دوک ال لینگتون

دوک ال لینگتون (۱۸۹۹-۱۹۷۴)، آهنگساز جاز، رهبر گروه و ارکستر و نوازنده پیانو، به عنوان بزرگ‌ترین آهنگساز جاز تاریخ و یکی از بزرگ‌ترین موسیقیدانهای قرن بیستم، محسوب می‌شود. برخلاف سایر رهبران گروه بزرگ، ال لینگتون شخصاً بسیاری از آثار موسیقایی‌ای را که ارکسترش اجرا می‌کرد، ساخت. او که حساسیت و بصیرت موسیقایی عمیقی داشت، قطعاتی را مختص نوازندگان گروه خود خلق می‌کرد. او با نوشتن هارمونیهای فوق ‌العاده شخصی و با درگیر کردن خود با فرمهای جدید موسیقایی (شیوه‌های سفارش و ارائه آرای موسیقایی) و با استفاده خل‍ّاقانه از رنگ لحن (کیفیت اصوات) آثار بدیع و اصیل را پدید آورد.
ال لینگتون حدود دو هزار اثر، از جمله کمدیهای موزیکال، موسیقی برای باله و فیلمهای سینمایی، یک اپرا و ترانه‌های کوتاه بی‌شمار و آثار سازی فراوانی را خلق کرد. او مخصوصاً برای گروه بزرگ جاز خود، آثاری را می‌نوشت و پیوسته نوازندگانی را که سبکهای موسیقایی مشخصی داشتند، به کار می‌گرفت. او کارش را در دهه ۳۰ آغاز کرد و در تمام دوران فعالیت خود، همراه با گروهش سفر می‌کرد و حدود شانزده میلیون کیلومتر را پیمود و بیش از بیست هزار برنامه در سراسر آمریکا و ۶۵ کشور دنیا اجرا کرد.
او با نام ادوارد کندی ال لینگتون۱ در واشنگتن و در خانواده‌ای متوسط به دنیا آمد و هنوز کودک بود که به خاطر رفتار، لباس پوشیدن و شخصیت ویژه‌اش، لقب دوک گرفت. والدین او زمینه‌های موسیقایی داشتند و هنگامی که ال لینگتون به سن نوجوانی رسید، پیانو را به سبکی که رگتایم۲ نامیده می‌شد، می‌نواخت. او ابتدا برای دوستانش و در مهمانیها می‌نواخت و خیلی زود گروه کوچکی به نام نغمه‌سرایان دوک تشکیل داد.
ال لینگتون در سال ۱۹۲۳ به نیویورک رفت و در آنجا دنبال نوازندگانی گشت که بتوانند نغمه‌های خاص گروه او را بنوازند. به ویژه نوازنده ترومپت: جیمز «باب‌بر» مایلی۳ که نوازندگی او با به کارگیری آواهای منحصر به فردی که از طریق استفاده از ابزار تغییر صدا، تشخ‍ّص ویژه‌ای داشت، باعث شد که گروه کوچک ال لینگتون (combo) از یک گروه کوچک آبرومند به یک گروه معتبر و عظیم جاز تبدیل شود. ال لینگتون در سال ۱۹۲۷ در باشگاه کات‌تن۴ که معتبرترین باشگاه شبانه در منطقه هاریم۵ نیویورک بود به اجرای برنامه پرداخت. در اواخر دهه ۲۰، با ارکستر دوازده‌نفره خود قطعاتی چون Black and Tan Fantasy (۱۹۲۷)،
The Mooche (۱۹۲۸) و Mood Indigo (۱۹۳۰) را خلق و ضبط کرد. ال لینگتون از طریق ضبط و پخش آثارش و نیز از طریق برنامه‌های رادیویی که از باشگاه کات‌تن پخش می‌شدند، اعتباری ملی و بین‌المللی پیدا کرد. او در سال ۱۹۳۱، گروه خود را برای اولین سفر در ایالات متحده، به راه انداخت.
ال لینگتون با آثاری چون It Don&#۰۳۹;t Mean a Thing (If It Ain&#۰۳۹;t Got That Swing) (۱۹۳۲) دورانی را پیش‌بینی کرد که در آن موسیقی سوئینگ در ایالات متحده به صورت یک وسواس ملی در می‌آید. پس از سال ۱۹۳۲، ال لینگتون ارکستر خود را به چهارده نفر رساند و در سال ۱۹۳۹ یک تنظیم‌کننده جوان و بسیار بااستعداد به نام بیل‌لی استری هورن۶ را که همکار موسیقایی او شد، استخدام کرد. استری هورن یکی از آثار ارکستری را که نغمه‌های آن امضای ال لینگتون را داشت، به نام Take the "A" Train (۱۹۴۱) نوشت. در سال ۱۹۴۰ گروه ال لینگتون متشکل از بهترین نوازندگان جاز آمریکا بود، از جمله نوازندگان ساکسیفون: بن وبستر۷، جانی هاجز۸، نوازندگان ترومبون: لاورنس براون۹ و جوزف «تریکی سام» نانتون۱۰، نوازندگان ترومپت: رکس استیوارت۱۱ و کوتی ویلیامز۱۲ و نوازنده باس: جیمی بلانتون۱۳. در اوایل دهه ۴۰، ارکستر ال لینگتون صفحات درخشان بی‌شماری را ساخت، از جمله ko-ko (۱۹۴۰) و کنسرتو برای کوتی (۱۹۴۰) که نمونه‌ای از کنسرتوهای کوچک جازی بود که ال لینگتون در آنها پیش‌گام بود. در این دوره، ارکستر او ترانه‌هایی چون Dusk (۱۹۴۰) و Moon Mist (۱۹۴۱)‌ و نیز قطعات Cotton Tail (۱۹۴۰) و Main stem (۱۹۴۲) را ساخت که نویدبخش ایجاد سبک بی‌باپ در سالهای ۱۹۴۰ در موسیقی جاز بود.
در سال ۱۹۴۳، ارکستر ال لینگتون برای نخستین بار در تالار کارنگی۱۴ که یکی از معتبرترین مراکز اجرای موسیقی در آمریکاست برنامه اجرا کرد و قطعاتی چون Piece Black، Brown Beige (۱۹۴۳) را که یکی از طولانی‌ترین و بلندپروازانه‌ترین کمپوزیسیونهای ال لینگتون است، ارائه داد. از آن زمان به بعد و تا سال ۱۹۵۲، این گروه کم و بیش هر سال در تالار کارنگی به اجرای برنامه می‌پرداخت. در اوخر دهه ۴۰، گروه ال لینگتون که اصولاً اعضای آن ثابت بودند، تغییراتی اساسی را در سطح نوازندگان خود ایجاد کرد و به سوی گرایشات تجاری و خل‍ّاقانه رفت. در این هنگام، اعضای گروه به هجده نفر رسید که امروزه به عنوان استاندارد گروههای جاز بزرگ محسوب می‌شود.
ال لینگتون در سال ۱۹۵۳ آلبوم Piano Reflections را منتشر کرد که در آن بسیاری از آثار منحصر به فرد او به عنوان نوازنده پیانو ضبط شده‌اند. پس از آن، ال لینگتون در انتشار سوییتهایی برای ارکستر، موفقیتهای حیرت‌انگیزی را به دست آورد. از جمله این آثار می‌توان به A Drum Is a Woman (۱۹۵۶)، Such Sweet Thunder (۱۹۵۸) و The Far East Suite (۱۹۶۶) و موسیقی فیلمهای آناتومی یک مرده (۱۹۵۹) اشاره کرد. ال لینگتون که مردی مذهبی بود، در دهه ۶۰، کنسرتهایی با موسیقیهای مذهبی اجرا کرد. ال لینگتون در دوره کاری خود قطعاتی را خلق کرد که برای رپرتوارهای جاز به عنوان استاندارد تلقی می‌شوند. هر چند روی قطعاتی که او برای سازها نوشت، بعدها اشعاری گذاشته شد و ترانه‌های تأثیرگذاری چون Sophisticated Lady (۱۹۳۳) و Don&#۰۳۹;t Get Around Much Any More (۱۹۴۲) به وجود آمدند، آثار ماندگار ال لینگتون قطعاتی هستند که او برای سازها تنظیم کرده است.
ویژگیهای بارز موسیقی ال لینگتون استفاده نامتعارف از سازها و ترکیب اصوات آنهاست. او از صدای انسان به عنوان ساز استفاده می‌کرد. این ویژگی در آثاری چون Creole Love Call (۱۹۲۷) و On a Turquoise Cloud (۱۹۴۷) به چشم می‌خورد. او همچنین نوازندگانی را استخدام می‌کرد که سازها را به شیوه‌ای می‌نواختند که صدایی را تقلید می‌کرد. از جمله «تریکی سام» نانتون با ترومبون خود صداهای گفت‌وگوی انسانها را تولید می‌کرد. ال لینگتون قطعات مهیجی چون Day break Express (۱۹۳۳) و Happy –Go- Lucky local (۱۹۴۶) را با تجربه‌هایی از Caravan (۱۹۳۶) ساخت که تصویر رنگارنگی از نغمه‌های بومی بودند. بسیاری از آثار او میراث آمریکایی آفریقایی او را نشان می‌دهند، از جمله قطعاتی طولانی چون Symphony in Black (۱۹۳۴)، Black, Brown and Beige و Harlem suite (۱۹۵۱). ال لینگتون در طول زندگی خود جوایز بی‌شماری را به دست آورد، از جمله یازده بار جایزه گرمی۱۵ و نوزده دکترای افتخاری. او در سال ۱۹۶۹، مدال آزادی ایالات متحده آمریکا و در سال ۱۹۷۳ نشان لژیون دونور فرانسه را که عالی‌ترین مدالهای ملی این کشورهاست، دریافت کرد. در سال ۱۹۸۸ مؤسسه المیت سون۱۶ در واشنگتن، آرشیو کامل او را که شامل دویست‌ هزار صفحه آثار و مدارک موسیقایی چاپ نشده بود، در اختیار گرفت تا محققان، موسیقیدانها و سایر علاقه‌مندان بتوانند از آنها استفاده کنند.

فخری خادم العلما
۱.Edward Kennedy Ellington
۲.Ragtime
۳.James "Bubber" Miley
۴.Cotton
۵.Harlem
۶.Billy Strayhorn
۷.Ben Webster
۸.Johnny Hodges
۹.Lawrence Brown
۱۰.Joseph “Tricky Sam” Nanton
۱۱.Rex Stewart
۱۲.Cootie Williams
۱۳.Jimmy Blanton
۱۴.Carnegie Hall
۱۵.Grammy
۱۶.Smithsonian Institution

منبع : سورۀ مهر