چهره به چهره با مردم رسانه های مکتوب در بوته نقد افکارعمومی

در دنیای اطلاعات و عصر ارتباطات که آن را به دهکده ای کوچک تشبیه کرده اند مطبوعات و خبرگزاری ها به عنوان ابزارهای مهم و مؤثر در امر اطلاع رسانی نقش تأثیرگذاری در جریان سازی های خبری در جهان کنونی دارند، به گونه ای که امروزه به هیچ عنوان نمی توان جایگاه اثرگذار این رسانه ها را نادیده گرفت، چرا که در بسیاری موارد هدایت و کنترل افکار عمومی را برعهده دارند و در بسیاری از انقلاب ها و جریان های بیداری مردم، مطبوعات بارزترین و ملموس ترین حضور را در مهندسی فرهنگی جامعه به دوش کشیده اند.
امروز اما مطبوعات که عنوان رکن چهارم دموکراسی لقب گرفته اند در نقش چشم و گوش بینا و شنوای جامعه و نماینده افکار عمومی حضور دارند، به شکلی که طبق اعلام معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، درحال حاضر حدود ۳۵۰۰عنوان نشریه اعم از روزنامه، هفته نامه، ماهنامه و... مجوز نشر دارند، از این تعداد حدود ۲۹۰۰ عنوان درحال انتشار هستند.
در کنار این مسئله، برگزاری نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها که امسال پانزدهمین سال خود را پشت سر می گذارد، نشان از جایگاه رفیع رسانه های مکتوب و دیجیتالی در جمهوری اسلامی دارد و به خوبی موید این نکته است که مسئولان برای مطبوعات اهمیت خاصی قایلند و استقبال گسترده و هر ساله مردم از چنین نمایشگاهی نشان می دهد که جامعه ما نیز مطبوعات رابه عنوان نماینده امین و قابل اعتماد خود پذیرفته اند.
● رسالت کار خبری
امروز رسالتی که جامعه مطبوعاتی و رسانه ای کشورمان به دوش می کشد بسیار حساس و خطیر به نظر می رسد، چراکه رسانه های متعهد با داشتن روحیه جسارت و خطرپذیری در رویدادهای مختلف چشم و گوش جامعه هستند. این روزها اگر به بازدید از پانزدهمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها در مصلای تهران رفته و شور و اشتیاق مردم در بازدید از غرفه رسانه ها را از نزدیک دیده باشید خواهید دید که میان مردم و مطبوعات کشورمان رابطه ای دو سویه برقرار است، به شکلی که بسیاری از افراد با علاقمندی فراوان در غرفه رسانه ها سراغ نویسندگان نشریات را می گیرند و جویای احوال آنها می شوند، افرادی دیگر نیز با اشتیاق تمام از غرفه داران زمان حضور مدیران مسئول و سردبیران را جویا می شوند. ما نیز در غرفه کیهان میزبان مخاطبانی هستیم که با عشق و علاقه وافر و وصف ناشدنی از وضعیت کیهان و کیهانیان می پرسند و عمده سؤال بازدیدکنندگان این است که «آقای شریعتمداری امروز به غرفه کیهان می آیند؟» خانم تیموری که خود را عضو شورای اسلامی شهر رودبار معرفی می کند در غرفه کیهان آرشیو کیهان بچه ها را ورق می زند، هنگامی که از او می پرسم چگونه با دقت صفحات کیهان بچه ها را می بینید؟ می گوید: «کیهان بچه ها یادآور دوران کودکی هایم است و با دیدن این غرفه خاطرات آن زمان برایم زنده شد، و یک حس غریب به من دست داد، چون در دوران بچگی با نشریه کیهان بچه ها خیلی مأنوس بودم و آنرا دوست داشتم.»
خانم تیموری در پاسخ به این سؤال که دایر شدن چنین نمایشگاهی چه تأثیری در فرهنگ عمومی جامعه خواهد داشت، می گوید: «به عقیده من برگزاری نمایشگاه مطبوعات از یک طرف در ارتقاء سطح فرهنگ مردم و توجه بیش از پیش آنها به رسانه ها مؤثر خواهد بود و از طرف دیگر سبب می شود تا مردم از نزدیک با نویسندگان و گردانندگان نشریات آشنا شوند و در تعاملی رودررو قرار بگیرند.»
● نمایشگاه مطبوعات در شهرستان ها را گسترش دهیم
بسیاری از کارشناسان امور فرهنگی بر این باورند که مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به دنبال بسط و گسترش نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها در سایر مراکز استان های کشور باشند.
خانم تیموری، عضو شورای اسلامی شهر رودبار می گوید: «متأسفانه باید اذعان داشت که شهرستان های کشور از وجود چنین نمایشگاهی محروم هستند و امکان بازدید از این نمایشگاه در تهران نیز عملاً برای خیلی از شهرستانی ها میسر نیست با این حال مسئولان مربوطه باید به فکر دایر نمودن چنین نمایشگاهی در سایر شهرستان ها باشند، چرا که این موضوع نقش مهمی در توجه مردم به رسانه های مکتوب خواهد داشت.»
«محمد کرمانی» که به بازدید نمایشگاه آمده می گوید: «الان به هر استانی یک غرفه اختصاص داده اند، این درحالی است هر استان حداقل ۱۰ الی ۲۰عنوان نشریه فعال دارد، از طرفی هم امکان بازدید از این نمایشگاه برای شهرستان ها فراهم نیست و عملاً در چنین نمایشگاهی شهرستان ها محروم هستند، اما اگر وزارت ارشاد به عنوان متولی اصلی چنین موضوعی بتواند این نمایشگاه را به صورت دوره ای و هرچند وقت یکبار در شهرها و مراکز استان ها برگزار کند قطعاً می تواند نقش مهمی در ارتقاء فرهنگ مطالعه مطبوعاتی و توجه مردم به رسانه های مکتوب داشته باشد.»
● فضای مناسب نمایشگاه
اغلب مردم در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان فضای امسال نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها در مقایسه با سال های گذشته را بسیار مطلوب ارزیابی می کنند.
زینب کیفی، دانشجوی رشته خبرنگاری در این باره می گوید: «واقعاً مسئولان امسال زحمات زیادی برای نمایشگاه کشیده اند و فضای مناسبی را برای این امر مهم تدارک دیده اند و استقبال گرم مردم خصوصاً قشر جوان از این نمایشگاه نشان می دهد که تفکیک نمایشگاه مطبوعات از نمایشگاه کتاب ایده بسیار بجا و درستی بود.»
مهدی جوان، بازنشسته آموزش وپرورش که از غرفه های مختلف نمایشگاه بازدید کرده است درباره وضعیت موجود می گوید: «تفاوت عمده ای که امسال نمایشگاه مطبوعات با سال های گذشته دارد این است که فضای وسیعی را به این موضوع اختصاص داده اند و تزیین غرفه ها بسیار عالی است به گونه ای که برخی غرفه ها زیبا و چشم نواز تزیین شده اند.»
وی می گوید: «یک قشر جامعه ما که صددرصد روزنامه خوان و اهل مطالعه مطبوعاتی هستند قطعاً به بازدید از نمایشگاه خواهند آمد، اما مسئولان باید به فکر تدارک و ارایه برنامه ای برای جذب آن دسته از افراد و جوانانی باشند که اهل مطالعه مطبوعات نیستند.»
از این بازدیدکننده می پرسیم که به نظر شما چه برنامه راهبردی می تواند در جذب اقشاری که اهل مطالعه روزنامه ها نیستند موثر باشد، می گوید:«به عقیده من باید این فرهنگ را از نوجوانان شروع کنیم و مثلاً مدارس راهنمایی یا دبیرستان را جهت بازدید به چنین نمایشگاهی بیاوریم و آنها را از نزدیک با رسانه ها آشنا کنیم، سپس همین نوجوانان در چنین تعامل نزدیکی یک رسانه را انتخاب می کنند و کم کم جذب می شوند، یعنی برای نهادینه شدن فرهنگ مطالعه مطبوعاتی و توجه اقشار مختلف مردم به رسانه های مکتوب و خبرگزاری ها باید ابتدا از پایه شروع کنیم که پایه اصلی چنین موضوعی در دوران نوجوانی نهاده می شود و مستحکم می گردد.»
● فرصتی به نام نمایشگاه مطبوعات
بسیاری از کارشناسان برگزاری نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها را بستری مناسب برای رقابت سالم رسانه ای و ارتقاء سطح کیفی رسانه ها می دانند و معتقدند که هر سال باید چنین نمایشگاه و جشنواره ای باشکوه تر و بهتر برگزار شود.
حمیدرضا مقدم فر، مدیرعامل خبرگزاری فارس در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان درباره اهمیت برگزاری نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها می گوید: «اساساً برگزاری نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها مکان مناسبی برای تعامل رسانه ها با همدیگر و الگوگیری و مدل گیری از یکدیگر است و سبب می شود تا اصحاب رسانه با هم در ارتباط قرار بگیرند و از طرفی با مخاطبین خود نیز ارتباط و تعامل برقرار کنند و به نوعی هم محتوا و غنای رسانه ها ارتقاء پیدا کند و هم یک بستری فراهم شود تا رسانه ها بتوانند کار تولیدی عرضه کنند.»
مدیرعامل خبرگزاری فارس در پاسخ به این سوال که آیا نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها می تواند میدان رقابتی را برای رسانه ها ایجاد کند، می گوید: «می توان گفت که رقابتی را ایجاد می کند اما در مجموع یک فرصتی برای رقابت و ارتقاء سطح کمی و کیفی رسانه ها است و در واقع فرصتی برای تعامل بین رسانه هاست، شاید خیلی از اصحاب رسانه در طول سال موقعیتی برای جلسات و دیدارهای رودررو با یکدیگر نداشته باشند اما در چنین فضایی این فرصت را پیدا می کنند تا به راحتی با هم تماس بگیرند و در واقع نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها ایجاد یک فرصت مناسب برای رسانه هاست.»
یک گام به جلو، اما...
مدیرعامل خبرگزاری فارس نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری های امسال در مقایسه با سال گذشته را یک گام به جلو ارزیابی می کند و می گوید: «از نظر فیزیکی و ساختمانی مکان گسترده و وسیعی نسبت به سال گذشته به این نمایشگاه اختصاص داده شده ولی ما هنوز به مطلوبیت لازم نرسیده ایم.»
از مقدم فر می خواهم تا در این باره بیشتر توضیح دهد، وی در ادامه می گوید: «یعنی به اعتقاد من هنوز فضای نمایشگاه ما یک غرفه و یک مکان فیزیکی را دراختیار رسانه ها قرار می دهیم و بس! که این کافی نیست، بلکه ما می توانیم از این فرصت بهتر بهره برداری کنیم که البته این مسئله هم برمی گردد به مدیریت نمایشگاه که امیدوارم در سال های آینده به آن مطلوبیت لازم برسیم.»
مدیرعامل خبرگزاری فارس می گوید:«نمایشگاه با بسترهایی که ایجاد می کند می تواند فرصت بیشتری را برای رسانه ها ایجاد کند ولی ما هنوز به حداقل های اینجا اکتفا کرده ایم.»
● رونق غرفه های خارجی
یکی از امتیازات نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها حضور ۲۷ کشور در این نمایشگاه بود، که البته در مقایسه با سال قبل که ۱۵ کشور بودند رشد چشمگیری داشته است.
آقای «باب اسکندر» رئیس انجمن خبرنگاران اندونزی در بازدید از غرفه کیهان مخاطب سوالم قرار می گیرد و در گفتگو با سرویس گزارش روز کیهان در تشریح فضای نمایشگاه می گوید:«برگزاری چنین نمایشگاهی در ایجاد ارتباط بین المللی رسانه ها با هم خیلی عالی است، چون در چنین فضای دوستانه ای، اصحاب رسانه می توانند در تعامل و دوستی و صمیمیت خاصی با یکدیگر قرار بگیرند. و حتی دوستانی از رسانه های کشورهای دیگر پیدا کنند.»
وی از استقبال پرشور مردم از نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها شگفت زده شده و می گوید:«خیلی خوشحالم از اینکه می توانم ایران را از نزدیک ببینم و مسئولان ایران خیلی به بنده محبت نمودند و حتی در مراسم افتتاحیه سخنرانی داشتم.
رئیس انجمن خبرنگاران اندونزی در پاسخ به این سوال که قبلاً چه تصویری از ایران در ذهن شما بود و الان کشورمان را چگونه می بینید، می گوید: «قبلاً اطلاعات زیادی راجع به ایران شنیده بودم و حتی برخی ها می گفتند ایران کشور خطرناکی است! برخی دیگر می گفتند کشور خوبی است و حتی برخی ها هم ایران را کشوری پیشرفته و توسعه یافته می دانستند اما بنده از طریق سفیر جمهوری اسلامی ایران در اندونزی به کسب اطلاعات درباره کشور شما پرداختم و ایشان در زمینه معرفی ایران به بنده اطلاعات خوبی را دراختیارم قرار داد.»
وی مردم ایران را مردمی با استعداد می داند و معتقد است که ایرانیان از استعدادهای درونی خاصی برخوردارند. رئیس انجمن خبرنگاران اندونزی می گوید:«متاسفانه اطلاعات زیادی درباره نویسندگان و روزنامه نگاران ایرانی ندارم و خیلی دلم می خواهد در این زمینه اطلاعات کافی کسب کنم.»
وی در پاسخ به این سوال که کدام یک از چهره های سیاسی ایران در اندونزی محبوبیت دارد، می گوید:«مردم اندونزی آقای احمدی نژاد را می شناسند و حتی زمانی که ایشان به کشور ما آمدند بنده با او دیدار و گفتگو داشتم، اما تمایلی به پاسخ دادن به سوالات سیاسی ندارم و نمی خواهم راجع به سیاست حرف بزنم!»
انتشار روزنامه در ایران قدمتی ۱۷۶ ساله دارد، به بیان دیگر اولین تولد روزنامه در کشورمان در سال ۱۲۵۳ هجری قمری با انتشار روزنامه ای تحت عنوان «کاغذ اخبار» آغاز شد و تاکنون تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
از تدوین اولین قانون در حوزه مطبوعات در ایران بیش از صد سال می گذرد و تاکنون نیز قوانین متعددی در این زمینه تدوین، تصویب و به مرحله اجرا در آمده است.
اگر نگاهی گذرا به تاریخ انتشار روزنامه و حضور مطبوعات در کشورمان داشته باشیم خواهیم دید که اصحاب رسانه در طول تاریخ ایران زمین همیشه در بیداری و آگاهی مردم نقش مهمی را برعهده داشته اند و این نقش در برهه هایی از زمان مثل انقلاب مشروطیت آنچنان پررنگ بوده که به رکن چهارم مشروطه لقب گرفته و در دوران حکومت پهلوی و آغاز انقلاب اسلامی این روزنامه ها بودند که همیشه همراه و همگام با مردم در شور و هیجان های انقلابی مشارکت داشتند.
بررسی تاریخ ۱۷۶ ساله انتشار روزنامه در ایران به خوبی موید این نکته است که روزنامه ها و حرفه روزنامه نگاری از تاریخی ارزشمند در خدمت به مردم برخوردارند و روزنامه نگاران متعهد هیچگاه از خواسته های مردم و نیازهای جامعه فاصله نگرفتند و همیشه چشم و گوش بینا و شنوای مردم بودند.
با این حال برگزاری نمایشگاه و جشنواره مطبوعات فرصت مناسبی را به اصحاب رسانه می دهد تا بیشتر با مخاطبان در ارتباط مستقیم باشند و مردم نیز این فرصت را می یابند تا از نزدیک با قلم به دستان و گردانندگان نشریه مورد علاقه خود آشنا شوند.
گرچه هنوز در برپایی نمایشگاه مطبوعات به ایده آل های لازم نرسیده ایم اما امسال که پانزدهمین سال برگزاری نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها را پشت سر گذاشتیم به نوعی می توان گفت که گامی فراتر به جلو نهادیم و تجربه ای دیگر بر تجربیات گذشته افزوده شد که قطعا مسئولان مربوط با در نظر گرفتن کم و کاستی های موجود باید برای برطرف کردن نواقص در سال های آینده تلاش کنند.
● تجربه موفق نمایشگاه مستقل مطبوعات
بسیاری از اصحاب رسانه و روزنامه نگاران بر این باورند که جدا نمودن نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها از نمایشگاه کتاب تجربه موفقی بود که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم به مرحله اجرا درآمد.
محسن کریمی، از فعالان عرصه مطبوعات در این باره می گوید: «زمانی که نمایشگاه مطبوعات همزمان با نمایشگاه کتاب برگزار می شد، مشخص نبود که چه تعداد از بازدیدکنندگان مخاطبان مطبوعات هستند، چون بعضا افرادی که به بازدید نمایشگاه کتاب می آمدند سری هم به نمایشگاه مطبوعات می زدند، اما در دو سال اخیر و با تفکیک این دو موضوع به خوبی مشخص شده که استقبال از مطبوعات تا چه اندازه بوده است.»
وی کیفیت نمایشگاه امسال را در مقایسه با سال گذشته بهتر ارزیابی می کند و می گوید: «اگر برخی ایرادهای جزیی مثل سرد بودن فضای نمایشگاه خصوصا در روزهای نخست را نادیده بگیریم در کل نمایشگاه امسال بسیار پربارتر از سال گذشته برگزار شد، از همه مهمتر فضای گسترده نمایشگاه نیز بسیار حایز اهمیت است و استقلال مردم هم به مراتب بیشتر از سال های گذشته می باشد.
«زهرا امامی» دانشجوی سال آخر کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی در تهران که به بازدید از نمایشگاه آمده مخاطب سوالم قرار می گیرد و درباره تفکیک نمایشگاه مطبوعات از کتاب می گوید: «سال های گذشته وقتی که به نمایشگاه کتاب می آمدیم آنقدر خسته بودیم که دیگر فرصت بازدید از مطبوعات را نداشتیم اما استقلال این نمایشگاه از کتاب این فرصت را به مردم و مخاطبان مطبوعات می دهد تا به راحتی به بازدید بیایند و نکته نظرات خود را بیان کنند.»
این دانشجوی سال آخر کارشناسی ارشد علوم اجتماعی می گوید: «استقبال گسترده از پانزدهمین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها موید این نکته است که مردم جامعه ما به بلوغ فکری و فرهنگی خاصی رسیده اند و به خوبی برای مطبوعات و رسانه ها جایگاه ارزشی تعریف شده ای قایلند.»
وی استقبال مردم از نمایشگاه امسال مطبوعات را بسیار وسیع می داند و می گوید: «واقعاً استقبال از این نمایشگاه باورکردنی نبود.»
● باشگاه فرهنگی مطبوعات
مطبوعات از یک طرف عهده دار وظیفه کشف حقایق، انعکاس سریع و صحیح واقعیات و هشدار دهنده در مورد رویدادهایی هستند که به منافع ملی، اعتقادی و فرهنگی و ارزشی جامعه آسیب می رساند، از طرف دیگر نیز باید با درک موقعیت رسانه خود و اختیارات موجود و همچنین نگاه به رقیبان به بقای رسانه و انسجام آن و جلب اعتماد عمومی بیندیشند و در روایت اخبار و حوادث و تحلیل وقایع صادقانه عمل کنند.
جواد آرین منش، نماینده مردم مشهد و نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره تفکیک نمایشگاه مطبوعات از کتاب می گوید: «استقلال نمایشگاه مطبوعات از کتاب امری ضروری بود که از مدت ها پیش باید عملیاتی می شد، چرا که رشد روزافزون مطبوعات و راسنه های مکتوب ما را بر آن می دارد که به مطالبات فعالان این قشر که تفکیک نمایشگاه های مطبوعات و کتاب یکی از آنهاست توجه بیشتری داشته باشیم.»
وی می گوید: «در دنیای پرشتاب امروزی که به عصر ارتباطات و دنیای اطلاعات شهرت دارد مطبوعات و کتاب دو مقوله جدا از یکدیگر هستند و نباید برای رونق یکی از دیگری استفاده کرد.»
نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه استقلال نمایشگاه مطبوعات و ارایه جایگاهی ویژه به آن در رشد فعالیت خبرنگاران و روزنامه نگاران کشور و افزایش کیفیت نشریات تأثیربسزایی دارد، می گوید: «زمینه سازی برای پیشرفت این افراد در نهایت به ارتقای سطح دانش افکار عمومی منجر خواهد شد، علاوه بر این، برپایی نمایشگاهی مانند نمایشگاه مطبوعات سبب آشنایی بیشتر مردم با نشریات تخصصی نیز می شود، چرا که در حال حاضر برخی از مخاطبان مطبوعات کشور از انتشار بسیاری از نشریات در حوزه های مختلف اطلاعی ندارند، همچنین خبرنگاران و مسئولان خبرگزاری ها و سایت های اطلاع رسانی کشور نیز می توانند در این نمایشگاه ماحصل تلاش های خود را به عموم عرضه کنند.»
نماینده مردم مشهد در ادامه، حضور رسانه های خارجی و نشریات بین المللی را هم در مبادلات فرهنگی کشورمان با کشورهای دیگر و ارتقای دانش روزنامه نگاران ایرانی مؤثر می داند و می گوید: «گرچه نباید اجازه داد که برخی از رسانه های بیگانه از این محمل برای نیات غیردوستانه خود علیه کشورمان استفاده کنند اما تعامل با برخی رسانه های جهان برای ارتقاء سطح دانش روزنامه نگاری کشورمان می تواند بسیار مؤثر و مفید باشد.»
● مطبوعات و مهندسی افکار عمومی
امروز مطبوعات بخش مهمی از مهندسی افکار عمومی را برعهده دارند، چرا که برای نهادینه کردن هر موضوعی در بطن جامعه ابتدا باید از مطبوعات و رسانه های جمعی شروع کرد، بر همین اساس در دنیای امروزی مطبوعات در جهت دهی به افکار عمومی و هدایت و کنترل جریان های مختلف جامعه نقش مهمی برعهده دارند و به عنوان پل ارتباطی میان مردم و مسئولان باید ایفاگر رسالت خطیری باشند. با این حال حضور ۲۷ کشور در پانزدهمین نمایشگاه بین المللی مطبوعات و خبرگزاری ها فرصت مغتنمی را ایجاد می کند تا اصحاب رسانه با یکدیگر آشنا شوند و در تعاملی دوسویه با سایر خبرنگاران جهان خصوصاً دنیای اسلام قرار بگیرند.
دکتر علی عباسپور تهرانی فرد، نماینده مردم تهران و رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: «نمایشگاه مطبوعات فرصت مناسبی برای رسانه های جهان اسلام به منظور گفتگو و تبادل نظر حول محور اساسی ترین مطالبات این رسانه ها و بررسی نحوه ارتقای مهارت های حرفه ای خبرنگاران آنهاست.»
وی با اشاره به اینکه تفکیک نمایشگاه مطبوعات و کتاب حرکت ارزنده ای در راستای اقتدار رسانه های کشور است، می گوید: «برگزاری مستقل نمایشگاه مطبوعات در سال گذشته تجربه و پشتوانه مناسبی برای برنامه های آتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهد بود.»
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی می گوید: «حوزه رسانه دارای مشکلات فراوانی است و باید برای رسیدگی به نواقص آن توجه خاصی مبذول شود، مسئولان و دست اندرکاران برگزاری نمایشگاه مطبوعات باید ضمن توجه به مطالبات و دغدغه های روزنامه هایی که در این نمایشگاه حضور پیدا می کنند، اهتمامی نیز برای رفع موانع و مشکلات خبرگزاری های کشور داشته باشند، چرا که بخش اعظمی از اخبار جامعه توسط سایت های الکترونیکی مذکور تأمین می شود.»
نماینده مردم تهران در مجلس همچنین با اشاره به اینکه اقدامات وزارت ارشاد در برگزاری نمایشگاه مطبوعات با حضور رسانه های معتبر کشورهای جهان موجب رشد و بالندگی رسانه های داخلی خواهد شد، می گوید: «حضور رسانه های معتبر جهان در چنین نمایشگاهی در صورتی مثمرثمر خواهد بود که مسئولان امکان حضور اساتیدی از رسانه های صاحب نام جهانی را نیز به منظور آشنایی روزنامه نگاران و خبرنگاران ایرانی با آموزش های نوین علم ارتباطات فراهم ساخته باشند و این مهم نیز تنها در صورت افزایش کیفیت و قابلیت های نمایشگاه مطبوعات محقق خواهد شد.»
وی می گوید: «انعقاد همکاری های چند جانبه با رسانه هایی که دارای تعاملات مثبت و دوستانه با جمهوری اسلامی ایران هستند نیز از جمله اهدافی است که می توان در روند برگزاری نمایشگاه مطبوعات به آن ها دست یافت.»
رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با انتقاد از قالب شدن اخبار سیاسی روزنامه ها و خبرگزاری ها بر حوزه های دیگر خبری، می گوید: «عملکرد خبرنگاران و روزنامه های کشور در تمرکز بیشتر را اخبار سیاسی سبب شده است که مردم توجه بیشتری به موضوعات این حوزه خبری داشته باشند این در حالی است که باید با ارایه ساز و کارهای اصولی و مناسب مردم را به اهمیت دیگر حوزه های خبری آشنا کرد که به جهت رودررویی بیشتر افکار عمومی جامعه با دست اندرکاران حوزه خبری در زمان برگزاری نمایشگاه مطبوعات می توان در راستای عملیاتی شدن آن گام برداشت.»
● توجه به دغدغه فعالان رسانه ها
یکی از ثمرات بارز برگزاری نمایشگاه مطبوعات توجه مسئولان به دغدغه های کاری و حرفه ای رسانه های مکتوب و خبرگزاری هاست.
حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، نماینده مردم تبریز و عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید: «بخشی از خلأ فرهنگی کشور در روند برگزاری نمایشگاه مطبوعات رفع می شود.»
نماینده مردم تبریز استقلال نمایشگاه مطبوعات را موجب توجه و تمرکز بیشتر مسئولان به دغدغه های فعالان عرصه رسانه های مکتوب می داند و می گوید: «در گذشته رسم بر این بود مسئولان به هنگام بازدید از نمایشگاه کتاب دیدار کوتاهی نیز با تلاشگران عرصه رسانه داشته باشند اما خوشبختانه با تفکیک این دو نمایشگاه در سال گذشته برخلاف دوره های قبل تمامی مراجعه کنندگان تنها به صرف گفتگو و تبادل نظر با اهالی رسانه در این نمایشگاه حضور پیدا کرده بودند.»
میرتاج الدینی با اشاره به اینکه نمایشگاه مستقل مطبوعات ارتقا دهنده شان و جایگاه حرفه خبرنگاری و روزنامه نگاری در کشور می داند و می گوید: «اهالی مطبوعات دارای پتانسیل های فراوانی در جامعه هستند و مسئولان ارشادی کشور باید به منظور بهره برداری موثر از این قابلیت ها برنامه ریزی مناسب و تبلیغات کافی برای اجرای اهداف خود در طول برگزاری نمایشگاه مطبوعات داشته باشند.»
وی حضور نمایندگانی از رسانه های کشورهای دیگر را موجب ارتقاء سطح نمایشگاه مطبوعات می داند و می گوید: «باید با ساز و کارهای مناسب و برگزاری نشست های تخصصی نمایندگان رسانه های داخلی و خارجی زمینه استفاده خبرنگاران ایرانی از تجارب همتایان خارجی شان را در طول برگزاری نمایشگاه مطبوعات فراهم آوریم.»
عضو هیات رئیسه مجلس با بیان اینکه نمایشگاه مطبوعات موجب ارایه دستاوردهای خبری تمامی فعالان عرصه خبری می شود، می گوید: «در نمایشگاه مطبوعات تمامی خبرنگاران فارغ از جناح بندی های سیاسی و حزبی و یا حوزه ای می توانند ماحصل تلاش های خود را در این نمایشگاه عرضه کنند.»
این نماینده مردم تبریز به دست اندرکاران برگزاری نمایشگاه مطبوعات پیشنهاد می دهد که بخشی از نشست های تخصصی حاشیه برپایی نمایشگاه را به پرسش و پاسخ های اعضای تحریریه روزنامه ها و خبرگزاری های مختلف با مردم ارایه دهند تانسبت به رفع ابهامات افکار عمومی جامعه از فعالیت های خبری اقدام شود.»
پانزدهمین نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها دیروز در حالی به کار خود پایان داد که با استقبال کم سابقه مردم روبرو بود.
بسیاری از فعالان عرصه اطلاع رسانی عمده دلایل اصلی استقبال مردم از نمایشگاه امسال را گستردگی فضای غرفه ها و تنوع و تعدد نشریات مختلف با سلایق گوناگون می دانند و بر این باورند که این استقبال از جایگاه ارزشی رسانه های مکتوب و اینترنتی در نزد مردم خبر می دهد و همین مسئله رسالت کار خبری را برای اصحاب رسانه سنگین تر و خطیرتر می کند.
با توجه به گستردگی فضای مطبوعات در کشورمان لازم و ضروری به نظر می رسد تا به آسیب شناسی این موضوع بپردازیم و با استفاده از کارشناسان و صاحب نظران دنیای رسانه، نواقص و کاستی های این عرصه را شناسایی و برطرف نماییم.
با این حال باید گفت که در دنیای امروزی کشور و ملتی قوی تر است که از رسانه های مؤثر و جریان سازی برخوردار باشد و بتواند اعتماد عمومی ملت ها را جلب کند، همین مسئله نشان می دهد که از یک طرف مسئولان دولتی و در رأس آنها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در رفع مشکلات فعالان عرصه اطلاع رسانی فعال باشد، و از طرف دیگر قلم به دستان اصحاب رسانه نیز موظف به حفظ تعهد به آرمان های کشور و معیارهای قانونی، عرفی و اخلاقی هستند و برای حاکمیت عدالت و مساوات به خوبی نمایندگی افکار عمومی را برعهده بگیرند و همراه و همدرد مردم به اقتدار کشور اسلامی بیندیشند و منافع ملی، دینی و انقلابی را با هیچ چیز در جهان عوض نکنند.
● تثبیت اعتبار مطبوعات در نزد مردم
بسیاری از مسئولان، کارشناسان و مردم در بازدید از نمایشگاه و غرفه کیهان استقبال گسترده مردم از نمایشگاه مطبوعات را به نوعی نشان رشد فکری و فرهنگی جامعه قلمداد می کنند و معتقدند که در زمان حاضر و با توجه به باز بودن بستر مطبوعات، مردم ما رویکرد آرمان گرایانه ای نسبت به رسانه های مکتوب و دیجیتالی پیدا کرده اند.
اما شاید زیباترین تفسیر از استقال مردم را محمد حسین صفار هرندی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بازدید از نمایشگاه اعلام کرده و می گوید: «استقبال پرشور و گسترده مردم از پانزدهمین نمایشگاه بین المللی مطبوعات و خبرگزاری ها اعتبار واقعی مطبوعات در کشور را نشان می دهد.»
وزیر ارشاد در ادامه می گوید: «نمایشگاه امسال با استقبال پرشور و با نشاط مطبوعات و مردم مواجه شده به گونه ای که شاهد انبوه جمعیت در فضای نمایشگاه هستیم.»
صفار هرندی با بیان اینکه برگزاری مستقل نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها ابتکاری ارزشمند و مؤثر بوده، می گوید: «وسعت محل برگزاری نمایشگاه امسال در مصلای بزرگ تهران به هیچ وجه قابل مقایسه با دوره های قبلی نمایشگاه نیست.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص این ادعا که نمایشگاه مورد توجه عموم قرار نگرفته است، می گوید: «شاید فراموش کرده اند که نمایشگاه های قبلی مطبوعات و خبرگزاری ها در چه فضایی برگزار می شد و بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب صدقه ای هم به مطبوعات می دادند.»
صفار هرندی عنوان می کند: «امروز با برگزاری باشکوه این نمایشگاه همگان دیدند که مطبوعات روی پای خود ایستاده اند.»
● نمایشگاه و جشنواره مطبوعات عرصه رقابت سالم
بسیاری از اصحاب رسانه معتقدند وجود نمایشگاه و جشنواره مطبوعات میدان رقابتی را برای فعالان عرصه رسانه ها ایجاد می کند تا به نحو احسن به عرضه توانمندی های خود بپردازند و هر چه باشکوهتر کارنامه مطبوعاتی خود را در مقابل چشم مردم بازدید کننده به نمایش بگذارند.
مهندس حسن اختری، مدیر مرکز افکار سنجی خبرگزاری فارس و مدیر مسئول نشریه همراهان، که خود از فعالان عرصه مطبوعات است در بازدید از غرفه کیهان می گوید: «به عقیده من برگزاری نمایشگاه و جشنواره مطبوعات و خبرگزاری ها یک میدان مسابقه ای برای نشان دادن بهترین ها در عرصه اطلاع رسانی جامعه است، یعنی وجود چنین فضایی به ایجاد رقابتی سالم منجر می شود تا قلم به دستان رسانه ها پرتوان تر و پرشورتر کارنامه یک سال کار و فعالیت خبری و گزارشی خود را به منصه ظهور برسانند و در قضاوت افکار عمومی و بازدیدکنندگان قرار دهند.»
از این فعال عرصه مطبوعات می پرسم که به نظر شما چرا فرهنگ روزنامه خوانی در کشورمان پایین است و چه راهکاری را پیشنهاد می کنید تا به ارتقاء این موضوع بپردازیم، اختری می گوید: «متأسفانه باید اذعان داشت که فرهنگ روزنامه خوانی در جامعه ما به نسبت برخی کشورها پایین است و این مسئله یکی از مشکلات در این زمینه است، اما برگزاری چنین نمایشگاه هایی فرصت مناسبی را فراهم می کند تا مردم بیشتر با رسانه ها و اصحاب رسانه آشنا شوند، به عنوان مثال شاید خیلی از افراد از وجود نشریه ای خاص اطلاع نداشته باشند اما هنگامی که به این فضا می آیند به آسانی می توانند با هر نشریه ای ارتباط برقرار کنند و از جزئیات کار از نزدیک آشنا شوند، با توجه به تعدد نشریاتی که در کشورمان به چاپ می رسند می توان گفت که ما برای سلایق گوناگون با گرایش های مختلف نشریه داریم، یکی از مهمترین وسیله های معرفی نشریات و روزنامه ها به مردم، خصوصاً معرفی نشریات تخصصی، برگزاری نمایشگاه مطبوعات است.»
وی می گوید: «به عقیده من برای ارتقاء جایگاه رسانه ها و رفع موانع و مشکلات صاحبان رسانه ها همچنان که وزیر ارشاد در افتتاحیه این نمایشگاه اشاره کردند، به یک آسیب شناسی جدی و همه جانبه نیازمندیم تا با ارائه آمار و کاملاً مستند و مستدل به دنبال رفع نواقص موجود در این عرصه باشیم.»
اختری یکی از راه های آسیب شناسی مطبوعات و خبرگزاری ها را نظر سنجی از بازدیدکنندگان نمایشگاه مطبوعات می داند و می گوید: «ما در خبرگزاری فارس از روزهای نخست نمایشگاه یک نظرسنجی از وضعیت مطبوعات کشور و خبرگزاری ها را راه اندازی کردیم و نظر بازدیدکنندگان را جویا می شدیم، که امیدواریم این مسئله در راستای همان بحث آسیب شناسی مطبوعاتی باشد که وزیر ارشاد اشاره کرده و نیت ما هم از این اقدام همواره این بوده که بتوانیم گام مثبتی در این جهت برداریم.»
● برگزاری نمایشگاه چند ماه یکبار
برخی از صاحب نظران براین عقیده اند که برگزاری نمایشگاه در ارتقاء سطح فرهنگ عمومی جامعه می تواند بسیار مؤثر باشد، از همین رو خواستار برگزاری نمایشگاه به صورت چند ماه یکبار هستند.
حجت الاسلام محمد زارع فومنی، رئیس ائتلاف اصلاح طلبان جوان که به بازدید از غرفه کیهان آمده مخاطب سؤالم قرار می گیرد و می گوید: «من معتقدم برگزاری چنین نمایشگاهی خیلی خوب است و به جای اینکه سالی یکبار آن را برگزار کنیم باید هرچند ماه یکبار به برگزاری نمایشگاه بپردازیم و مطبوعات را هرچند وقت یکبار در عرصه نمایش مردم قرار دهیم، چون در این نمایشگاه است که یک ارتباط عاطفی بین صاحبان رسانه و مردم برقرار می شود و خوانندگان از نزدیک با قلم بدستان آشنا می شوند، فقط اگر مقداری کیفیت چنین نمایشگاهی را بالا ببریم می توانیم گام های مثبتی را در راستای ارتقاء فرهنگ عمومی جامعه در توجه به رسانه ها برداریم.»
● فضای نمایشگاه یا فضای انتخابات
در هنگام گفت وگو با آقای زارع، رئیس ائتلاف اصلاح طلبان جوان در خصوص کیفیت نمایشگاه هستم که ناگهان ایشان می پرسد: سؤال سیاسی از من نمی پرسید!؟ از این بالای نمایشگاه تا آن پایین همه سؤال سیاسی پرسیدند اما شما سؤالتان کاملاً اجتماعی بود! و اما سؤال سیاسی ما از ایشان این است که چقدر می توان از فضای نمایشگاه و مطبوعات برای گرم کردن فضای انتخابات استفاده کرد، پاسخ رئیس ائتلاف اصلاح طلبان جوان این است: «فعلاً که فضای مطبوعاتی کشورمان آلوده است و واقعاً برخی رسانه ها آنطور که رسالت خبری خودشان را باید انجام دهند، انجام نمی دهند و همچنان که مقام معظم رهبری فرمودند برخی ها یک مقداری مغرضانه برخورد می کنند و از فضای نقد گذشته و وارد تخریب شده اند و به نظر من فضای خوبی بر مطبوعات حاکم نیست.»
وی در پاسخ به این سؤال که آلودگی فوق الذکر از جانب چه طیفی ایجاد شده می گوید: «مطبوعات باید رسالت خبری خودشان را حفظ کنند چرا که قلم بسیار مقدس است و این اهمیت را باید قلم به دستان بدانند، و حتی در نقدهای خود نیز جانب انصاف را رعایت کنند، تا اینکه من بیایم و از طریق مطبوعات گروه خودم را مطرح کنم این ظلم بزرگی به جامعه مطبوعات کشور است.» وی می گوید: «مطبوعات نباید وارد فضایی شوند که مردم را نگران کنند و ایجاد تشویش و استرس نمایند.»
از زارع می خواهیم تا بیشتر توضیح دهد، می گوید: «مثلاً برخی ها سیاه نمایی می کنند که اقتصاد ما اینطور است و آن طور است این در حالی است که الان اقتصاد دنیا همین مشکل را دارد و کشور ما به حمدالله به خوبی دارد اداره می شود و مسائل و مشکلات موجود هم حل می شود، البته نمی گویم مشکل نیست بلکه معتقدم اگر می خواهیم کشوری آباد و آزاد داشته باشیم باید با مردم شفاف صحبت کنیم و اخبار و تحلیل های درست به مردم بدهیم نه یک مشت دروغ و کلک و نیرنگ، همچنان که رهبری گفتند مطبوعات باید احتیاط کنند و فریب نخورند.»
از رئیس ائتلاف اصلاح طلبان جوان می پرسم کدام مطبوعات ما فریب خورده هستند، می خندد و می گوید: «حالا نمی خواهم اسم ببرم ولی برخی از مطبوعات واقعاً فریب خورده هستند، مثلاً برخی از احزاب ما که دل به بوش و آن طرف آبی ها دادند، حال برخی از روزنامه های ما نیز فریب خورده این مسائل هستند و امیدواریم تا فضای انتخابات بهتر شود و نقدها نیز منصفانه گردد.»
● الگویی برای سال آینده
مهدی فضایلی، دبیرکل انجمن روزنامه نگاران مسلمان در حاشیه بازدید از نمایشگاه مطبوعات، نمایشگاه مذکور را جایی برای بررسی عملکرد یک سال گذشته مطبوعات و خبرگزاری ها و ارائه برنامه هایی برای سال آینده می داند و می گوید: «به نظر من نمایشگاه امسال قدم بلند و رو به جلویی بود و اولین بار است که جشنواره و نمایشگاه مطبوعات از لحاظ مجموعه شرایط برگزاری به جایگاهی که باید باشد نزدیک شده است.»
فضایلی با بیان اینکه معتقدم مجموعه مطبوعات و خبرگزاری ها به نسبت ترازی که باید داشته باشند راه بسیار طولانی را در پیش دارند، می گوید: «جشنواره امسال راه ارتقای مطبوعات به سمت حرفه ای تر شدن را انتخاب کرده و به نظرم بایستی سازوکارهای لازم برای تحقق این مسئله برداشته شود، تا ما شاهد رسیدن مطبوعات و خبرگزاری ها به جایگاه واقعی شان باشیم.»
دکتر علی مطهری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و نماینده مردم تهران نیز می گوید: «برپایی نمایشگاه مطبوعات و شرکت رسانه های دیگر کشورها در آن سبب خواهد شد که همگان بر حمایت دولت از فعالیت حرفه ای خبرنگاران ایرانی صحه بگذارند. علاوه بر این مسئولان نیز باید حضور خود در نمایشگاه مطبوعات را با برگزاری نشست هایی با اصحاب رسانه و مردم پررنگ تر کنند، چرا که این نمایشگاه تنها مکانی است که مردم می توانند دغدغه های خود با مسئولان کشور را به سهولت مطرح کنند.»
محمد تقی رهبر، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس می گوید: «آزادگی و آزاداندیشی خبری به عنوان یکی از ارکان فعالیت رسانه ای در حاشیه نمایشگاه مطبوعات باید به خبرنگاران و روزنامه نگاران کشور آموزش داده شود.»

ایرج نظافتی

منبع : روزنامه کیهان