آنگاه به کودک بگوئید :« قطعاتی که در این قسمت قرار گرفته و شبیه به هم هستند تشکیل یک دسته یا گروه را داده و قطعاتی که با آنها متفاوت یا بی شباهت هستند و در یک طرف دیگر میز قرار گرفته اند تشکیل دسته یا گروه دیگری داده اند . سپس قطعات را با هم مخلوط کرده و از کودک بخواهید تا خود دسته هایی شبیه یا متفاوت تشکیل دهد . برای سهولت کار بهتر است در ابتدا از دو دسته استفاده کرده و سپس همزمان با پیشرفت یادگیری کودک تعداد دسته را افزایش دهید . دقت فرمائید در این مرحله برای دسته بندی صرفا" از لحاظ ظاهر شیئی انجام می گیرد .
● تشخیص رنگها :
تعدادی قطعات سیاه و سفید بر روی میز بگذارید یکی از قطعات سفید را برداشته به کودک بدهید تا دقیقا" آنرا مشاهده و لمس نماید ، سپس از او بخواهید تا از میان قطعات موجود روی میز یکی دیگر از قطعات همرنگ (سفید) را به شما بدهد . دقیقا " بر روی همرنگ تکیه کنید تا کودک در ضمن انجام عمل ، مفهوم همرنگ را دریابد . از به کار بردن و نامیدن رنگ در این قسمت کاملا" خودداری کنید هرگاه کودک قادر گردید که قطعات سفیدی را ازمیان قطعات سیاه جدا نماید آنگاه رنگهای دیگر را به ترتیب در داخل مجموعه قرار داده و از کودک بخواهید تا بر حسب رنگ ، آنها را دسته بندی نماید .
▪ نامیدن رنگها :
دو رنگ اصلی زرد و آبی را انتخاب نمائید . تعدادی از قطعات آبی و زرد (از لحاظ رنگ یکسان اما از لحاظ شکل متفاوت ، زیرا هدف در این مرحله نامیدن از لحاظ رنگ است نه شکل) را بر روی میز قرار دهید . یکی از قطعات زرد را برداشته وبه کودک بدهید و از او بخواهید تا قطعه را کاملا" لمس و مشاهده کند . آنگاه بگوئید :« این رنگ زرد است لطفا" یک رنگ زرد از روی زمین به من بدهید . بر روی کلمه زرد تکیه کنید بعد از آن که کودک قطعه ای زرد رنگ به شما داد از او بپرسید :« این قطعه که به من دادی چه رنگی است ؟ جواب صحیح کودک مسلما" رنگ زرد خواهد بود . سپس از کودک بخواهید تا از میان قطعات موجود بر روی میز اشیاء زرد رنگ را انتخاب نموده و با هر انتخاب وارده زرد را تکرار نماید بعد از آنکه کودک کاملا" قادر به شناختن ، نامیدن رنگ زرد شد به ترتیب می توانید اسامی بقیه رنگها را یک به یک به او بیاموزید . دقت فرمائید که همزمان با پیشرفت کودک در نامیدن رنگها به رنگهای آموخته شده در قبل اشاره کرد ه و از کودک بخواهید گاهگاهی آنها را مورد شناسائی قرار داده و نام آنها را بیان دارد :« این فعالیت به خاطر جلوگیری از تداخل اسامی رنگها در نزد کودک است .»
▪ روشن ، تیره ، روشن تر ، تیره تر
بعد از آنکه کودک قادر به شناختن و نامیدن رنگها گردید ، سعی کنید که تضاد رنگها را کم تر نموده و بتدریج به کودک مفاهیم رنگ روشن ، تیره ، روشن تر ، تیره تر را بیاموزید .
بازی با چرخاندن بطری
▪ وسایل مورد استفاده :
یک بطری گردن باریک ، قطعات بزرگ کاغذ ، مقوا یا پارچه ، مقوای ضخیم ، مداد شمعی ، ماژیک، آبرنگ یا گواش ، کاغذ رنگی ، قیچی ، چسب
ـ توجه :
کودکان در جور کردن رنگها ، منتظر نوبت شدن ، تعقیب جهت هماهنگی میان چشم و دست ، تمرین سرعت خواهند یاد گرفت .
▪ فعالیتها
دایره ای نسبتا" بزرگ از کاغذ ، مقوا یا پارچه را ببرید . با توجه به اندازه بطری دایره دیگری در وسط دایره بریده شده رسم کنید . دایره بیرونی را به قسمتهایی مساوی تقسیم کنید هر قسمت را رنگ خاصی بزنید. کارتهایی با ابعاد ۲۰ در ۱۰ سانتی متر به تعداد مساوی از مقوای ضخیم ببرید . کاغذهائی رنگی ، همرنگ با رنگهای موجود بررسی دایره بزرگ انتخاب نمائید . کارتها را براساس رنگهای موجود بر روی دایره بزرگ تقسیم کنید . بر روی هر دسته از کارتها یک کاغذ رنگی بچسبانید بطور مثال اگر دایره بزرگ به ده قسمت تقسیم شده است به ۵۰ عدد کارت رنگی که هر ۵ عدد آنها رنگی ، همرنگ یکی از رنگهای موجود بر روی دایره بزرگ داشته باشد نیاز دارید . کارتها را با هم مخلوط کرده و به تعداد مساوی میان بازیکنان بطری را در مرکز دایره (دایره کوچکتر)خواهند چرخاند وقتی بطری از حرکت ایستاد ، سربطری به طرف یکی از رنگها خواهد بود و شخص چرخاننده بطری با صدای بلند رنگ مورد نظر را بیان خواهدداشت . هر یک از بازیکنان که کارتی همرنگ ، رنگ مورد نظر قرار خواهد داد . برنده بازی کسی که زودتر از دیگران کارتهای خود را تمام کرده باشد .
▪ مقررات :
هرگاه یکی از بازیکنان اعلام کرد که کارت در دست اوست ( با صدای بلند گفت من) و کارت همرنگ در دست او نبود از بازی کنار گذاشته خواهد بود . هر بازیکنی که مسئول چرخاندن بطری است رنگ مورد نظر را اشتباه اعلام کرد از بازی کنار گذاشته خواهد شد . هرگاه بعد از ایستادن بطری چند بازیکن کارت برنده را در دست داشتند . اولین نفری که کلمه من را گفت برنده محسوب می شود .
● آشنایی با مفاهیم شکل
▪ کلمات مورد استفاده :
شکل ، دسته بندی ، شبیه ، بی شباهت ، مربع ، مستطیل ، مثلث ، دایره و غیره
موادی که مورد استفاده قرار می گیرد :
قطعات بریده شده اشکل هندسی از مقوای ضخیم ، تخته سه لائی ، فیبر یونولیت ، صفحه ای بزرگ از مقوای ضخیم که اشکال هندسی بر روی آن ترسیم شده باشد ، جعبه بازی اشکال
▪ دسته بندی :
سه قطعه ( شکل) از مقواهای بریده شده که دو عدد آنها شبیه بهم و یکی دیگر متفاوت باشد را انتخاب کنید . یکی از دو قطعه شبیه بهم را برداشته به کودک بدهید تا دقیقا" آنرا لمس و مشاهده کند آنگاه از کودک بخواهید تا قطعه شبیه به آنرا پیدا کند . سپس آن را در یک طرف میز قرار داده و به کودک بگوئید: « این قطعه شبیه بهم هستند آنها را در این طرف میز قرار میدهیم . »آنگاه چند قطعه دیگر به کودک نشان داده و از او بخواهید تا قطعات شبیه به دو قطعه اول را انتخاب نماید . بعد از انجام این عمل قطعات متفاوت در یک سمت و قطعات شبیه بهم در سمت دیگر قرار میگیرند . آنگاه به کودک بگوئید :« قطعاتی که در این قسمت قرار گرفته و شبیه بهم هستند تشکیل یک دسته یا گروه را داده و قطعاتی که با آنها متفاوت یا بی شباهت هستند در طرف دیگر میز قرار گرفته اند تشکیل دسته ی گروه دیگری داده اند » سپس قطعات را با هم مخلوط کرده و از کودک بخواهید تا خود دسته های شبیه و دسته های متفاوت را تشکیل دهد . برای سهولت کار بهتر است در ابتدا از دو دسته استفاده کرد و سپس همزمان با پیشرفت یادگیری کودک تعداد دسته ها را افزایش دهید . دقت فرمائید که در این مرحله برای دسته بندی هیچگونه اشاره ای به نام رنگ و یا شکل قطعه نخواهدشد و دسته بندی صرفا" از نظر ظاهر شیئی انجام می گیرد .
▪ نامیدن شکل :
سه قطعه شکل ( دو مربع و یک دایره – برای شروع به تضاد شکل ها توجه فرمائید )بردارید . یکی از مربع ها را به کودک بدهید از او بخواهید تا دقیقا" آنرا مشاهده و لمس نماید و به او بگوئید :« این شکل که در دست داری مربع است حالا با توجه به مربعی که در دست داری ، از میان دو شکل باقی مانده یک مربع به من بدهید . آنگاه کودک با نگاه کردن به شکلی که در دست دارد شکل مربع را به شما خواهد داد به او بگوئید : « من از شما یک مربع خواستم و شما هم به من یک مربع دادید . می توانی بگویی نام این شکل چیست .» قطعه مربع شکل را به او نشان دهید « کودک جواب خواهد داد مربع » در این فعالیت دقیقا" به تکرار کلمه مربع ( نام شکل ) توجه کنید . هرگاه کودک در جواب دادن دچار مشکل شده برای سهولت کار می توانید خود شما یک قطعه مربع برداشته و با تکرار نام آن از کودک بخواهید تا او نیز مربع دیگری برداشته و نام آنرا بیان دارد همین فعالیت را برای آموزش سایر شکلهای هندسی انجام دهید . سعی کنید در ابتداء چهار شکل اصلی مربع ، مستطیل ،دایره و مثلث آموخته شود و در مراحل بعدی ، در صورت امکان اسامی بقیه اشکال هندسی آموزش داده شود دقت کنید که در هنگام آموزش ، نامیدن شکلی جدید ، اسامی شکلهائی که از قبل آموخته است را دوباره تکرار کنید . با این عمل علاوه بر کمک به یادآوری کودک از تداخل مطالب در یکدیگر جلوگیری می گردد .
▪ همراه با موسیقی
در روی صفحه بزرگی از یونولیت سفید ، شکلهای بریده شده متفاوتی از کاغذ رنگی بچسبانید و از کودک بخواهید تا شکلهایی از میان قطعات بریده شده برداشته با نامیدن اسم آن بر روی شکل مشابه خود در روی صفحه یونولیت قرار دهد . برای تعمیم مفهوم اشکال یادگرفته شده سعی کنید تا حالات مختلف هر شکل را بر روی یونولیت رسم کنید .
جعبه ای انتخاب کرده و بر روی آن شکلهای مختلف هندسی را بکشید دور شکلها را ببرید . از کودک بخوهید شکلهایی را که انتخاب می کند از جای مخصوص خود – شکل مشابه بر روی جعبه – به درون جعبه بیاندازد . برای این بازی بهتر است از شکلهای چند بعدی استفاده شود .
ـ مهم :
شکلهایی بر روی صفحات کاغذ بکشید ، مقداری از هر شکل را در ابتدا به صورت نقطه چین در آورید . از کودک بخواهید تا با ترسیم خط بر روی نقطه چین ها شکل ها را کامل کند .
مهم: در مرحله دوم ، کار را مقداری پیچیده تر نمائید . مقداری از هر شکل را حذف کرده و سپس از کودک بخواهید تا شکل ها را کامل کند . از تکرار نام شکل در هر مرحله تا حد امکان غفلت نورزید . برای تعمیم یادگیری کودک از او بخواهید تا با نگاه کردن به محیط اطراف خود شکلهای یاد گرفته شده را مشخص کرده و آنها را نام ببرد .● آشنایی با جهت ها
▪ کلمات مورد استفاده
بالا ، بالاتر ، بالاترین ، پایین ، پایین تر ، پایین ترین ، چپ ، راست
موادی که مورد استفاده قرار می گیرد :
مقوای ضخیم ، کاغذ رنگی ، عکسهای متنوع کوچک (برچسب ) ، چسب ، ماژیک
● فعالیتها:
▪ بالا :
مقوای ضخیمی را به قطعات کوچک ۷ در ۱۵ سانتی متر تقسیم کرده وبه صورت کارت در آورید برروی هر یک از آنها کاغذی رنگی بچسبانید تعدادی از کارتها را انتخاب نمائید و بر روی آنها با ماژیک بسمت بالا و تا نیمه های دوم کارت فلشی ترسیم کنید ازمیان عکسهای موجود، عکس چند پرنده ، هواپیما و هلیکوپتر را انتخاب کنید . یونولیت را با ماژیک به چند قسمت کنید . بر روی تعدادی از قسمتها علامت فلش بسمت بالا را قرار دهید بر روی قسمتهای باقی مانده عکسهای پرنده ، هواپیما و هلیکوپتر را در قسمت بالای هر قسمت نصب کنید اینک به فلش اشاره کرده ، سرفلش را به فراگیران نشان داده بگوئید :« این یک فلش است از این علامت برای نشان دادن جهت استفاده می کنیم . یعنی سر فلش به هر طرف بود می خواهند به آن طرف اشاره کنند اینک خوب نگاه کنید ، سرفلش به طرف بالا است « آنگاه از کودکان بخواهید تا کلمه بالا را تلفظ کنند بعد از اطمینان از صحت تلفظ کلمه ، کارت را به فرد فرد فراگیران نشان داده و از آنها بخواهید تا توضیحات شما را دقیقا" بیان دارند ( توضیحات مربوط به فلش و جهت آن ) سپس از فراگیر بخواهید تا تعدادی از عکسها را در دست بگیرد . صفحه یونولیت را در جلوی آنها قرار دهید از آنها بخواهید تا براساس علامت فلش با عکسی که بر روی صفحه یونولیت قرار دارد عکس یا فلش بر روی صفحه نصب نماید . در انجام این عمل به آنها کمک کرده و دقت کنید تا هر بار دقیقا" برایتان توضیح دهد که عکس و جهت فلش به چه معنایی است بر تکرار کلمه بالا تاکید کنید . بعد از پایان این مرحله از فراگیران بخواهید تا به اطراف خود نگاه کنند و به هر چیزی که فکر می کنند در بالا قرار گرفته است اشاره نمایند . در اینجا سعی بر آن است که کودک به معنای نسبی مفهوم بالا آگاهی یابد مثلا" لوستر بالای سر من است . هواپیما در بالا و در آسمان است ، پرنده بالای سر ما پرواز می کند .
▪ پایین :
فعالیت بالا را می توانید برای آموزش مفهوم پایین نیز تکرار کنید فقط دقت نمایید در این فعالیت جهت فلش ها تغییر کرده ، رو به پایین قرار خواهند گرفت و در انتخاب عکس ها نیز سعی گردد تا بجای عکس پرنده از عکس چارپایان و خزندگان بجای عکس هواپیما و هلیکوپتر از عکس ماشین و قطار ، دوچرخه و غیره استفاده کنید .
▪ چپ :
مانند فعالیتهای بالا ، با توجه به تغییرات مورد نیاز (تغییر جهت فلشها)
▪ راست :
مانند فعالیتهای بالا ، با توجه به تغییرات مورد نیاز (تغییر جهت فلشها)
▪ بالاتر :
عکس خزنده ای را بر قسمت پایین صفحه ترسیم کنید . عکس پرنده ای را بالاتر از عکس خزنده ترسیم کنید . به عکس ها اشاره کرده و بگوئید :« این خزنده بر روی زمین حرکت می کند و این پرنده در بالا پرواز می کند . حالا بالاتر از پرنده عکس پرنده دیگری البته کمی کوچکتر از اولی ترسیم کنید به عکس ها اشاره کرده و بگوئید :« این خزنده بر روی زمین حرکت می کند به خزنده اشاره فرمائید و این پرنده در بالا پرواز می کند به پرنده اشاره فرمائید و این فعالیت بکار رفته را بطور صحیح تلفظ نموده و به آنها اشاره نمایید چند عکس در اختیار کودک قرار دهید واز او بخواهید تا او نیز حالت بالا و بالاتر را بوجود آورد برای سهولت کار می توانید از شابلون پرندگان استفاده کنید .
▪ بالاترین :
فقط در این فعالیت تعداد پرندگان را افزایش دهید و درهنگام استفاده از هر عکس جدید به کودک نشان دهید که موقعیت عکس جدید را نسبت به بقیه در بالاترین است آنگاه در انتهای قسمت بالای صفحه ، پرنده ای قرار داده بگویید این بالاترین نقطه است .
▪ پایین ترین :
فعالیت قبلی را تکرار کنید . توجه کنید که این بار نیز جهت توضیح تصاویر از بالاترین نقطه به سمت پایین ترین نقطه حرکت کنید .
▪ فعالیتهای دیگر :
از بچه ها بخواهید دستها را بالا ، بالاتر و بالاترین کنند همچنین پایین ، پایین تر و پایین ترین ...دستها دور کمر و می گویید به سمت راست بپیچید و بعد به سمت چپ یا دست راست را بلند کن ، پای چپ را بلند کن واگر بچه ها نتوانستند از بازی کنار گذاشته می شوند . با دست راست خود پای چپ ات را لمس کن ، با دست چپ خود گوش راستت را لمس کن یا فعالیتهای بالا را با پریدن به جهات مختلف نیز انجام دهید .
● آشنایی با مکانها :
▪ کلمات مورد استفاده :
زیر ، رو ، روی ، داخل ، تو ، درون ، خارج ، بیرون ، اطراف ، جلو ، عقب ، پشت ، میان ، بین ، تونل ، دور زدن ، ....توجه : کودکان تشخیص مکان ها و نامیدن مکانها را خواهند یادگرفت . موادی که مورد استفاده قرار می گیرد :
چند قطعه اسباب بازی مسطح ، جعبه یا کارتنی بزرگ که کودک بتواند داخل آن بنشیند . میز ، صندلی ، چند لاستیک اتوموبیل ، تخته موازنه (چوبی به پهنای تقریبی ۱۵ سانتی متر و بطول ۲ الی ۵/۲ مترکه بر سطحی بلندتر از زمین قرار گرفته و از روی آن به حالت تعادلی عبور می کنند .)● فعالیتها :
زیر :میزی که از دو طرف راه عبور داشته باشد در وسط اطاق قرار دهید فراگیران را بدنبال هم ردیف کنید . خود شما بعنوان سرگروه اول صف قرار گیرید در حالیکه تقلید حرکت قطار را می کنید با صدای قطار و سوت قطار حرکت کنید به فراگیران بگویید : « حالا مشغول قطار بازی هستیم ، اینجا یک تونل است (به میز اشاره کنید ) میخواهیم از زیر سقف تونل رد شویم » آنگاه همگی به نوبت درحال تقلید حرکت و صدای قطار از تونل رد شوید » . از فراگیران بخواهید تونلها و موانع متعدد دیگری درست کنند و همگی با هم در حالیکه تقلید صدای حرکت قطار را می کنند از زیر سقف آن رد شوند در هنگام رسیدن به هریک از موانع از آنها بپرسید چکار می خواهند بکنند . جواب فراگیران باید « می خواهیم از زیر ... رد شویم » باشد . عکسی را انتخاب کنید آنرا روی دیوار نصب کنید عکس دیگری برداشته به فراگیر بگویید :« توجه کنید عکسی در اینجاست حالامن عکس دیگری را در زیر آن قرار می دهم در هنگام عمل به عکسها اشاره فرمائید . از فراگیران بخواهید تا آنها نیز عکسی در زیر عکس شما قرار دهند از فراگیر بخواهید تا رفتار خود را توضیح داده و دقیقا" از کلمه زیر استفاده کند . هرگاه فراگیر در انجام عمل دچار اشکال شد عمل خود را تکرار کرده و از او بخواهید تا از فعالیت شما تقلید کند . رو : فعالیت یک را تکرار کنید اما این بار از تخته های موازی و سایر وسایل در دسترس استفاده کنید تخته های موازی را به صورت پلهای تصوّری برای حرکت قطار در نظر بگیرید و از روی آن رد شوید . داخل : ظتو- درون) چند حلقه لاستیک یا کارتن های خالی را بطوریکه دو سمت جانبی آنها آزاد باشد بر روی زمین قرار دهید . فعالیت یک را تکرار کنید این بار تاکید شما بر مفهوم (داخل) تو و درون باشد . به فراگیران اجازه دهید تا واژه های مربوط به این مفهوم (داخل) را بطور آزاد بکار گیرند . خارج : در اینجا تاکید شما بر مفهوم خارج خواهد بود .
درهنگام رسیدن به تونل به فراگیران بگویید : « ما اکنون در خارج تونل هستیم ، تا چند لحظه دیگر به داخل تونل خواهیم رفت » ما اکنون در خارج تونل هستیم تا چند لحظه دیگر به داخل تونل خواهیم رفت. سپس همگی به حالت خزیدن داخل تونل بروید بعد از خارج شدن از تونل به آنها بگوئید :« ما تا چند لحظه قبل داخل تونل بودیم ولی اکنون از آن خارج شده ایم تاکید بر کلمات داخل و خارج .جلو : اینک مسیر حرکت را با دست به فراگیران نشان دهید به آنها بگویید وقتی به این سمت حرکت می کنیم رو به جلو می رویم « سپس به سمت جلو حرکت نمایید . با نشان دادن سمت حرکت رو به جلو به فراگیران نام نفر جلوتر از آنها را گفته و به آنها بگویید با توجه به سمت حرکت ما که رو به جلو ست حسن جلوی حسین قرارگرفته و فراگیران را تشویق نمایید تا آنها نام نفر جلوئی را بیان دارند . پشت :طبق فعالیت بالا ، ولی مسیرآن جهت عکس خواهد بود . میان : فراگیران را به دوستون تقسیم نمایید . خود در میان دو ستون از فراگیران قرار گیرید و به آنها بگویید الان من در میان شما هستم یعنی یک طرف من ستونی مرکب از (اسامی بچه ها در سمت چپ را بگویید و در طرف دیگر من ستونی از اسامی بچه ها در سمت راست را بگویید ) و من در بین شما هستم و از بچه ها بخواهید همین کار را انجام داده و بگویند به چه صورتی قرار گرفته اند .
● آشنایی با وزنها
▪ هدف :
آشنایی با وزن ، مشاهده ، سنجش و اندازه گیری ، آشنایی با مفاهیم و واژه های مربوط به وزن ، اجسام و مایعات.
● کلمات مورد استفاده :
وزن ، وزنه ، وزن کردن ، ترازو، سبک ، سبک تر ، سبکترین ، سنگین ، سنگین تر ، سنگین ترین ، کیلو، لیتر ، مساوی ، شاهین ترازو
● مواد :
ترازو، سنگ ترازو ، اشیاء مختلف با وزنهای مختلف ، مایعات ، پیمانه (لیتر)
● فعالیتها:
وزنه سنگین در اختیار او قرار دهید و از او بخواهید آنرا بر دارد و برای آنها توضیح دهید که این وزنه تقریبا" سنگین است (مواظب باشید که کودکان را اذیت نکند ) همچنین در مورد وزنه سبک هم به این شکل به او بگویید : « این وزنه سبک است ، لذا می توانید آنرا بردارید » بعد از او بخواهید تا وزنه های متفاوت (سبک و سنگین ) را بردارد در صورت موفق بودن از او بخواهید تا لفظ سبک را بیان داشته و دریابد که موفقیت او ناشی از سبک بودن وزنه است ودوباره سنگین را بدهید و وزنه سنگین تر از آن را هم مقایسه کنید . و به او بگویید به وزنه ای که از همه سنگین تر هست « سنگین ترین » می گویند سپس وزنه های متعددی در اختیار فراگیر قرار دهید و از او بخواهید که سنگین ترین آنها را مشخص کند مرتب کردن وزنه در مراحل اولیه باعث تفهیم هر چه سریعتر و ساده تر مفهوم سنگین تر خواهد شد . در ابتدا سه وزنه در اختیار فراکیر قرار دهید و سپس همزمان با پیشرفت او در درک مفهوم ، تعداد وزنه ها را افزایش دهید . سبک تر : وزنه سنگین در شماره ۱ را در اختیار فراگیر قرار دهید از فراگیر بخواهید تا وزنه را حرکت دهد مسلما" او با توجه به وزن وزنه در حرکت آن مقداری مشکل خواهد داشت . حال از وسیله مورد استفاده در فعالیت ۲ (سبک) استفاده کنید از فراگیر بخواهید تا وزنه جدید را حرکت دهد بدیهی است که او در اینکار موفق تر از بار اول ( حرکت دادن وزنه سنگین ) خواهد بود . به او بگوئید برای حرکت دادن این وزنه ( به وزنه سنگین اشاره فرمائید ) دچار مشکل شدید زیرا آن وزنه سنگین بود اما دربار دوم هنگام حرکت دادن این وزنه (به وزنه سبک اشاره فرمائید ) مشکلی نداشتید زیرا این وزنه سبک تر از وزنه اولی است . از فراگیر بخواهید تا ضمن تلفظ صحیح واژه سبک تر ، دریافت خود را از مطلب بیان دارد . وزنه متفاوت دیگری را در اختیار فراگیر قرار دهید و از او بخواهید تا با مقایسه آنها نسبت به تشخیص وزنه سبک تر اقدام نماید .سبک ترین : وزنه هایی به فراگیر می دهیم یکی از دیگری سبک تر تا حرکت دهد و عقیده خود را در مورد هر یک بیان دارد با قرار دادن وزنه های متفاوت در دسترس کودک از او بخواهید تا ضمن ادای واژه سبک ترین آنها را مرتب کرده و سبک ترین وزنه را مشخص نماید .
دقت فرمائید در هنگام آموزش این مفاهیم چون تاکید صرفا" به دریافت حسی کودک است لذا تفاوت میان وزنه ها باید کاملا" مشخص و متمایز باشد .
● کیلو :
دریک کفه ترازو وزنه ای یک کیلویی قرار دهید دو کفه ترازو پایین و بالا خواهد رفت به فراگیر بگوئید . این کفه پایین تر است چون سنگی که در آن گذاشته ایم باعث سنگین تر شدن این کفه گردیده است سپس به شاهین ترازو اشاره کرده و بگویید :« دقت کنید علاوه بر آنکه کفه ها پایین و بالا قرار گرفته اند این دو علامت نیز پایین و بالا هستند به این دو علامت شاهین میگویند . شاهین برای مقایسه کردن وزن اشیاء بکار می رود یعنی هر گاه دو شیئی موجود در کفه ها با هم برابر یا مساوی باشند شاهین روبروی هم قرار گرفته و هرگاه وزن اشیاء با هم برابر نباشند ، آن کفه ای که جسم سنگین تر در آن قرار دارد پائین می رود . سپس وزنه های مختلف در اختیار او قرار دهید تا سبک تر و سنگین تر را انتخاب کند و به درستی حدس خود برسد .بگویید برای راحت تر شدن کار تصمیم گرفته شده در همه جا برای وزن کردن اشیاء از وزنه هائی شبیه بهم استفاده کنند به این وزنه های شبیه به هم سنگ یا وزنه گویند تا بدانند برای وزن کردن تمام اشیاء از یک سنگ استفاده نمی کنند بلکه از وزنه های مختلف استفاده می کنند .
● لیتر
برای سنجش حجم آب ، شیر ، شربت و سایر مایعات از لیتر استفاده می شود با توجه به توان ذهنی فراگیر هر گاه لازم بود با پیمانه کردن مایعات مختلف و توزین و مقایسه کردن آنها تفاوت وزن مخصوص ، سنگینی یا سبکی مایعات را به فراگیر نشان دهید● آشنایی با لمس کردنیها
▪ هدف :
احساس لمس کردن ، پرورش حس لامسه ، آشنایی با اشیاء از طریق حس لامسه ، تشخیص بافت ، وزن ، اندازه و شکل اشیاء از طریق لمس کردن ، تمرکز یافتن ، نامیدن ، صحبت کردن ، مشاهده کردن و افزایش قدرت تجسم اشیاء
● کلمات مورد استفاده :
نرم ، سخت ، هموار ، ناهموار ، صاف ، سنگین ، سبک ، بزرگ ، کوچک ، ضخیم ، کلفت ، نازک ، لمس کردن ، حس کردن ، حس لامسه ، ابریشمی ، پشمی ، زبر ، لطیف ، سفت ، سرد ، گرم ، داغ ، چسبنده ، لغزنده ، تندتر ، کند تر،خشک
● فعالیت :
شبیه ، مختلف ، بی شباهت ، سمباده ، غیره
در یک ظرف مقداری آرد بریزید از کودک بخواهید دست خود را درون آرد کرده و آنرا لمس نماید . از او بپرسید :« از لمس کردن آرد چه احساسی میکنی به فراگیر کمک کنید تا احساس خود را بیان دارد . به او بگوئید : « آرد نرم و لطیف است و بر روی نرم و لطیف تکیه فرمائید . حالا مقداری نمک در اختیار فراگیر قرار دهید از او بخواهید دست خود را داخل نمک کرده آنرا لمس نماید . از او بپرسید از لمس کردن نمک چه احساسی می کند به فراگیر کمک کنید تا احساس خود را بیان دارد به او بگوئید :« نمک زبر و خشن است » بر روی کلمه زبر و خشن تاکید بفرمائید . از فراگیر بخواهید تا کلمات زبر و خشن را تکرار نماید حالا دو ظرف انتخاب فرمائید در یکی از آنها آرد و در دیگری نمک بریزید از فراگیر بخواهید یکی از دستهای خود را داخل آرد کرده و آنرا لمس نماید و دست دیگر خود را نیز داخل نمک کرده و هر دو را لمس کند . حالا چه احساسی می کند در بیان احساس به فراگیر کمک کنید و دوباره توضیح دهید که آرد نرم و لطیف است و نمک زبر و خشن .اشیاء را در اختیار او بگذارید تا او با لمس کردن احساس خود را بگوید . می توانید اشیاء را در کیسه بگذارید و وقتی از کیسه بیرون می آورد احساسش را بگوید بهتر است در شروع تعداد کم باشد . می تواند علاوه برگفتن نام شی ، اشاره به چه مصرفی دارد نیز بکند ؟ آنرا کجا می توان یافت ؟ با آن چه کار یا کارهایی انجام می دهند ؟ و شکل شی را توصیف کند .آنها را از لحاظ کوتاه بلند و در نهایت طول و حجم بیان کند . از کودک بخواهید بدون نگاه کردن به اطراف خود ، نام اشیاء گوناگون دیگری که دارای همان احساس و کاربرد هستند را بیان دارد .
( تقویت حواس ،تقویت حافظه و تعمیم پذیری بیشتر ) مقداری از تصاویر گوناگون را در اختیار فراگیر قرار دهید . نمونه ای از اشیائی که تصاویر آن در مقابل کودک قرار دارد را نیز در داخل کیسه قرار دهید از فراگیر بخواهید دست خود را درون کیسه کرده با لمس اشیاء درون کیسه بیان دارد که شی مورد لمس با کدام یک از تصاویر در معرض دید مطابقت دارد . سپس برای مقایسه شیئی را از کیسه خارج کرده آنرا در مقابل تصویر قرار دهد .صفحه ای از یونولیت یا مقوا یاتخته سه لایی انتخاب کرده و به چند قسمت تقسیم کرده در هر قسمت سمباده ، پارچه ابریشمی ، ... اشیاء نرم ، هموار ، ناهموار نصب نماییدو اشیائی نیز در داخل کیسه قرار دهید . از فراگیر بخواهید در ابتدا مواد نصب شده بر روی صفحه را لمس نماید و احساس خود را بیان نماید و سپس دست خود را درون کیسه فرو کرده و اشیائی را که دارای همان گونه از احساس است که از لمس بر روی مواد نصب شده بر روی صفحه تجربه کرده ، پیدا نموده و نام آنها را بیان داشته از کیسه بیرون آورده و بر روی صفحه در جای خود قرار دهد.
● خشک و تر :
یک سری پارچه را به او بدهید خشک است و بعد در آب فرو ببرید ، تر می شود .
چسبنده – چسبناک
● لغزنده – لیز :
صابون توی دستش می گیرد لغزندگی ایجاد می کند و قتی می اقتد لیز می خورد= ماهی
سرد و گرم و داغ و خنک ، یخ و جوش دست می زند احساس خود را بیان می کند کیسه آب گرم – بادبزن – خنک
چشمهایش را بسته و روی دست او شکلهای هندسی بکشیم ، بانوک مداد یا نرمی ... لمس کند .این کار به پرورش قدرت درک فضایی فراگیر کمک می کند . با اندازه های مختلف انتخاب ظرف از بزرگ به کوچک ردیف کنید . بچه ها را تشویق کنید از کوچک به بزرگ توی هم بگذارند بعد دوباره از آنها بخواهید با چشم بسته این کار را انجام دهند یا مهره هایی را به اندازه بزرگ و کوچک یا بلند و کوتاه مرتب کرده و بعد چشم بسته این کار را انجام دهد .
● آشنایی با چشیدنیها
هدف : احساس چشیدن ، پرورش حس چشایی ، آشنایی با مزه ها از طریق چشیدن ، تمرکز یافتن ، نامیدن مزه ها ، صحبت کردن ، مشاهده کردن ، تقویت عضلات گویایی ، آشنایی با طبخ غذا
▪ کلمات مورد استفاده :
شور ، شیرین ، ترش ، گرم، سرد ، خنک ، آبکی ، خشک ، تلخ ، خرد شدنی ، نرم ، گس ، ... و غیره
▪ مواد :
نمک ، قند ، شکر ، آبنبات ، انواع مرکبات ، شیرینی ، نان سوخاری ، انواع مواد غذایی در دسترس با طعم های مختلف ، انواع آب میوه ها ، انواع هسته میوه ها ، فرنی ، آش و غیره
▪ فعالیت :
مقداری نمک در دهان بگذارد و از او بپرسید چه احساسی دارد
حبه قند = شیرینی ، ترش – تلخ – تند - گس =خرمالو آیا دهان تغییر یافته یا نه میوه ای که خوردی خرمالو بود و احساسی که کردی احساس گس بودن است .از زبان ، تصویری را تهیه کرده و آنرا به فراگیران نشان داده بطور مختصر به آنها نشان دهید که هر قسمت از زبان ما مسئولیت تشخیص یکی از مزه ها را بعهده دارد بطور مثال پرزهای قارچی در نوک زبان نسبت به شیرینی .بعد از آشنایی فراگیر با مفاهیم شور و ترش و تلخ مقداری آب لیمو ، شربت ، آلبالو و سایر نوشیدنیها با بوها و مزه های مختلف در اختیار فراگیر قرار دهید از او بخواهید تا هریک از آنها را بیاشامد و ضمن بیان مزه آنها اسم آنها را نیز بگوید . بعد از بدست آوردن مهارت کامل از فراگیر بخواهید چشمان خود را ببندد آنگاه بینی را محکم بگیرد ، بر روی زبان او مقداری از مواد را قرار دهید فراگیر بسختی قادر است تا با مزه کردن و چشیدن نوشیدنی نام آن را بیان کند . دفعه بعد بینی را باز می گذارد هم مزه و هم نام نوشیدنی را می گوید . منظور از این فعالیتها آشنا نمودن فراگیر با این واقعیت است که زبان صرفا" مخصوص تشخیص دادن مزه ها و آشنایی با اینکه این مزه مربوط به چه ماده ای است ، چنانکه در قسمت بالا نشان داده شده بیشتر مربوط به استفاده از سایر حواس مانند حس بویایی و حس بینایی است لذا در بیشتر موارد برای درک مفهوم علاوه بر عضو اصلی سایر حواس نیز به ما کمک خواهند کرد .
● بازی با میوه ها :
دو عدد سیب یا میوه های فصل را در اختیار فراگیر قرار دهید . نخی با طول متوسط ( در رابطه با قد فراگیر) و چوبی گرد در اختیار فراگیر بگذارید او را تشویق کنید تا یک سر نخ را به میوه بسته و سر دیگر آنرا به چوب ببندد همین کار را از فراگیران دیگری بخواهید برای انها توضیح دهید تا آماده ایستاده و با ااشاره شماسعی کنند تا با چرخاندن چوب در میان دستهای خود و در نتیجه پیچیدن نخ به دور آن میوه را به میان دستهای خود بگیرند . هر یک از بازی کنان که زودتر موفق شد به میوه ها دست یابد برنده بازی خواهد بود . بعنوان جایزه میوه ای به او بدهید و از او بخواهید تا با تناول کردن میوه احساس خود را بیان دارد و در بیان احساس به او کمک کنید . این کار باعث تقویت بیان احساس و صحبت کردن و تشویق به خوردن میوه می شود .
● آشنایی با بوئیدنیها :
▪ کلمات مورد استفاده :
اسامی مواد غذایی و میوه ها ، بوی معطرو مطبوع ، بوی ناخوشایند ، بوی تند و تیز ، شامه
▪ توجه :
در کودکان آشنایی با بوهای مختلف ، پرورش حس بویایی ، آشنایی با مواد مختلف از طریق حس بویایی ، احساس بوکردن ، تمرکز یافتن ، نامیدن ، صحبت کردن ، مشاهده کردن ، توجه کردن ،ایجاد خواهد شد .
موادی که استفاده خواهد شد :
انواع میوه ها ، انواع اشیاء ، ومواد بودار در دسترس ، سرکه ، عطر ، گل ، الکل و کلیه مواد بودار در دسترس▪ فعالیتها:
بوئیدن میوه ، پوست میوه ، .. بیان احساس
تشخیص بوها ، چشم بسته ،...
از کودکان بخواهیم بین شیرینها آنچه به دارچین یا هل آمیخته است جدا کند .
دسته بندی : ظرفهایی که یک نوع بو دارد در یک ردیف قرار دهد
● آشنایی با شنیدنیها
کلمات مورد استفاده : گوش ، اسامی حیوانات ، شنیدن صداهای (خروس ،گربه ، کبوتر، سگ ) اسامی اشیاء ( کلید ، شن ، قوطی ) کم و زیاد ، اسامی وسایل موسیقی (نی ، ضرب ، شیپور) تند ، کند ، کلمات هم قافیه ( کوشش ، دانش ، بخشش ، اردک ، کودک ، کتک ) کلماتی که صدای اول آنها شبیه به هم است (اسب ...ابر ، آب ، آباد) کلماتی که آخرآنها شبیه به هم است (کارتن ، ماشین ، پایین)
موادی که مورد استفاده قرار خواهد گرفت :
مقوا، تصویر اشیاء و حیوانات مختلف ، ضبط صوت ، اشیاء در دسترس قوطی های خالی (ترجیحا" پلاستیکی یا فلزی) شن ، رنگ ، ماسه ، آب ، قطعات کوچک آهن ، شیشه خرده ، کلیه وسایل در دسترس ، حبوبات
▪ فعالیت :
توی قوطی ، شن یا ماسه و... بریزید یکی را به فراگیر داده یکی را خود بردارید . یکی را خود تکان دهید و او نیز تکان دهد از او بپرسید ایا هردو یکسان است .
▪ ردیف کردن صداها :
پرصداترین قوطی تا کم صداترین قوطی و هم چنین بر عکس از کم صدا ردیف کنند .
▪ تشخیص صدا :
تعدادی از اشیاء در دسترس را انتخاب کنید مثلا" یک دسته کلید ، یک کاسه و قاشق ، یک مداد و چوب و غیره ، از فراگیر بخواهید تا با حرکت در آوردن یا زدن آنها بر همدیگر صدائی تولید کند . از او بخواهید تا دقیقا" به صدای تولید شده گوش فرا دهد. اینک از فراگیر بخواهید تا چشمان خود را ببندد قدرت شنوایی خود را متمرکز کند. اشیاء را حرکت دهید یا بهم بزنید فراگیر خواهد گفت که صدای تولید شده متعلق به چه چیزی بوده است . سعی کنید در ابتدا تعداد صداهای تولید شده کم باشد اما به ترتیب همزمان با افزایش مهارت فراگیر تعداد صداهای تولیدی را افزایش دهید . برای فراگیران کم سن تر سعی کنید که در ابتدا تضاد میان صداهای تولید شده زیاد باشد تا فراگیر با سهولت بیشتری قادر به تشخیص صداها گردد . همزمان با افزایش مهارت فراگیر به کاهش تفاوت صداها اقدام فرمائید .
▪ صدای حیوانات :
تعدادی تصاویر از جانداران آشنا برای فراگیر انتخاب کنید آنها را بر روی مقوا بچسبانید تا بصورت کارت تصویر درآید اینک تصاویر را یک به یک به فراگیر نشان داده و صدای جانداری که تصویرش را نشان میدهد تقلید کند .
▪ صدای کی هست :
فعالیت قبلی را تکرار کنید این بار کارت های تصویری را به فراگیر بدهید از او بخواهید هر صدائی که شما در می آورید تقلید کند . کارتهای تصویری را به فراگیر بدهید از او بخواهید هر صدائی که شما تقلید می کنید کارت مربوط به آن صدا را از میان تصاویر انتخاب کرده و به شما نشان دهد . بعد از مقداری تمرین می توانید از فراگیران بخواهید دوبه دو یا بصورت گروهی فعالیت فوق را تکرار کنند .
▪ من صدای حیوانات را می شناسم :
بعد از کسب مهارت در فعالیتهای قبلی تصاویر را جمع کرده و به فراگیران بگوئید این بار آنها نام جانداری را بر زبان آورند و شما صدای آن جاندار را تقلید کنید .
▪ شما صدای حیوانات را می شناسید :
فعالیت فوق را تکرار کنید این بار شما نام جانداری را ذکر کنید و سپس از فراگیر بخواهید تا صدای آن جاندار را تقلید کند .
▪ ضبط صداها :
این بار از یک ضبط صوت استفاده کنید صدای جانداران را ضبط نمائید کارتهای مصور را دراختیار فراگیر قرار دهید . ضبط را روشن کنید از فراگیر بخواهید با شنیدن صدای جاندار مربوطه ضمن بردن نام او کارت تصویردار مربوطه را نشان دهد . بازی با موزیک = دور صندلی با صدای موزیک بچرخید . هرگاه صدا قطع شد روی صندلی بنشیند .
▪ صدای سازها
بر روی نوار ضبط صوت ، صدای سازهای گوناگون را ضبط کنید از فراگیر بخواهید با دقت به صدای سازها گوش فرا دهد به او کمک کنید تا ضمن شنیدن صدای ساز نام آنها را نیز تکرار نماید . بهتر است برای آشنایی هر چه بیشتر فراگیر با سازها از سازهای واقعی یا تصاویر آنها استفاده گردد و همزمان با صدای ساز مربوطه تصویر یا ساز به فراگیران نشان داده شود . بعد از مهارت پیدا کردن فراگیر ، ضبط صوت را روشن کرده تصایر یا سازهای واقعی را در جلوی فراگیر قرار دهید ، و از او بخواهید با گوش کردن به ضبط صوت مشخص نماید که صدا مربوط به کدام یک از سازها است به ساز اشاره کرده نام آنرا بیان دارد .
▪ ریتم ها :
از یک ضرب یا وسیله در دسترس دیگری که بتوانید صدائی تولید کند ، استفاده فرمائید ، بصورت بسیار کندی بر روی ضرب بزنید ، به فراگیر بگوئید " این ریتم یا صدائی که می شنوی کند است " به تکرار کلمه کند از طرف فراگیر تاکید کنید اینک بصورت تندتری بر روی ضرب بزنید . به فراگیر بگوئید این ریتم یا صدائی که می شنوی صدای تند است به تکرار کلمه تند از طرف فراگیر تاکید فرمایید . حالا از فراگیر بخواهید همزمان با صدای ضرب شما نسبت به اجرای حرکات تند یا کند اقدام کند . تنظیم حرکات با ریتم ضرب ، این کار را با به هم زدن دستها نیز می توانید اجراء کنید .
▪ دستورم را اجرا کن :
از فراگیر بخواهید با دقت بسخنان و دستورات شما گوش فرا دهد آن گاه از او بخواهید تا دستورات شما را بسرعت هر چه بیشتری انجام دهد این بار مثلا" دست بزن ، دور بزن ، بنشین ، درازبکش و غیره بعدا" می توانید دو دستور در یک زمان ( دراز بکش و دست بزن یا روی صندلی بنشین دستها را پشت قلاب کن ) از او بخواهید که انجام دهد . همزمان با افزایش مهارت فراگیر تعداد دستورات را افزایش دهید این فعالیت برای کمک به حافظه و دقت و ترمز است .
▪ تصویر سازها :
صدای سازهای گوناگون را ضبط کنید تعدادی کارت تهیه فرمایید بر روی هریک از کارتها تصویر یکی از سازهائی که صدای آن ضبط شده است را ترسیم فرمائید از هر ساز چند تصویر ، کارتها را با هم مخلوط کنید آنها را بتعداد مساوی میان بازیکنان تقسیم نمایید ضبط صوت را روشن کنید صدای هر سازی که بگوش رسید فراگیران باید بسرعت به کارتهای خودنظر افکنند و در صورت داشتن کارت مربوطه بگویند : من و سپس کارت خود را بر روی میز قرار دهند اولین نفری که کارتهای خود را تمام کرد برنده بازیست .هرگاه بازیکنی اعلام کرد که کارت مربوطه در دست اوست اما دریافت که اشتباه کرده است از بازی خارج شده و بازنده محسوب می شود . هرگاه از یک تصویر چند کارت در اختیار فراگیران باشد اولین نفری که اعلام می دارد من ، برنده محسوب می شود .
▪ جمله سازی :
فراگیران را بدور خود جمع کنید از نفر اول بخواهید تا کلمه ای بیان دارد نفر دوم را تشویق کنید تا ضمن تکرار کلمه اول با کلمه دیگری که با آن کلمه مربوطه باشد به کلمه اول اضافه نماید . بازی بهمین ترتیب ادامه می یابد و همه فراگیران ضمن بیان کلمات قبلی ، کلمه ای جدید اضافه میکنند ، در نتیجه جمله ای ساخته می شود .هریک از فراگیران که قادر به بیان کلمات قبلی نبود و یا نتوانست کلمه ای در ارتباط با جمله ساخته شده بیان دارد بازنده شده از بازی خارج می گردد . شروع دوباره بازی از نفر اول بعد از فراگیر بازنده است بازی به همین ترتیب ادامه می یابد و سرانجام آخرین نفر برنده بازی خواهد بود .● حافظه شنودی :
کلماتی به فراگیر بدهید ، از او بخواهید آنها را در حافظه خود نگهداری کند آنگاه او را تشویق کنید تا براساس کلمات گفته شده داستانی بگوید .
● داستان گویی :
تصاویری به فراگیر بدهید ، از فراگیر بخواهید راجع به تصاویر برای شما توضیحاتی بدهد آنگاه از او بخواهید تا با در کنار هم قرار دادن تصاویر داستانی تعریف نماید .
● داستان گوئی بی صدا :
کلمات یا تصاویری به فراگیر بدهید ، از او بخواهید بدون آنکه صدائی از دهان او خارج شود فقط با حرکات دهان و از طریق لبها راجع به کلمات یا تصاویر توضیح بدهد.
● پانتومیم :
مربی یا یکی از فراگیران داستانی را با حرکات لبها و بدون صدا بیان دارد از فراگیر بخواهید تا با توجه به حرکات لبها ( لب خوانی) داستان یا هدف گوینده را بیان دارد .
▪ چی ها افتاده ؟
داستانهای کوتاهی را برای فراگیر تعریف کنید مثلا" حسن برای خرید شیر ، ماست ، پنیر و نان از خانه بیرون رفت و در هنگام برگشت به خانه دریک دست او شیروماست و دردست دیگر نان بود حسن چه چیزی را فراموش کرده که خریداری نماید ؟ از فراگیر بخواهید تا جزء افتاده شده را مشخص نماید .
▪ اسم شی ء چیست ؟
تعدادی تصویر از اشیاء گوناگون در اختیار فراگیر قرار دهید هر بار نام شیئی متعلق به هر یک از تصاویر را بیان داشته و از فراگیر بخواهید تا ضمن بیان نام شی تصویر مربوطه را از میان تصویرها انتخاب کرده و به شما نشان دهد . این فعالیت را بصورت گروهی نیز می توانید انجام دهید به اینصورت که تعدادی تصویر را انتخاب کرده و از هر تصویر چند عدد آنها را بر زده و به تعداد بازیکنان تقسیم کنید آنگاه با نامیدن هر شیئی ، هر فراگیر باید بسرعت در میان تصویرهای خود گشته و همگام با پیداکردن تصویر ضمن نامیدن آن ، تصویر مربوطه را به کنار بگذارد . برنده بازی کسی خواهد بود که زودتر از همه کارتهای تصویری را تمام کند .
▪ مقررات : هرگاه بازیکنی بدون داشتن تصویر نام آن تصویر را بیان کرد از بازی کنار گذاشته خواهد شد . کلماتی چون کتاب ، کباب ، حباب را برای فراگیر بیان دارید از او بخواهید تا کلمه بی ارتباط با سایر کلمات را مشخص کند .
▪ تشخیص حروف : تصاویری چند ( یا اشیائی چند ) در اختیار فراگیر قرار دهید از او بخواهید کلیه تصایری را که حرف اول آن مثلا" با حرف ر شروع می شود را پیدا کرده و آنرا نام ببرد .
▪ به من جواب بده :
داستانی برای فراگیر بیان کنید . از فراگیر بخواهید با دقت به سخنان شما گوش فرا دهد . در خلال داستان هر جا که می توانید در رابطه با داستان سوالاتی از فراگیر بکنید .
▪ ردیف کردن تصویرها:
تعدادی تصویر در اختیار فراگیر قرار دهید آنگاه داستانی برای او بیان دارید از فراگیر بخواهید در رابطه با داستان بیان شده تصاویر را به دنبال هم ردیف کرده و داستان گفته شده از طرف شما را بیان دارد .اسم داستان چه باشد ؟ داستانی برای فراگیر بیان دارید از او بخواهید با دقت به داستان گوش کند . از فراگیر بخواهید با توجه به متن و هدف داستان عنوان برای آن انتخاب کند . هرگاه فراگیر در انتخاب عنوان با مشکلی مواجه شد ، شما چند عنوان بیان داشته و از فراگیر بخواهید تا ازمیان عناوین انتخاب شده بهترین و مناسب ترین عنوان را انتخاب کند .
▪ داستان را تمام کن :
داستانی جدید برای فراگیر انتخاب کنید داستان را برای او بیان دارید در نزدیکی های اتمام داستان یا درجاهای مهیج ، داستان را قطع کرده و از فراگیر بخواهید تا او خود دنباله داستان را براساس آنچه که شنیده است به پایان برساند .
▪ آیا درسته ؟
داستانی برای کودک بیان دارید در میان داستان جملاتی که با داستان ارتباطی ندارد یا مسائلی غیر واقعی را مطرح کنید . مثلا" تابستان بعد من کنار دریا رفته بودم با نشاط شنا می کردم آب گرم بود بعد از مدتی خسته شدم از آب بیرون آمدم در شنهای کنار ساحل به بازی مشغول شدم آدمکی برفی ساختم ساعتها با آدمک برفی صحبت کردم بعد از اتمام داستان از فراگیر بخواهید تا اشتباهات داستان را بیان دارد . براساس این یافته ها بسیاری از متخصصان تعلیم و تربیت بر این نکته تاکید دارند که یکی از ضروری ترین و اساسی ترین اصول تعلیم و تربیت در این سنین صحبت با کودک است خواه این صحبت از طرف والدین باشد و خواه از طریق رادیو و ضبط صوت و تلویزیون . (هنگام پختن غذا) گفتار شما پلی است برای برقراری ارتباط کودک با دنیای خارج .زیرا بسیاری از افراد مهارت برای برقراری ارتباط را طی مراحلی به شرح ذیل کسب کرده و پس از اکمال هر مرحله به مرحله دیگر پای می گذارد این مراحل عبارتند از : ۱- گوش دادن ۲- سخن گفتن ۳- خواندن ۴- نوشتن
زبان یک پدیده اجتماعی است . هرگاه کودک نتوانست در سنین اولیه عمر خود به این پدیده های اجتماعی شگرف دست یابد دیگر نمیتوان امید چندانی به آینده او داشت .
● آشنایی با دیدنیها
هدف : احساس دیدن ،پرورش حس بینایی ، آشنایی با اشیاء و محیط از طریق دیدن ، تمرکز یافتن ، نامیدن اشیاء ، حیوانات ، اشخاص و غیره
▪ کلمات مورد استفاده :
چشم ، بینایی ، دیدن ، مشاهده کردن ،شبیه ، متفاوت ، شباهت ، نام اشیاء ، حیوانات ، مکانها ، اشخاص و غیره ...
▪ مواد :
عکس ها و مجلات گوناگون ، کتاب ، مواد طبیعی در دسترس ، انواع اشیاء مورد استفاده در محیط زندگی ، اشیاء و مواد یکسان و شبیه به هم ، ذره بین ، آب ، سکه ، لیوان ،توپ، حلقه بسکتبال یا کارتن خالی و تیله
▪ شی را تعریف کن :
اشیاء ساده ای مثلا" لیوان ، مداد ، گچ و غیره را دراختیار فراگیر قرار دهید از او بخواهید آنها را با دقت مشاهده کند از او بخواهید نام آنرا بیان دارد و شکل را توضیح دهد .سپس چشم بسته شکل مورد نظر را مجسم کند (پرورش قدرت تجسم ) بعد از کسب مهارت زمان مشاهده را کم کنید دوباره در اطراف هر چه می بیند شرح دهد و بعد چشمان خود را ببندد و دوباره شرح دهد هر چه بیشتر بهتر .برای انجام این فعالیت می توانید از تصویر نیز استفاده کنید دقت کنید که تصویرها در ابتدا ساده باشد ترجیحا" تصویرهایی که فراگیر از قبل با آنها آشناست مثلا" شخصیتهای کارتونی مشهور سپس تصویر ها را پیچیده تر کنید .
▪ چند تا شی می بینی ؟
بیشتر می کنیم اول با چشمان باز بعد با چشمان بسته
▪ چی مثل چی ؟
دو تصویر که شباهتها و اختلافهایی با هم داشته باشند در اختیار فراگیر قرار دهید .
داستانگوئی : تصاویر را نشان داده از آنها بخواهید داستان بگویند سپس از تصاویر جدید و پیچیده تر استفاده کرده تا خلاقیت آنها را افزایش دهد .
▪ کامل کردن تصویر از روی الگو :
دو تصویر با خطوط ساده تهیه فرمائید . یکی از تصویرها را بصورت کامل ترسیم نمائید و تصویر دیگر را بصورت ناقص . فراگیر را تشویق نمائید تا با الگو قرار دادن تصویر کامل ، تصویر ناقص را کامل کند .
در شروع کل تصویرها حتی الامکان باید ساده انتخاب شوند بعد پیچیده تر ، تصویری ناقص از اشیاء آشنا تهیه فرمائید ( ترجیحا" شکل آدم) از فراگیر بخواهید تا با استفاده از حافظه خود نسبت به تکمیل شکل ناقص اقدام نماید .

منبع : واحد مرکزی خبر