انسجام اسلامی و چالش های فرارو

در حال حاضر، دشمنان اسلام با ترویج فرقه گرایی و تعصب های ناشی از آن می کوشند جهان اسلام را از پویایی، تحول و پیشرفت بازدارند و با استفاده از تمامی امکانات تبلیغی و رسانه ای خود، به ایجاد تنش و تفرقه میان کشورهای اسلامی مبادرت می کنند که بارزترین آن، سیاست اخیر واشنگتن در کمک تسلیحاتی به برخی کشورهای عربی برای طرح به اصطلاح (مقابله با تهدید ایران) است.
● مقدمه
مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خود در آغاز سال ۸۶، این سال را سال (اتحاد ملی و انسجام اسلامی) نامگذاری کردند و در واقع، از یک سو شخصیت های داخلی و عمومی ملت ایران را به وحدت بیشتر دعوت کردند و از سوی دیگر همه رهبران، سیاستمداران و متکفران جهان اسلام را به انسجام بیشتر فراخواندند.
معظم له همچنین در بیانات خویش در سالروز بعثت نبی مکرم اسلام(ص)، ضمن یادآوری شعار کلیدی (اتحاد ملی و انسجام اسلامی) به این امر اشاره کردند که امروز دنیای اسلام مجروح است و مفسدانی که با همه مسلمانان و با اصل امت اسلامی دشمن اند، با تشدید اختلافات قومی و فرقه ای، نظیر (شیعه و سنی) و (عرب و عجم)، در صددند بخش های مختلف جهان اسلام را مقابل یکدیگر قرار دهند و متأسفانه برخی در این دام خطرناک می افتند.
در حال حاضر، دشمنان اسلام با ترویج فرقه گرایی و تعصب های ناشی از آن می کوشند جهان اسلام را از پویایی، تحول و پیشرفت بازدارند و با استفاده از تمامی امکانات تبلیغی و رسانه ای خود، به ایجاد تنش و تفرقه میان کشورهای اسلامی مبادرت می کنند که بارزترین آن، سیاست اخیر واشنگتن در کمک تسلیحاتی به برخی کشورهای عربی برای طرح به اصطلاح (مقابله با تهدید ایران) است.
گزارش حاضر، چالش های فراروی بحث (انسجام اسلامی را در ابعاد مختلف بررسی و مطالعه می کند.
▪ بخش اول: چالش های سیاسی
چالش های سیاسی عمده فراروی بحث انسجام اسلامی را می تواند به چهار دسته کلی تقسیم کرد:
الف) چالش های عربی-عربی
ب) اختلافات ترکیه و برخی کشورهای عربی
ج) چالش های عربی-ایرانی
د) ارتباط ضعیف کشورهای اسلامی خاورمیانه با کشورهای اسلامی جنوب شرق آسیا
در ادامه به اختصار، به هر یک از این چالش ها پرداخته می شود:
الف) چالش های عربی-عربی
مواردی که در این حوزه قابل طرح است و به طور مشخصی موجب اختلافات در بدنه جهان اسلام شده، عبارت است از:
۱) مسئله عراق
پس از اشغال عراق، به خصوص پس از روی کار آمدن دولت شیعی نوری المالکی در این کشور، برخی کشورهای عربی مواضع متفاوتی از خود بروز دادند؛ برای مثال عربستان، با هدف افزایش نفوذ خویش در این کشور و گسترش وهابی گری، به حمایت گسترده از گروه های سلفی وتندرو نظیر ارتش اسلامی، ارتش محمد، انصار الله، ارتش عمر و ارتش مجاهدین روی آورد و همین امر موجب اختلاف میان سران این کشورها با دولت عراق گردید.
دولتمردان عراقی به درستی عربستان را یکی از پایه های اصلی بی ثباتی در عراق قلمداد کردند. نکته مهمی که باید بدان توجه کرد این است که آمریکا در حال حاضر، در پی خروج آبرومندانه از عراق است و در این چارچوب، به عربستان که با ایران وعراق اختلاف نظر دارد، میدان می دهد تا از تسلط کامل ایران بر عراق، در صورت خروج آمریکا جلوگیری کند.
در این میان، اتهامی که برخی کشورهای عربی، نظیر مصر، اردن و عراق به ایران وارد آوردند، تلاش برای بی ثباتی در عراق است. آنان دولت جدید عراق را دست نشانده ایران می دانند. این امر به ایجاد اختلافات بین دولتمردان عراقی و سران این کشورها منجر گردید.
نکته قابل توجه دیگر در بحث عراق این است که برخی کشورهای عربی- اسلامی، نظیر بحرین، با پناه دادن بعثی های سابق عراق، در واقع به طور جدی، به مخالفت با دولت فعلی عراق مشغول اند. نتیجه این امر، تشدید اختلافات میان عراق، به عنوان گوشه مهمی از جهان اسلام، با برخی کشورهای عربی- اسلامی دیگر است.
۲) درگیری های داخلی فلسطین
درگیری میان دو گروه فلسطینی فتح و حماس را که با حمایت های صریح مالی و دیپلماتیک اسرائیل و آمریکا از فتح همراه بود، می توان به عنوان عامل اختلاف و عدم انسجام در بخشی از جهان اسلام دانست. در واقع گروه های فلسطینی، در نتیجه برنامه دقیق صهیونیست ها و وجود حس قدرت طلبی و تمامیت خواهی در بین برخی رهبران این گروه ها، ناخواسته از دشمن اصلی خویش، یعنی اسرائیل که دشمن همه جهان اسلام است، چشم پوشیده، به مناقشه میان خود پرداختند.
تأثیر این درگیری را بر تضعیف انسجام اسلامی می توان از منظر دیگری نیز تبیین کرد؛ بدین صورت که با تشدید این درگیری ها، برخی کشورهای اسلامی از فتح و برخی از حماس حمایت مادی- معنوی کردند و در نتیجه این موضوع موجب اختلاف شدید میان کشورهای حامی این دو گروه گردید. رقابت میان برخی کشورهای مهم اسلامی، نظیر مصر و عربستان برای میانجی گری و ایفای نقش ریش سفیدی بین گروه های فلسطینی نیز عاملی در جهت تضعیف انسجام اسلامی است.
۳) مناقشات سیاسی سوریه و برخی کشورهای عربی
در این رابطه می توان، به اختلاف شدید میان سوریه و لبنان (به عنوان دو کشور عربی-اسلامی)، بر سر مسئله قتل رفیق حریری و حمایت سوریه از حزب الله لبنان اشاره کرد. همچنین موضع سرسختانه سوریه نسبت به تجاوزات اسرائیل منشاء اختلاف میان سران این کشور با برخی کشورهای دیگر عربی-اسلامی، نظیر عربستان، اردن و ... است. اتحاد راهبردی سوریه با ایران نیز عاملی مؤثر در تشدید اختلافات این کشور با دیگر کشورهای عربی-اسلامی، نظیر عربستان، مصر و اردن (که مخالف قوت گرفتن و افزایش نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران هستند) است. روابط مخفیانه و بعضا علنی برخی کشورهای اسلامی با اسرائیل که با مخالفت سوریه و برخی گروه های فلسطینی مواجه است، در تشدید این اختلافات مؤثر است.
۴) مناقشات مرزی
مناقشاتی که میان برخی کشورهای عربی-اسلامی، نظیر عربستان و اردن، عربستان و کویت، کویت وعراق و... بر سر حدود مرزها و منابع طبیعی موجود در نواحی مشترک وجود دارد، عاملی در جهت تضعیف وحدت و انسجام اسلامی به حساب می آید. لازم به ذکر است که هرچند این موضوع در حال حاضر، موجب مناقشه جدی و عمیقی میان کشورهای مذکور نشده است؛ ولی قابلیت به فعلیت رسیدن و عمیق شدن اختلافات میان این کشورها وجود دارد.
ب) اختلافات ترکیه و برخی کشورهای عربی
در این رابطه می توان به مسائلی چون اختلافات میان ترکیه و عراق بر سر مسئله کردها و شمال عراق و نیز مناقشات میان ترکیه و سوریه بر سر مسئله آب و موضوع کردها اشاره کرد. در ماه های اخیر، دولت ترکیه بارها به خاک عراق، به دلیل آنچه (مقابله با اکراد مخالف دولت ترکیه) نامیده، حمله و بمباران کرده است و به مناطقی از شمال عراق نیرو گسیل داشته و تجاوز کرده است؛ در نتیجه این موضوع موجب اختلاف شدید میان دو کشور اسلامی ترکیه و عراق شده است. همچنین دولت ترکیه اختلاف دیرینه ای بر سر مسئله آب با کشور سوریه دارد و دو کشور، یکدیگر را به استفاده غیرقانونی و غیرعادلانه از منابع آب فرات (که سرچشمه های آن در ترکیه وجود دارد) متهم می کنند.
لازم به ذکر است که مسئله آب به عنوان حربه ای سیاسی در دست دولت ترکیه علیه سوریه است که هرگاه سوریه حمایت های خویش را از اکراد پ.ک.ک علنی و تشدید می کند، ترکیه نیز با استفاده از این اهرم، بر سوریه فشار وارد می آورد.

مرتضی کاظم دینان

منبع : روزنامه کیهان